Nas 1 comentary
MALİYYƏ HESABATLARININ TƏRTİB EDİLMƏSİ ÜÇÜN İNFORMASİYA MƏNBƏLƏRİNİN NÜMUNƏLƏRİ
Yüklə 0,97 Mb.
|
MALİYYƏ HESABATLARININ TƏRTİB EDİLMƏSİ ÜÇÜN İNFORMASİYA MƏNBƏLƏRİNİN NÜMUNƏLƏRİBu misal yuxarıda 5-ci maddədə qeyd edilmiş mühasibat balansı və mənfəət və zərər haqqında hesabata əsaslanır. Bu misalda mühasibat balansı və mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim olunan maddələrin məbləğlərinin Mühasibat Uçotu haqqında Qanuna uyğun olaraq yoxlama mühasibat balansında necə əmələ gəldiyi və spesifik hesabların necə toplandığı açıqlanır. Mühasibat balansı və mənfəət və zərər haqqında hesabatın hər bir ilkin qalığı açıqlanmalıdır. Hesablamalar və informasiya mənbələri mürəkkəb və ya qeyri-adi uçot tələblərinə cavab verməyən hər-hansı müəssisə üçün müəyyən dərəcədə əsaslı olmalıdırlar. Bütün ilkin qalıqların düzgün olduğu fərz edilir. MÜHASIBAT BALANSI Torpaq, tikili və avadanlıq 492 500 111 hesabın ümumi məbləğindən 112 hesabının ümumi məbləği çıxılır. “Tərəqqi” səhmdar cəmiyyəti üçün bu məbləğ belə hesablanır: (111-2)+(111-3)+(111-4)-(112-1)-(112-2)-(112-3) Sair uzunmüddətli maliyyə aktivləri 30 000 181 hesabın ümumi məbləği ilə 184 hesabının ümumi məbləği toplanır. “Tərəqqi” səhmdar cəmiyyəti üçün bu məbləğ 181-1 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığıdır) Ehtiyatlar 70 000 (201 və 207 hesablarının cəmindən 208 hesabının məbləği çıxılır. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 201 və 204 hesablarının qalıqlarının cəmi olacaqdır) Qısamüddətli debitor borcları 110 000 (211 və 217 hesablarının cəmindən 218 hesabının məbləği çıxılır. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 211 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığıdır). Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 36 000 (Bu məbləğ 221 və 225 hesablarının cəminə bərabərdir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 223 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığıdır). Sair qısamüddətli aktivlər 2 500 (Bu məbləğ 241 və 245 hesablarının cəminə bərabərdir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 242 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığıdır). Ödənilmiş nizamnamə (nominal) kapitalı 75 000 (301 hesabının məbləğindən 302 hesabının məbləği çıxılır. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 301 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığıdır). Emissiya gəliri 15 000 (Ümumiyyətlə və “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 311 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığıdır) Bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər) 321 000 (Bu məbləğ 342 və 343 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqlarının cəmi ilə il ərzində xalis mənfəətin toplanması və 344 hesabı üzrə ilin sonuna olan qalığın çıxılması vasitəsilə əmələ gəlir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ aşağıdakı kimi əmələ gəlir: 343 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığı 80 000 + hesabat dövrünün xalis mənfəəti (Mənfəət və zərər haqqında hesabatdan) 261 000 341 000 - 344 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığı 20 000 321 000 Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər 110 000 (401 və 408 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqları toplanır. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 404 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığıdır). Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər 25 000 (411 və 414 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqları toplanır. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 412 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığıdır). Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər 35 000 (501 və 507 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqları toplanır. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 501 və 504 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqlarının cəmidir). Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər 90 000 (521 və 523 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqları toplanır. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 521 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığıdır). Qısamüddətli kreditor borcları 70 000 (531 və 538 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqları toplanır. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 531 və 533 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqlarının cəmidir). MƏNFƏƏT VƏ ZƏRƏR HAQQINDA HESABAT (xərclərin funksiyaları üzrə) Əsas əməliyyat gəliri 1 130 000 (601 hesabın hesabat dövrünün sonuna olan qalığından 602 və 603-cü hesabların hesabat dövrünün sonuna olan qalıqlarının cəmi çıxılır. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün bu məbləğ 6011 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığından 602 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığı çıxılaraq əldə olunur). Satışın maya dəyəri 550 000 (Ümumiyyətlə və “Tərəqqi” müəssisəsi üçün həmçinin bu məbləğ 701 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir). Sair əməliyyat gəliri 10 000 (Ümumiyyətlə bu məbləğ 611 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün isə bu məbləğ 6116 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir). Kommersiya xərcləri 120 000 (Ümumiyyətlə bu məbləğ 711 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün isə bu məbləğ 7111 və 7112 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqlarının cəminə bərabərdir). İnzibati xərclər 105 000 (Ümumiyyətlə bu məbləğ 721 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün isə bu məbləğ 7211, 7212 və 7213 hesablarının hesabat dövrünün sonuna olan qalıqlarının cəminə bərabərdir). Maliyyə gəliri 3 000 (Ümumiyyətlə bu məbləğ 631 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün isə bu məbləğ 6311 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir). Maliyyə xərcləri1 7 000 (Ümumiyyətlə bu məbləğ 751 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün isə bu məbləğ 7511 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir). Mənfəət vergisi 90 000 (Ümumiyyətlə və “Tərəqqi” müəssisəsi üçün həmçinin bu məbləğ 901 hesabının hesabat dövrünün sonuna olan qalığına bərabərdir). Hər səhm üzrə mənfəət 3,48 (Bu məbləğ hesablama vasitəsilə əldə edilir. Normal şəraitdə bu məbləğ hesabat dövrünün ödənilmiş nizamnamə kapitalının səhmləri üzrə xalis mənfəətidir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün isə hər bir səhmin dəyərinin 1-ə bərabər olduğunu təxmin etsək, hesablama aşağıdakı kimi olacaqdır: 261000 75000 = 3.48 Xərclərin xüsusiyyətlərinə görə təsnifləşdirilməsini istifadə etməklə əməliyyat xərcləri haqqında informasiya İstifadə edilmiş material ehtiyatları 296 500 (Ümumiyyətlə və “Tərəqqi” müəssisəsi üçün həmçinin bu məbləğ 7011 hesabının cəminə bərabərdir). İşçi heyəti üzrə xərclər 375 000 (Ümumiyyətlə və “Tərəqqi” müəssisəsi üçün həmçinin bu məbləğ 7013, 7111 və 7211 hesablarının cəminə bərabərdir). Amortizasiya xərcləri 78 500 (Ümumiyyətlə bu məbləğ hesabat dövrü ərzində 102, 112, 122, 132 və 142 hesablarının krediti üzrə yığılmış hesabat dövrünün əvvəlinə olan qalıqlarının cəminə bərabərdir. “Tərəqqi” müəssisəsi üçün isə bu məbləğ hesabat dövrü ərzində 112 hesabının krediti üzrə yığılmış hesabat dövrünün əvvəlinə olan qalıqlarının cəminə bərabərdir). Sair əməliyyat xərcləri 25 000 (Ümumiyyətlə və “Tərəqqi” müəssisəsi üçün həmçinin bu məbləğ 731 hesabının məbləğinə bərabərdir). Maliyyə hesabatlarının tərtib olunmasının nümunələri: MİSAL 1 MMUS-un tələblərinə uygun olaraq qalıqların müəyyən edilməsi: Bu misal, “Tərəqqi” müəssisəsinin 1 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olması tələb olunan dərc olunmuş maliyyə hesabatlarının şərhidir. Hesabatlar 1 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq tərtib olunmuş və digər Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının tələblərini daxil edir. Burada, ilin sonuna olan bütün düzəlişlər edildikdən sonra “Tərəqqi” müəssisəsinin 31 dekabr, 2006-cı il tarixinə olan yoxlama balansı verilmişdir. Lakin qeydlər hələ də həyata keçirilməli olan düzəlişlərin mövcud olduğunu göstərir. YOXLAMA BALANSI
“Tərəqqi” müəssisəsinin bütün torpaq və tikili obyektləri 31 dekabr, 2005-ci il tarixində açıq bazar dəyəri ilə yenidən qiymətləndirilmişdir. Həmin obyektlərin yenidən qiymətləndirmədən sonrakı cəmi dəyəri 130,000 manat təşkil etmişdir. Bunlardan 30,000 manat torpaq sahəsinə, qalan 100,000 manat isə tikililərə aid edilə bilər. Tikilinin ilkin olaraq 50 il olduğu qiymətləndirilmiş faydalı istifadə müddəti dəyişdirilməmişdir. Yenidən qiymətləndirmənin həyata keçirildiyi tarixdə qalan faydalı istifadə müddəti 40 il idi. Müəssisənin direktorları yenidən qiymətləndirmə məbləğlərini (amortizasiyanın təsiri daxil olmaqla) 31 dekabr, 2006-cı il tarixi ilə bitən il üzrə maliyyə hesabatlarına daxil etmək istəyir. Zavod azalan qalıq metodu əsasında 15% dərəcəsi ilə amortizasiya olunur.
31 dekabr, 2006-cı il tarixində 800 manat məbləğində icarə ödənişləri həyata keçirilmişdir. Bu, nağd alış qiyməti 3,000 manat olan avadanlığın icarəyə götürülməsi üzrə ilk 5 illik ödənişlərdir. Auditorlar bunun maliyyə icarəsi olduğunu göstərmiş və icarə üzrə şərti faiz dərəcəsinin ildə 10% olacağını hesablamışlar.
Müəssisənin işçilərindən biri təhlükəsizlik qaydalarına riayət olunmaması nəticəsində ciddi zədə aldığına görə müəssisəni məhkəməyə vermişdir. Müəssisənin hüquqi məsləhətçiləri bu məhkəmə işinin aşağdakı iki mümkün nəticəsini ehtimal etmişlər: Nəticə Ehtimal Müəssisənin zərəri Səhlənkarlıq 70% 4,200manat Tam təqsirli 30% 6,000manat Qanuni xərclər 500 yeni manat məbləğində qiymətləndirilmişdir.
1 iyul, 2006-cı il tarixində “Tərəqqi” müəssisəsi sabit müddətli tikinti müqaviləsi imzalamışdır. Təfsilatlar aşağdakı kimidir:
Müəssisə, ilin sonunda elan edilmiş və təsdiq olunmuş hər adi səhmə 3 sent dəyərində yekun dividendləri hələ uçotda əks etdirməmişdir. Aşağdakı hesabatları hazırlamaq tələb olunur:
HƏLLI:
Maddi aktivlər üzrə amortizasiya 2005-ci ilin 31 dekabr tarixinə qədər hesablanmışdı. İndi isə 2006-cı il üzrə amortizasiyanı hesablamaq tələb olunur:
Bu metoda əsasən amortizasiya məbləği illər üzrə müxtəlif olacaq, belə ki, zavodun xalis balans dəyəri davamlı olaraq dəyişiləcəkdir.
Bu il ərzində bina yenidən qiymətləndirilmiş və onun dəyəri 80,000-dən 100,000-ə qədər qalxmışdır. Bunu əks etdirmək üçün, biz köhnə hesabı bağlamalı və yeni hesab açmalıyıq. Fərq, “Yenidən qiymətləndirilmə üzrə ehtiyat” adlanan bu yeni hesabda göstəriləcək. Bu zaman aşağdakı müxabirləşmələr veriləcək: Dt Binalar (Balansda əks etdirilmişdir) 100,000 Dt Yığılmış amortizasiya (Balansda əks etdirilmişdir) 16,000 Kt Binalar (Balansda əks etdirilmişdir) 80,000 Kt Yenidən qiymətləndirilmə üzrə ehtiyat (Balansda əks etdirilmişdir) 36,000
Dt Torpaq (Balansda əks etdirilmişdir) 30,000 Dt Yenidən qiymətləndirilmə üzrə ehtiyat(Balansda əks etdirilmişdir) 12,000 Kt Torpaq (Balansda əks etdirilmişdir) 42,000 Beləliklə, cari il üzrə cəmi amotizasiya xərcləri aşağdakı kimi olacaq: Avadanlıq 13,500 Binalar 2,500 İcarəyə götürülmüş aktiv 600 Cəmi amortizasiya məbləği: 16,600 Bununla əlaqədar aşağıdakı müxabirləşmə veriləcək: Dt Uzunmüddətli aktivlər üzrə amortizasiya xərcləri(M/z hesabatında əks etdirilmişdir) 16,600 Kt Yığılmış amortizasiya (Balansda əks etdirilmişdir) 16,600
Auditorlar bunun maliyyə icarəsi olduğunu təsdiq etdiyi üçün, biz mühasibat balansında göstəriləcək qısamüddətli və uzunmüddətli öhdəlikləri hesablamalı və mənfəət və ya zərər haqqında hesabata daxil ediləcək hesablanmış faiz xərclərini müəyyən etməliyik. İl ərzində 10% dərəcə ilə faiz xərcləri hesablanmışdır. Beləliklə, balans hesabatı tarixinə mövcud olan öhdəliklərin məbləği aşağdakı kimi olacaq:
Bu məbləğ, qısamüddətli və uzunmüddətli öhdəliklər arasında bölüşdürülməlidir. Növbəti il üzrə hesablanmış faiz xərcləri 250 manat olacağı üçün (2,500-ün 10%-i), növbəti ödəniş ilə faiz xərcləri arasındakı fərq 31 dekabr, 2006-cı il tarixinə uzunmüddətli öhdəlik olaraq qəbul edilə bilər. Qalan 1,950 manat isə (2,500-550) qısamüddətli öhdəliyin məbləğini göstərir. Dt Avadanlıq (Balansda əks etdirilmişdir) 3,000 Dt Faiz xərcləri (M/z hesabatında əks etdirilmişdir) 300 Kt İcarə ödənişləri (Balansda əks etdirilmişdir) 800 Kt Qısamüddətli öhdəliklər (Balansda əks etdirilmişdir) 550 Kt Uzunmüddətli öhdəliklər (Balansda əks etdirilmişdir) 1,950
Məhkəmə işi nəticəsində müəssisənin zərəri səhlənkarlığa görə 4,200 manat və 500 manat qanuni xərclər təşkil edəcək. Müxabirləşmə aşağıdakı kimi olacaq: Dt Digər əməliyyat xərcləri (M/z hesabatında əks etdirilmişdir) 4,700 Kt Qısamüddətli öhdəliklər (Balansda əks etdirilmişdir) 4,700
|