Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

13- rasm. Karst g`oridagi stalaktitlar.
www/Saga.ua
Karst g`orlari dunyoning ko`plab mamlakatlarida uchraydi. Ular AQSH 
dagi Kentukki platosini tashkil etuvchi g`ovakli ohaktoshlarda keng tarqalgan. 
Bu erdagi eng yirik Mamont g`ori besh qavatli bo`lib, umumiy uzunligi 300 km 
va asosiy zalining balandligi 30 m gacha boradi.
Karst g`orlarining eng chiroylisi Vengriyaning shimolida joylashgan 
Agtelek hisoblanadi. U uch qavatli tuzilishga ega bo`lib, umumiy uzunligi 23 km 
ni tashkil etadi. Kengligi 60m, balandligi 40 m gacha boradi. G`orning tubida 
soy oqadi, ba`zi joylarida erosti ko`llari hosil bo`lgan. G`or shiftida stalaktitlar 
keng rivojlangan (143-rasm). Stalaktitlar pastdan ularga qarama-qarshi o`suvchi 
stalagmitlar bilan qo`shilib ketib, ko`p qirrali va g`aroyib shakldagi ustunlarni 
tashkil etgan (144-rasm). G`or devorlari silliq yuzali oqmalar bilan qoplangan. 
G`orning 55 x 43 m li keng joyida konsert zali tashkil etilgan. Zalning salqin 
toza havosi, ajoyib akustikasi, tiniq suvli ko`li, devorlaridagi koshinkor kristallar 
uni turistlar uchun ajoyib orogomgahga aylantirgan (145-rasm).

---

144
-
rasm. Karst stalaktitlari va ustunlari.
www/Saga.ua
G`or ichidagi stalaktitlar, stalagmitlar va ustunlarni hamda uning 
devoridagi oqmalarni hosil qilgan mineral zargarlikda oniks deb ataluvchi 
aragonit kristallaridan tarkib topgan (146-rasm). 
Erosti suvlarining faoliyati ikkita omil bilan belgilanadi. Ulardan birinchisi 
suffoziya bo`lib, ostki jinslardan gil zarralarining yuvilib ketishi va grunt 
mustahkamligining keskin pasayishi bilan bog`liq. Ikkinchisi esa erosti 
suvlarining gidrodinamik bosimi bilan bog`liq. Tuproqqa shimilgan erosti suvlari 
gil jinslarini ko`pchitib, ular orasidagi ishqalish kuchini keskin kamaytiradi. 
Natijada ularning ustidagi jins massalari yog`langan yuzadagidek past qiyalikda 
ham oson surilib ketadi. Bu jarayonlar tufayli ko`chkilar rivojlanadi.