14.6. Konstruksiyalarning ko‘p mezonli (vektorli) optimallashtirish
masalalarini yechish ............................................................................................................ 341
14.7. Konstruksiyalarning optimal oMchamlarini topadigan «Poisk»
kompyuter dasturi................................................................................................................ 348
14.8. Konstruksiyalarni hisoblashda ishonchlilik (l'aa.aeiifloU) nazariyasi........ 351
X V B O B . D E F O R M A T S 1 Y A V A K U C H L A N I S H H O L A T L A R I N I
E K S P E R I M E N T A L T A D Q I Q E T I S H U S U L L A R I
15.1. Materiallami va konstruksiyalarni sin a sh .......................................................... 362
15.2. Deformatsiyalarni mexanik tenzometrlar yordamida aniqlash..................... 364
15.3. Qarshilik uzatkichlarining qoMlanilishi...............................................................368
15.4. Kuchlanishlami optik usulda an iqlash ................................................................ 373
15.5. Muar tasmalari u s u li................................................................................................377
15.6. Kuchlanishlami aniqlashning rentgen u su li.......................................................382
15.7. Lok qoplash u su li......................................................................................................389
Ilovalar.....................................................................................................................................390
S O ‘ Z B O S H I
U sto zim iz 0 ‘ z F A akadem igi prof. M .T . O ‘ rozboevning ilk bo r o 'z b e k ti-
lid a yaratgan « M a te ria lla r qarshiligi» d a rs lig in in g chop etilganiga 4 0 -y il, usto-
z im izn in g safdoshlari p ro f. Mansurov K .M . ning shu n o m li k ito b la rin in g yara-
tilg a n ig a 20 y ild a n oshdi. Bu davr m obaynida fan, texnikada katta o 'zg a rish la r
s o d ir boMdi. K o in o t zabt e tild i. K o m p yu te r asri boshlandi. Shubhasizki, bu
o ‘ zgarishlar deform atsiyalanuvchi qattiq jis m m exanikasida ham o ‘ z aksini top-
d i. D avr ruhi darslik va o ‘ quv qoMlanmalariga k irib bordi. Q o‘ lin g iz d a g i k ito b
bundan mustasno emas.
M azkur darslik O 'zbekiston Respublikasi o liy va o‘ rta maxsus ta‘ lim v a z irli-
g in in g te x n ik o liy o ‘ q u v y u rtla ri uchun ba ka lavrla r tayyorlash ta‘ lim andozalari
va te xn ik o liy o ‘ quv y u rtla ri - Toshkent davlat texnika universiteti, Toshkent
yengil sanoat te kstil in stitu ti, Toshkent a rx ite k tu ra -q u rilis h in s titu ti va Toshkent
davlat avtom obil y o 'lla r i in stitu ti tom onidan yaratilgan namunali o ‘ quv dastur-
lari asosida yozilgan. D a rs lik te x n ik O liy o ‘ quv y u rtla rin in g barcha mutaxassis-
lik la r ig a , b a k a la v rla r y o ‘ n a lis h i b o 'y ic h a ta ‘ lim o la y o tg a n ta la b a la rg a
m o 'lja lla n g a n .
D arslikda m a te ria lla r q a rsh ilig in in g asosiy m avzu la ri t o i i q qamrab olingan.
N azariy m avzular am aliy m isol va m asalalar b ila n b o yitilg a n . M is o l va masala-
la m i tanlashda S.N .Belyaev, M .T .O 'ro z b o e v , G.S.Pisarenko, R .S .K inasoshvili
singari sa lo h iya tli m u a llifla m in g k ito b la rid a n foydalandik. D e y a rli har b ir mav-
zu kom pyuter texnologiyasiga bog'langan holda bayon e tild i. Talabani h o zirg i
zamon usu lla ri b ila n ta n ish tirish maqsadida o p tim a lla sh tirish va is h o n c h lilik
nazariyasiga oid alohida bob a jra tild i.
K ito b n in g 3 va 14 boblari, kom pyuter texnologiyasiga d o ir paragraflar prof.
T o 'y c h ie v N.J., qolgan boblari prof. H o b ilo v B .A . tom onidan yozilgan.
K ito b q o 'ly o z m a s in i k o 'rib chiqib, o ‘ z in in g q im m a tli m aslahatlarini bergan
ta q riz c h ila r akadem ik V .Q .Q o b ulo v, proffessor, F.Badalov, dotsent Nazarova
M .Q . mas’ u l m uharrir, dotsent, P.Hamrayevga m u a llifla r o ‘ z la rin in g sam im iy
m in n a td o rc h ilik la rin i b ild ira d ila r.
|
