MüteahhiTLİk ve teknik müŞAVİRLİk sektöRÜ kuveyt ülke raporu müteahhitlik Sektörü

MÜTEAHHİTLİK VE TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜ

KUVEYT ÜLKE RAPORU

• 
  Müteahhitlik Sektörü¹
  

Kuveyt inşaat piyasası istikrarlı bir şekilde büyümeye devam etmektedir. Hükümetin açıkladığı Vision 2035 planı doğrultusunda toplamda 150 milyar dolarlık altyapı yatırımı yapılarak Kuveyt’in bölgedeki ticaret merkezi olması hedeflenmektedir. Bu amaca erişmek için hükümet tarafından günlük petrol üretiminin 2,8 milyon varilden 2020 yılına kadar 4 milyon varile çıkarılması hedeflenmektedir.
BNC Bilgi Tabanına göre, Kuveyt’te 230,4 milyar dolarlık 709 aktif proje bulunmakta olup, bunların yaklaşık % 58'i inşaat aşamasına geçmiştir. Müteahhitlik sektörünün oldukça güçlü bir şekilde ilerlediği ve önümüzdeki dönemde istikrarlı bir şekilde büyümeye devam edeceği öngörülmektedir. Sektördeki büyüme ve istikrara en önemli katkının hükümetin açıkladığı New Kuwait Vision 2035 doğrultusundaki yatırımlar ile turizm ve gayrimenkul alanındaki yatırımlar öncülük etmektedir. Ayrıca, Beş Ada Serbest Bölgesi, İpek Şehri gibi sanayi, ticaret ve turizme yönelik yatırımların da sektöre dinamizm kattığı görülmektedir. Uzun zamandır ertelenen sanayi yatırımlarının da hükümetin arsa tahsislerine başlayacağını ifade etmesi nedeniyle inşaat sektörüne yeni fırsatlar yaratacağı öngörülmektedir.
BNC Proje Veritabanına göre, Kuveyt’te bedeli bir milyar doların üstünde, toplamı yaklaşık 55 milyar dolar olan 33 projenin inşaat halinde olduğu belirtilmektedir. Yürütülen büyük ölçekli en büyük beş projenin dördü petrol ve doğalgaz sektöründedir. GCC National Railway Network 10 milyar dolar proje bedeliyle en büyük bedeli olan proje olarak öne çıkmaktadır. Bu projeyi 9 milyar dolarlık proje bedeliyle Al Ahmadi rafinerisindeki Olefins III projesi takip etmektedir. Mina Abdullah Rafinerisindeki Clean Fuel Project ise 1. ve 2. Fazlarının 8 milyar dolar, Al Zour Rafinesindeki 3. Fazının ise 5 milyar dolarlık proje bedeliyle ülkede yürütülen en önemli projelerden birisi olarak öne çıkmaktadır. Petrol ve doğalgaz sektörü Kuveyt’te yürütülen tüm projelerin yüzde 34’üne tekabül etmektedir. Kuveyt Hükümetinin açıkladığı 100 milyar dolarlık proje paketinde ise, sosyal ve ekonomik gelişmeyi önceleyen birçok proje de bulunmaktadır. Kuveyt Hükümetinin açıkladığı projeler ile yürütülmekte olan projelerdeki ilerlemelere bağlantıdan ulaşılabilmektedir. http://www.newkuwait.gov.kw/en/plan/
Kuveyt’te müteahhitlik, müşavirlik ve gayrimenkul sektörünün kalbinin attığı bir etkinlik olan The Big 5 etkinliğinde, Kuveyt’in henüz yeni başlamış olan 48 milyar dolarlık projesinin olduğu, yeni projelerle bu rakamın hızla tırmanacağı ve sektöre giriş yapmak isteyen yabancılar için önemli fırsatları içinde barındırdığı uzmanlarca ifade edilmiştir.
National Bank of Kuwait tarafından hazırlanan Kuveyt Müteahhitlik Raporuna göre, Kuveyt’in açıkladığı projelerin yoğunluğuna bakıldığında, sırasıyla petrol sektörü, konut, havalimanı inşaatı, yol ve altyapı, hükümet binalarının yenilenmesi konularının ağırlık kazandığı görülmektedir. Ayrıca, Kamu-Özel Ortaklığı projelerinde de enerji, deniz suyunun artırılması, katı atık yönetimi ve atık su yönetimi alanında projelerin ihale edildiği görülmektedir.
Kuveyt’te kentsel inşaat sektörü, ülkedeki tüm inşaat faaliyetlerinin yaklaşık yüzde 73'ünü temsil eden en fazla sayıda projeyi listelemektedir. Güney Saad Al Abdullah New City (4 milyar dolar) ve Nawaf Al Ahmad Şehri (3 milyar dolar) da dahil olmak üzere yaklaşık 29 milyar dolar değerinde bina projesi bulunmaktadır.
Otelcilik ve turizm sektöründe ise Kuveyt hükümeti, önümüzdeki 10 yıl içinde 30.000 iş yaratarak, 2025 yılına kadar 440.000 gecelik ziyaretçi çekmeyi hedefleyen 1 milyar dolarlık yatırım yapmayı planlamaktadır.

Kuveyt Hükümetinin açıkladığı stratejik projeler ve ilerlemeleri tabloda gösterilmektedir.

Kuveyt’te tüm ihaleler eski adıyla Central Tendering Commitee (CTC), yeni adıyla Public Authority for Central Tenders isimli idare tarafından duyurulmaktadır. Kurum halen CTC’nin okunuşu olan Sitisi olarak yaygın bir şekilde iş dünyasında kullanılmaktadır. Kurumun ihale duyurularına Arapça ve İngilizce olarak https://capt.gov.kw/en/ bağlantısından erişilmektedir. CTC tarafından gerçekleştirilen ihale prosedürleri 37/1964 sayılı kanunla düzenlenmiştir.
Kuveyt’te 1 milyar doların üzerinde iş üstlenebilecek yerel şirket bulunmamaktadır. 30-40 milyon dolar bedelli proje üstlenebilecek yüzlerce firma bulunmakta olup, rekabet oldukça yoğundur. Firmalarımızın pazarda yer alabilmesi için ya büyük ölçekli işlere odaklanmaları ya da su mühendisliği, liman inşası, enerji mühendisliği gibi spesifik sektörlere odaklanmaları faydalı olacaktır. Kuveyt’te yer alan firmaların ağırlıklı olarak bina inşaatına yoğunlaştığı görülmektedir. Altyapı alanında da firmalarımızın yer almasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.
Kuveyt’te müteahhitlik firmaları ortalama yüzde 15 kar marjıyla çalışmaktadır. Taşeron olarak iş üstlenilmesi durumunda kar marjları düşebilmektedir. Ayrıca, Türk işçi getirmenin maliyeti diğer ülkelere göre yüksektir. Hindistan, Pakistan gibi ülkelerde işçi gelirken kendi maliyetini üstlenmekte, ülkemizde ise getiren firmanın bunu üstlenmesi beklenmektedir. Bu durum, en başta önemli bir maliyet dezavantajını da beraberinde getirmektedir.
Kuveyt’te muadil mal kullanımı oldukça zordur. Teknik şartnamelerde yazan ürünlerin bire bir aynısının getirilmesi şartı kontrolör firmalar tarafından yoğunlukla talep edilmektedir. Bu durum, firmalarımızın alıştığı iş ortaklarından hizmet alımı veya Türkiye’den malzeme getirmesini zorlaştırabilmektedir. Ayrıca, vergi oranları her ne kadar inşaat sektöründe getirilecek malzemeler için yüzde 5 olarak ifade edilse de, gümrük idaresinin farklı hizmetleri için getirilecek ürünlerde yüzde 13,5’a ulaştığı firmalarımız tarafından ifade edilmektedir.
Projelerde yer alacak işçileri getirirken Kuveyt’te yer alacak Manpower Agency’lerden destek alınması gerekmektedir. Public Authority for Manpower tarafından yetkilendirilen kurumlar aracılığıyla işçi getirilebilmektedir. Her bir proje için kaç işçi getirilebileceği ihale şartnamesinde hüküm altına alınmıştır. Firmalarımızla yapılan görüşmelerde başta operatör olarak çalışacak kişilerin ehliyetlerinin alınması ve tanınmasında sıkıntılar yaşadığı görülmektedir. Bu durum projelerde başta sürelerin sarkmasına neden olmakta ve öngörülemeyen zaman dilimlerine yayılmasına neden olmaktadır. Ayrıca, operatör getirilmesine rağmen çalıştırılamaması maliyet artışlarını da beraberinde getirmektedir.
Kuveyt’te ihalelere iki türlü girilebilmektedir. Birincisi uluslararası ihalelerdir. Bu ihalelere girilmeden önce firma Kuveytli ilgili otoriteler nezdinde onaylanmış (approved) olmalıdır. Ardından firma tarafından uluslararası ihaleye teklif verilebilmektedir. İhaleye katılırken firmaların geçmiş performansı göz önüne alınmaktadır. Firmalar dört kategoride teklif verebilmektedir. 250 – 500 milyon Kuveyt Dinarı (KD) iş üstlenebilecek firmalar birinci kategori firmalardır. 100 - 250 milyon KD arası firmalar ikinci kategori firmalardır. 30 – 100 milyon KD arası firmalar üçüncü kategori firmalardır. 10 – 30 milyon KD arası firmalar ise dördüncü kategori firmalardır. İhalelerin tümü CTC sitesinde yayınlanmaktadır. Belirli bir limitin altındaki küçük ölçekli ihaleleri ise kurumlar kendileri yapabilmektedir. Firmalar ihaleye çağrı üzerine teklif de verebilmektedir. Firma, uluslararası ihaleye girse ve kazansa bile, sonradan yerel bir ortakla sponsorluk (local agent) sözleşmesi imzalamak zorundadır. Firmanın yerel ortakla yaptığı anlaşmada yerel ortak, ihale bedeli üzerinden yüzde 1,5 ila 3 arası komisyon almaktadır. Bedel yükseldikçe komisyon oranı düşmektedir. Yerel ortak bunun karşılığında firmanın Kuveyt kamu idareleri nezdindeki tüm işlerini gerçekleştirmektedir. Yerel ihalelerde ise firmaların önce onaylanması, ardından da ihalelere girmesi gerekmektedir. Yerel ihalelere katılmak için de bir sponsorluk anlaşması yapılması gerekmektedir.
Yerel ortağın fiiliyatta güçlü olmasının ihaleleri kazanmada önemli bir etkisi bulunmaktadır. Kuveyt’te sık sık ihaleyi en düşük teklif verenden ziyade diğer firmalara verme durumuyla karşılaşılmaktadır. Yerel ortakların farklı kurumlarda farklı oranda gücü ve ihalelere etkisi olabilmektedir. Bu noktada firmaların hangi kurumun ihalesine girecekse o kurumda etkili olan yerel sponsorlarla anlaşma yapmasında fayda görülmektedir. Sponsorluk anlaşmaları genelde üç yıllık olarak yapılmaktadır.
Kimi firmalarımızca hem mal tedariki sağlanmaya çalışılmakta hem de ihalelere girilmeye çalışılmaktadır. Bu durumda iki ayrı sponsorla sponsorluk anlaşması yapılmasında fayda bulunmaktadır. Genelde müteahhitlik alanındaki sponsorların mal ticaretine ilişkin güçlü performansları olmamakta yada bu alanda çalışmadıkları görülmektedir. Mal ticaretine ilişkin sponsorluk anlaşmalarında ise, kapsamlı bir şekilde hukuki danışmanlık alınması yerinde olacaktır.
Kuveyt’te firmaların önyeterliliklerini tespit etmeye, kamu ihalelerini yayımlamaya ve ihaleleri kazanan şirketleri belirlemeye, Bakanlar Kuruluna bağlı olarak çalışan müstakil bir kamu kurumu olan Merkezi İhale Komisyonu (Central Tender Committee – CTC, www.ctc.gov.kw) yetkilidir.

Önyeterlilik için, ilgili yabancı şirketin Kuveytli acentası tarafından CTC’ye bu şirketin yeterliliğine ilişkin bir takım dokümanlar sunulması gerekmektedir. CTC bu çerçevede kendi onayından geçen firma listesini, firmaların teknik kapasitelerini, mali güçlerini ve geçmişte benzer projeler konusundaki tecrübelerini değerlendirmek üzere ilgili bakanlık veya bakanlıklara gönderir. Değerlendirmeyi müteakip ilgili Bakanlık veya kurum, CTC’ye önyeterliliği almış firmaların kısa listesini bildirir. CTC bazı firmaların hatalı olarak dışarda bırakılmış olduğunu düşünürse bunları kendi insiyatifiyle listeye ekleyebilmektedir.

Uluslararası bir firmanın her bir ihale başvurusunda tekrar önyeterlilik gerekebilmektedir. Bakanlıkların daha önce temin ettikleri bir hizmete veya ürüne çok benzeyen bir ürün veya hizmet ihtiyacı tekerrür ederse, daha önceden bu hizmeti veya ürünü temin etmiş olan belirli firmalardan, tekrar aynı hizmet veya ürün talep edilebilir. Bazı durumlarda Bakanlıklar firmaların otomatik olarak önyeterliliği haiz olduklarını açıklayabilmekte ve sadece bu firmalar ihaleye davet edilebilmektedir. Nadiren olağanüstülük veya zorluk içeren bir işi yapma konusunda belirli bir firmanın kabiliyeti varsa veya ürününe ihtiyaç duyuluyorsa, acentası olmasa da bu firmadan ihaleye teklif vermesi talep edilebilmektedir.

İhale dokümanlarını temin edebilmek için Arapça yazılmış bir mektup ile birlikte çek olarak ödenecek bir ücret vermek gerekmektedir. Dokümanlar sadece Resmi Gazete ilanında belirtilen yerde ve tarihte temin edilebilmektedir. İhale dokümanları için belirlenen ücret, ihale bedeli için tahmin edilen rakama göre değişebilmektedir. İhale tekliflerinin yine ilanda belirtilen usul ve yer çerçevesinde son başvuru tarihine uygun olarak CTC’ye takdim edilmesi gerekmektedir. İhale teklifi ihale dokümanlarında belirtilen şartlara kesinlikle uygun olmalıdır. Teklifle beraber diğer destekleyici belge ve dokümanlar ile ihale dokümanlarının satın alındığını gösteren orjinal makbuzlar takdim edilmelidir. Bu süreçte oldukça basit görülebilecek uygunsuzluk veya eksiklikler dahi, hukuki açıdan ihaleyi kaybetmeyi netice verebilmektedir.

Hem ihaleyi talep eden kamu kurumlarında, hem de CTC bünyesinde onaylanmış tedarikçi listeleri bulunmaktadır. Listede yer almak için Kuveytli bir tüccar olma şartı vardır. Kayıt başvuruları genellikle ihaleyi talep eden kamu kurumuna yapılmaktadır.

Bazı durumlarda ihale dokümanlarını satın alan firmalar ihale öncesi görüşmeye çağrılmaktadırlar. Bazı durumlarda bu görüşmelere katılmak zorunlu olup, aksi takdirde katılmayan firmalar ihale sürecinden dışlanmaktadırlar. İhale dokümanları yayımlandıktan sonra veya ön görüşme sonrasında ihale şartları veya kapsamı değişebilmektedir. Bu durumda CTC resmi bir değişiklik zeyli yayımlamakta ve bu zeyl Kuveyt Resmi Gazetesinde yer almaktadır.

İhale teklifi ancak orjinal ihale dokümanları üzerinde yapılabilmekte, bu dokümanlar üzerinde silinti ve kazıntıya müsaade edilmemektedir. Aynı firma için alternatif tekliflere imkan sağlanması durumunda, bu teklif için ayrı bir ihale dokümanı satın alınmalı ve alternatif teklif olduğu belirtilerek onun üzeri doldurulmalıdır.

Tekliflerin genellikle Kuveyt Dinarı cinsinden ve nakit tek bir rakam olarak verilmesi istenmektedir. Bakım tarzı ihalelerde birim fiyatlama da geçerli olabilmektedir.

İhale teklifleri, belirlenen teknik şartnameye uygunluk ve fiyat açısından değerlendirilmektedir. CTC teklifleri değerlendirirken, güncel ulusal ve uluslararası piyasa fiyatlarını takip etmekte ve kararlarını çoğunluk oyuyla almaktadır. CTC ve diğer ihale komisyonlarının ihaleyi en düşük teklifi veren firmaya vermeleri gerekmekle birlikte, bazı istisnalara izin verilmektedir. Bir firmanın suni olarak çok düşük fiyat verdiği ve işi gerekli standartlarda bitiremeyeceği kanaati oluşursa, ilgili kamu kuruluşu en düşük fiyatı teklif etmeyen bir firmayı da tavsiye edebilir. Bazı durumlarda Bakanlık teknik nedenlerle haklı olarak yüksek fiyat teklif eden firmayı seçmeyi gerekçelendirebileceğini değerlendirirse, yüksek teklif veren firmayı da tavsiye edebilir.

Teklifle beraber bir Kuveyt bankası üzerinden Arapça olarak düzenlenmiş, teklif bedelinin %2,5 ile %5’i arasında değişen oranda, en az 90 gün geçerli ve gayrı kabili rücu başlangıç teminat mektubu verilmesi gerekmektedir. İhaleyi kazandığı halde sözleşmeyi imzalamayan firma teminat mektubunu kaybedebilmektedir. İhalede başarısız olan firmaların teminat mektupları iade edilir. Sözleşmenin imzalanmasını müteakip, ihaleyi kazanan firmanın başlangıç teminat mektubunu genellikle ihale bedelinin %10’u tutarında olan ve yine bir Kuveyt bankası üzerinden düzenlenmiş olan teslim garantisine ilişkin teminat mektubu ile değiştirmesi gerekmektedir.

Müteahhit firmalara ihaleyi almalarını müteakip başlangıç masraflarını karşılayabilmeleri için toplam ihale bedelinin %10’u tutarında bir avans ödemesi yapılabilmektedir. Bu ödeme iş süresince hesaptan düşülmektedir. Bazı sözleşmeler Bakanlıklara ilk safhalarda iş tamamlandıkça yapılacak her bir parti ödemenin %10’luk kısmını ihtiyaten tutma imkanı verebilmektedir. Bakım süresi boyunca da bir miktar paranın alıkonulması uygulaması yaygındır. Bütün sözleşmeler işin gecikmesi, standardın altında bir kalite ortaya konması veya benzer hatalar durumunda cezai şartlar öngörmektedir. İşin tamamlanmasının akabinde firmaya genellikle bir iş tamamlama belgesi verilir. Genellikle, sözleşmelere yapılan işin ve kullanılan malzemelerin performansını değerlendirmek için normal olarak bir yıllık bakım süresi şartı konulmaktadır. Bakım süresinin sonunda, Maliye Bakanlığından vergi borcu bulunmadığına ilişkin temin edilecek bir belgeye istinaden müteahhide, hem sorumluluğunu sona erdirecek, hem de bakiye alacağını tahsile imkan sağlayacak, nihai bir kabul belgesi verilmektedir.

Kuveyt'te istihdam, sektörler itibariyle 4 sınıfta ele alınmaktadır.

a) Kamu sektöründe çalışan yerli ve yabancılar, Kamu Sektörü Çalışma Yasası'na tabidirler.

b) Petrol sektöründe istihdam edilenler, Petrol Sektörü İş Yasası'na tabidirler. Bunlar, özel sektör iş yasasının lehte olan hükümlerinden de yararlanabilmektedirler.

c) Özel sektörde çalışanlar, Özel Sektör İş Yasası'na tabidirler.

d) Ev hizmetlerinde çalışanlar ve tümü yabancı olan hizmetlilerin tabi oldukları bir mevzuat bulunmamakta ve hukuki durumları, genel hukuk kuralları içinde değerlendirilmektedir.

Müteahhitlik sektörü ile ilgili olarak; Kuveyt'teki inşaat projelerinde genel olarak izlenen usul, müteahhidin işçilerini yurtdışından temin ederek Kuveyt'e getirmesidir. Bunun da nedeni ücretlerin düşüklüğüdür.

Kuveyt işgücü pazarında, özellikle Güneydoğu Asya ülkelerinden gelen, çoğu vasıfsız ve düşük ücretlerle çalışmaya razı işçiler bulunmaktadır. Bu konuda işçi simsarlığı yapan şirketler bulunmakta ve bunlar çok düşük ücretler karşılığında işçi temin etmektedir.

Kuveyt mevzuatına göre her işçinin bir Kuveytli kefili bulunmakta, iş ve kefil değiştirmede belirli koşulların mevcudiyetinin yanında kefilin rızası ile birlikte Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı'nın izni aranmaktadır.

Mahalli işçi temininde zorluk bulunması halinde, işçi temini için Kuveyt Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı'ndan izin alınması ve belirli bir tutarın (genelde banka teminat mektubu şeklinde bir teminatın) söz konusu Bakanlığa veya bölge müdürlüklerine teslim edilmesi halinde, Kuveyt'e dışarıdan işçi getirmek mümkün olmaktadır. İşin bitiminde, işçilerin her türlü hak ve alacaklarının ödenmesi kaydıyla bu teminat işverene iade edilmektedir.

Yabancı işçilerin sosyal güvenlikleri bakımından, Kuveyt sosyal sigorta sistemi sadece Kuveytlileri kapsamına almaktadır. Hastalık ve iş kazaları halinde Kuveyt'te mukim bulunan yabancılar, genel sağlık hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanmaktadırlar.

• 
  Teknik Müşavirlik Sektörü
  

Danışmanlık işlerine ilişkin ihaleler CTC görev alanına girmemektedir. Danışmanlık alımı ile ilgili davetler, Planlama Bakanlığı Danışmanlık Seçim Komitesi (Consultants Selection Committee at the Ministry of Planning) tarafından Planlama Bakanlığına kayıtlı olan firmalara yapılmaktadır.

LİMAK İnşaat Sanayi Ve Ticaret A.Ş.’nin yüklenicisi olduğu Kuveyt Uluslararası Havaalanı Yeni Yolcu Terminali projesinin, ayrıca Cengiz İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin yüklenicisi olduğu Kuveyt Uluslararası Havaalanı destek terminali projesinin müşavirlik hizmetleri İspanyol AECOM Inocsa S.L.U tarafından yürütülmektedir. Türkiye’den GMW Mimarlık ve Danışmanlık Ltd. Şti ise söz konusu projelerin çeşitli kısımlarının dizayn edilerek geliştirilmesi işlerini AECOM şirketi ile yaptığı Sub-Consultancy anlaşmalarına istinaden altyüklenici olarak üstlenmiştir. Ayrıca, Public Authority for Roads and Transportation’dan Proyapı firmamız tarafından bir ihalenin alınmasında son aşamaya gelinmiş bulunmaktadır.

Kamu işleri projeleri yerel müteahhitler tarafından yapılabilecek olanlar ve uluslararası müteahhitlik firmalarına açık olanlar olarak tasnif edilmektedir. CTC yerel müteahhitleri geçmişteki performanslarına, iş tecrübelerine, teknik ve mali yeterliliklerine göre dört kategoriye ayırmaktadır. Bu kategoriler yabancı firmalara uygulanmamaktadır.

CTC tarafından veya diğer kurumlar tarafından düzenlenen bütün ihale ilanları haftada bir defa her pazar günü yayımlanan Kuveyt Resmi Gazetesi (Al Kuwait Al Youm)’nde yer almaktadır. Müşavirliğimizce, söz konusu ihale ilanlarının İngilizce tercümelerinin Ekonomi Bakanlığı web sayfasında da yer alması sağlanmaktadır.

• 
  Türk Firmalarının Faaliyetleri
  

Türk firmalarının Kuveytte üstlendikleri ve halen gerçekleştirilmesi faaliyetleri devam eden müteahhitlik projelerinin yaklaşık büyüklüğü 6,3 Milyar USD’dir.

Limak İnşaat bugüne kadar 17 farklı ülkede yaklaşık 8 milyar dolar değerinde 32 proje üstlenmiş durumdadır. Limak İnşaat, havacılık sektöründe İstanbul Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı, Priştina Uluslararası Adem Yaşari Havalimanı ve Mısır’da, Dünya Bankası tarafından finanse edilen Kahire Uluslararası Havalimanı Terminal II Projesi inşası gibi uluslararası havalimanı projeleri gerçekleştirmiştir.

Firmanın Kuveyt’teki projeleri aşağıdaki gibidir.

1. 
   Kuveyt Uluslararası Havalimanı Projesi
   

Toplam kontrat bedeli 1,312 milyar Kuveyt Dinarı (4,34 milyar dolar) olan proje Türk müteahhitlerin yurtdışında tek pakette kazandığı en büyük ihale olma özelliğini taşımaktadır.

Bütçesi tamamen devlet tarafından karşılanacak olan Kuveyt Uluslararası Havalimanı yeni terminal binası inşaatı projesinde ana yüklenici olan Limak İnşaat, devrin ardından iki yıl süreyle bakım ve onarım hizmeti de verecektir.

2. 
   Batı Abdullah Al Mubarak Bölgesi Altyapı ve Elektrik İşleri Projesi
   

Projenin toplam bedeli 152 milyon dolar olup, belirtilen bölgedeki altyapı ve elektrik işlerine yönelik inşaat tamamlama ve bakımı işlerinden oluşmaktadır.

3. 
   Kuveyt Bulaşıcı Hastalıklar Hastanesi Projesi
   

Kuveyt Enfeksiyon Hastalıkları Hastanesi Projesini Ocak 2014’te yaklaşık 53,8 Milyon KD tutarla üstlenmiştir. Hastanenin genişletilmesine yönelik tasarım, inşaat, bakım, devreye alma, mefruşat ve hizmet bakımı işlerinden oluşmaktadır.

Projenin 2018 yılı sonunda tamamlanması planlanmaktadır.

Limak İnşaat firmamız tarafından Kuveyt’te 1470’i sabit çalışan, geri kalanı taşeron olmak üzere 3.500’e kişiye istihdam sağlanmaktadır. Firma tarafından dile getirilen en önemli sorun, yabancı işçilerin getirilmesinde karşılaşılan bürokrasi ve iş makinası kullanıcılarına Kuveyt ehliyeti temin edilmesinde yaşanan zorluklar olarak gösterilmiştir.

Kolin İnşaat Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından Kuveyt’te İtalyan ortağı olan Salini Impreglio firması ile South Almutlaa Housing Projesinin altyapısının yapılması ihalesi işi üstlenilmiştir. Projenin toplam bedeli 955 milyon ABD doları olup, bunun yüzde 45’lik kısmına tekabül eden 430 milyon dolarlık kısmı firmamızca üstlenilmektedir.

Cengiz İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. Kuveyt Uluslararası Havaalanı destek terminali projesini Temmuz 2016’da 52,9 Milyon KD tutarla üstlenmiştir. Cengiz İnşaat firmamız tarafından Kuveyt’te Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün işveren olduğu, sözleşmesinin 03/07/2016 yılında imzalandığı, 450 günde tamamlanması öngörülen 175 milyon dolar değerindeki Kuveyt Uluslararası Havalimanının Destek Terminalinin Tüm Altyapısıyla Birlikte Tasarım ve Yapımı işi üstlenilmiş bulunmaktadır.

Adıgeçen projenin 2018 yılı Aralık ayında tamamlanması öngörülmesine rağmen tamamlanamadığı, şantiyede 24 saat esaslı olarak 300’ü Türk olmak üzere 1.600 kişinin çalıştığı, sunum tarihi itibariyle terminal binasının (on-site) yüzde 65, terminal binası dışının (off-site) ise yüzde 68 oranında tamamlandığı, projenin ruhsatının henüz temin edilemediği ve projenin tamamlanmasına yakın belediyeden temin edilmesinin öngörüldüğü, Kuveyt Sayıştayı mahiyetindeki Central Audit Bureau tarafından denetimden geçirildiği ve denetim esnasında Kuveyt Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün de etkili bir şekilde firmamızı desteklediği, hakedişler için onaydan geçen dokümanların yüzde 69’a ulaştığı, terminalin Şubat ayında faaliyetlerine başlamasını müteakiben Mayıs ayına kadar eksikliklerin görülmesi için denemeler yapılacağı belirtilmiştir.

Firmamız ayrıca, işveren idaresinin Public Authority for Housing Welfare olduğu ve Irak sınırına yakın bölgede 30 bin kişilik bir şehir kurulmasına yönelik olarak devam eden çalışmalarda Faz-2 ve Faz-3 olarak bilinen bölgelerdeki altyapıların yapım işini 49.335.057 Kuveyt Dinarı (Yaklaşık 166 milyon ABD Doları) proje bedeliyle üstlenmiş durumdadır.

STFA İnşaat Grubu firmamız tarafından Kuveyt’te 2013 yılında işveren idaresinin Kuwait Oil Company olduğu 485 milyon ABD Doları proje bedeli olan Bot Limanı Projesi üstlenilmiştir.

Mitaş Energy firmamız, Kuveyt’te 400 kw’ya kadar santral inşa edebilecek yetkiye sahip dört firmadan biridir. Son bir yılda Kuveyt pazarına girmiş olup 30 milyon dolarlık proje üstlenmiş bulunmaktadır.

TML İnşaat A.Ş. firmamız işverenin Kamu İşleri Bakanlığı olduğu, Güney Koreli Doosar grubunun ana taşeron olarak iş üstlendiği projede 14,9 milyon ABD doları proje bedeliyle alt taşeron olarak yer almaktadır.

Firma, Doha 1 ve Doha 2 santralleri arasında yer alan su arıtma tesisine denizden su getirilmesi için projenin deniz kısmında kalan tarafın yapım işinin üstlenmiş olup, 1 Haziran 2017 tarihinde işe başlanmış, işin yüzde 15’i tamamlanmıştır. İşin teslimi için öngörülen tarih 31 Ağustos 2018’tir.

Firmada 18’i Türk olmak üzere 71 personel çalışmaktadır.

Rekaez Al Arabiya firmamızda 24 kişi çalışmakta olup, bir Türk mühendis tarafından kurulmuştur. İnşaat alanında taşeronluk yapmaktadır. Firma tarafından şu anda ülkemiz firmalarından yalnızca STFA’ya taşeronluk yapılmaktadır.

Fabre Asansör San. Ve Tic. Ltd. Şti. National Bank of Kuwait’in yapımı halen devam eden Head Quarter binasının asansörlerinin montaj işini ThyssenKrupp Elevator Shuaib Trading Co. WLL firmasından yaklaşık 1,8 Milyon USD tutarla alt yüklenici olarak üstlenmiştir.

Ortadoğu Enerji Petrol Mühendislik İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti. Kuveyt Belediyesi’ne yönelik olarak 2014 yılında yaklaşık 4 Milyon KD büyüklüğe sahip çok katlı otopark inşaatı projesini üstlenmiştir. Firmanın proje hakkedişlerinin tahsilinde yaşanmakta olan problemlere ilişkin olarak gerçekleştirilen girişimler sonucunda olumlu yönde gelişmelerin yaşandığı öğrenilmiştir.

Noro İnşaat Taah. Tur. Nak. Dış Tic. San. Ve Tic Ltd Şti. yetkilisince “Design, Execution, Licensing, Completion and Maintenance of a set of Buildings including Classrooms & Various Facilities Hawally (First Educational Area), Ministry of Education Kuwait” projesinin 2 Milyon 898 Bin KD ile Aralık 2014 te üstlenildiği, ayrıca 2016’da ise Kuveyt Amiri Divan’dan yaklaşık 6 Milyon KD büyüklüğe sahip bina inşaasi projesi üstlenmiş oldukları belirtilmiştir.

Polatyol İnşaat, Makyol İnşaat, Cengiz İnşaat firmalarımız tarafından görev ülkemiz Kuveyt’te Irak sınırına yakın bölgede 30 bin kişilik bir şehir kurulmasına yönelik olarak çalışmalara devam edilmektedir. South Almutlaa Housing Projesinin altyapısının yapılmasına ilişkin olarak Kolin İnşaat firmamızın yanı sıra, aynı bölgede, Faz-2 ve Faz-3 olarak bilinen bölgelerdeki altyapılarla ilgili ihalelerin sözleşmesinin imzalanmasına devam edilmektedir. Bu çerçevede Polatyol İnşaat firmamız tarafından South Al Mutlaa bölgesinde 50 milyon KD proje bedeli olan N1&N4 Altyapısının Tamamlanması, Cengiz İnşaat firmamızca 49,3 milyon KD proje bedeli olan aynı bölgede N2&N3 Altyapısının Tamamlanması işi üstlenilmiştir. Makyol firmamız tarafından ise aynı bölgede 100 milyon KD’lik bir ihalenin alınmasında imza aşamasına gelinmiştir.

Ünüvar İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. firmasının yetkilisi ile yapılan görüşmeler çerçevesinde, üstlendikleri bir inşaat projesi ile ilgili olarak uzun bir süredir devam etmekte olan hukuki sürece ilişkin yaşanan son gelişmelerin firma lehine olduğu, davanın kazanılması ve firma alacağının tahsili bakımından daha avantajlı bir durumda bulunulduğu firma avukatı tarafından ifade edilmiştir. Diğer taraftan, anılan şirket avukatınca borçlunun Kuveyt dışına kaçtığı için alacağın tahsilinin mümkün olamadığı ve ülkeye dönmesi halinde hakkında yakalama kararı çıkartıldığı da ifade edilmiştir.

GMW Mimarlık ve Danışmanlık Ltd. Şti, Kuveyt Uluslararası Havaalanı yeni terminal binası ve destek terminal binalarının müşavirlik işlerini yürüten İspanyol AECOM Inocsa S.L.U firmasına alt yüklenici olarak hizmet sağlamaktadır. Söz konusu firmanın üstlendiği işin toplam büyüklüğü yaklaşık 5 Milyon USD’dir.

Proyapı Mühendislik ve Müşavirlik A.Ş., yol, otoyol, demiryolu, etüd, proje, mühendislik, müşavirlik ve kontrollük hizmetleri alanlarında faaliyet gösteren Türkiye’deki en büyük teknik müşavirlik firmalarından birisidir.

Firma tarafından, Kuveyt’te Second Ring Road, Third Ring Road ve Damascus Street’in teknik müşavirlik ve kontrollük işlerinin yapılması amacıyla girilen ihalede son aşamaya gelinmiş olup, Kuveyt Sayıştayı tarafından yapılacak son incelemeyi müteakiben Mart ayı içinde sözleşmenin imzalanması beklenmektedir. Projenin bedeli 33,4 milyon dolardır.

• 
  Görüş ve Değerlendirmeler
  

Kuveyt yurtdışı müteahhitlik hizmetleri açısından özellikle kar marjı yüksek nitelikli projeler için güvenilir yerli ortaklarla işbirliğine gidildiğinde, belirli ölçüde finansman imkanı olan firmalar itibariyle önemli fırsatlar sunmaktadır. Buna parallel olarak da ülkemizin büyük ölçekli müteahhitlik firmalarının da Kuveyt’e olan ilgisi artmaktadır.

Kuveyt’in gündeminde bulunan önemli projelerin yanında, yakın geçmişte ülkemiz mütahhitlik firmalarının aktif olarak faaliyette bulundukları diğer bazı pazarlarda yaşanan sıkıntıların da Kuveyt’e olan ilgiyi pozitif yönde etkilediği değerlendirilmektedir.

Müteahitlik firmalarımızın Kuveyt müteaahitlik sektörüne daha kalıcı ve uzun vadeli yaklaşmaları ve endüstriyel projeler gerçekleştirebilecek firmaların Kuveyt pazarına girmeleri halinde sektörden alınacak payın daha da artabileceği düşünülmektedir.

1^ Proje bilgileri “NBK Economic Update” yayımından faydalanılarak hazırlanmıştır.