Muqimiy nomidagi

Og’zaki hisoblashlar:

1. 
   Hisoblashlar yozuvlarsiz (ya‟ni miyada bajariladi) yoki yozuvlar bilan tushuntirib berilishi mumkin. Bunda echimlarni:
   

1. 
   Tushuntirishlarni to‟la yozish bilan (ya‟ni hisoblash usulini dastlabki mustahkamlash bosqichida) berish mumkin.
   

9+5=9+(1+4)=(9+1)+4=10+4=14

43+5=(40+3)+5=40+(3+5)=40+8=48

b) Berilganlarni va natijani yozish mumkin: 43 + 5 = 48. 9 + 5 = 14

5. 
   Hisoblash natijalarini nomerlab yozish mumkin. 1) 14, 2) 48.
   

2. Hisoblashlar yuqori xona birliklaridan boshlab bajariladi.

17

Masalan:
470-320 = (400 + 70)-(300 + 20) = (400-300) + (70-20) = 100+50=150

3. 
   Oraliq natijalar xotirada saqlanadi.
   
4. 
   Hisoblashlar har xil usullar bilan bajarilishi mumkin.
   

Masalan: 26 · 12 = 26 · (10 + 2) = 26 · 10 + 26 · 2 = 260 + 52=312 26·12=(20+6)·12=20·12+6·12=240+72=312 26·12=26·(3·4)=(26·3)·4=78·4=312

5. 
   Amallar 10 va 100, 1000 ichida va ayrim ko‟p xonali sonlar ustida hisoblashlarning og‟zaki usullaridan foydalanib bajariladi.
   

50020 : 5 = 1004; 54024 : 6 = 9004; 630045 : 9 =7005.

YOzma hisoblashlar.

1. 
   (YOzma) Hisoblashlar yozma bajariladi. YOzma hisoblashlarda echimni yozish ustun qilib bajariladi.
   

		264	723
		432	512
Masalan:
		696	211

2. 
   Hisoblashlar quyi xona birliklaridan boshlanadi. (yozma bo‟lishdan boshqasi)
   
3. 
   Oraliq natijalar darhol yoziladi.
   

2. 
   Hisoblashlar o‟rnatilgan qoidalar bo‟yicha shu bilan birga bitta yagona usul bilan bajariladi.
   

346

Masalan: ⁰¹⁴

1384

346

4844

5. 
   1000 ichida va ko‟p xonali sonlar ustida amallar hisoblashlarning yozma usullaridan foydalanib bajariladi.
   

3912

4

36

978

31

28

32

32

0

Ba‟zi misollarni og‟zaki ham yozma echish mumkin. Bu hollarda o‟quvchilar echimlarni taqqoslab arifmetik amallarning mazmunini va sonlar ustida bajarilayotgan amallar mazmunini yaxshi tushunib oladilar. O‟qitish prosessida har xil usullar vositalardan foydalanib, ko‟p sonda mashq qildirish harakteridagi mashqlarni bajarish bilan arifmetik amallarning jadval hollarini o‟zlashtirishni yoza olishga etkazish kerak. Arifmetik amallarning jadval hollarini etarlicha puxta o‟zlashtirmaslik yozma hisoblash usullarini o‟zlashtirishda pand berib qolishi mumkin. bu hisoblashlar (o‟quvchilar zarur bo‟lib qolganda bajarilayotgan amallarni tushuntirib bera oladigan bo‟lgandagina) avtomatizmga etkazilishi kerak.

18

O’nlik mavzusida sonlarni qo’shish va ayirishga o’rgatish metodikasi
Bu mavzu ustida ishlashda o‟qituvchi oldida turgan asosiy maqsadlar quyidagilardan iborat:

1. 
   O‟quvchilarni qo‟shish va ayirish amallarining mazmuni va tanishtirish.
   

2. 
   Hisoblash usullaridan o‟quvchilarning ongli foydalanishlarini ta‟minlash. a) Sonni qismlari bo‟yicha qo‟shish va ayirish usuli.
   

b) Ikkita sonni yig‟indining o‟rin almashtirish xossasidan foydalanib qo‟shish usuli.

v) Sonlarni ayirishda qo‟shishning tegishli holini bilishdan yoki yig‟indi va qo‟shiluvchilardan biri bo‟yicha ikkinchi qo‟shiluvchini topish malakasidan foydalaniladigan holda yig‟indi bilan qo‟shiluvchilar orasidagi bog‟lanishlarni bilganlikka asoslangan ayirish usuli.

3. 
   O‟n ichida qo‟shish va ayirish ko‟nikmalarini avtomatizmga etkazish.
   

O‟n ichida qo‟shish va ayirishni o‟rganish ishini o‟zaro bog‟langan bir necha bosqichga bo‟lish mumkin.