Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Yüklə 1,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə188/234
tarix31.12.2021
ölçüsü1,55 Mb.
#112334
1   ...   184   185   186   187   188   189   190   191   ...   234
hozirgi ozbek tili

 
Mustaqil o‘qish uchun 
Ifodalarning evfemik imkoniyati 
Sharqda muloqot madaniyati nafaqat nutqda, balki yozma manbalarda ham o‘zning kuchli 
ifodasiga ega bo‘lgan. Qur’on oyatlarida ham bu hodisa (ya’ni tabu (aytish noqulay so‘z) o‘rnida 
qo‘llangan  “yumshoq”  ifoda  –  evfemizm)  mavjudligi  kuzatiladi.  Arab  tilidagi  ma’oriz  atamasi 
evfemizm  tushunchasiga  to‘la  mos  keladi.  Ma’oriz  muloqot  madaniyati  muhitida  “ishora  qilib 
gapirish”  ma’nosida  tushuniladi.  Aytilishi  noqulay  bir  so‘z  o‘rniga  boshqa  so‘zni  ishlatib,  asl 
maqsadni ochiq aytmay, “to‘n kiydirib” gapirish ta’rifini olgan bu so‘z ba’zan ta’riz ham deyiladi. 
Ular – o‘zakdosh. Shunday Hadisi sharif bor: 
“Anas  ibn  Molik  roziyallohu  anhudan  rivoyat  qilinadi:  “Rasululloh  sollallohu  alayhi 
vasallam o‘z safarlaridan  birida  edilar.  Sarbon  xirgoyi  boshladi. Shunda Nabiy  sollallohu alayhi 
vasallam: 
“Muloyim bo‘l! Hoy Anjasha! Billurlarni ehtiyot qil!” dedilar”. Hadisning mazmuni shunday. 
Rasululloh  vidolashuv  haji  safariga  ketayotganlarida  sarbon  –  karvonni  boshlab  ketayotgan 
tuyakash  xirgoyi  qilib  qolibdi.  Bu  arab  karvonboshilariga  xos  odat  bo‘lib,  karvondagi  tuyalar 
o‘sha  xirgoyining  maromiga  qarab  qadam  tashlashga  o‘rganar  ekan.  Sarbonning  xirgoyisiga 


Ma’ruza matnlari.  
 
118 
qarab, tuyalar tezroq yoki sekinroq yurishi ham mumkin. Rasululloh billurlar deb shu karvonda 
birga ketayotgan onalarini nazarda tutganlar. Karvondagi ayollar xavdaj deb nomlangan chodir 
tutilgan,  egarning  ustiga  mahkamlangan  maxsus  o‘rindiqda  yurardilar.  Tuya  tez  yurganda 
xavdajlar  qattiq  silkinib,  ayollarga  biroz  noqulaylik  tug‘diradi.  Shuning  uchun  Rasululloh 
sallallohu  alayhi  vasallam  sarbonga  tuyalarni  shoshirmaslikni  buyurib,  buni  ta’riz,  ya’ni  go‘zal 
ibora bilan ifodalagan.  
Ko‘rinadiki,  evfemizmlarning  qo‘llanishi  muloqot  madaniyati  darajasini  ko‘rsatuvchi 
hodisalardan bo‘lib,   unga muloqot madaniyati ko‘zgusi orqali munosabatda bo‘lish lozim.  
 
 
Eslatib  o‘tish  joizki,  аyrim  hollarda  metafora  va  vazifadoshlik, 
metonimiya  va  sinekdoxa  hodisalari  orasiga  qat’iy chegara  qo‘yib  bo‘lmaydi. 
Shuning  uchun  tilshunoslikda  metafora  va  vazifadoshlikni  birlashtirib, 
metafora, metonimiya va sinekdoxani birlashtirib, metonimiya sifatida qarash 
kerakligi haqidagi fikrlar ham mavjud. 

Yüklə 1,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   184   185   186   187   188   189   190   191   ...   234




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin