O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi d. R. Abdikarimova, G. M. Bekimbetova ko‘chmas mulkni baholash
Yüklə 474,89 Kb.
|
| D. Abdikarimova. Bank kreditlari garov ta’minotini baholash.
Monografiya. – T.: «Iqtisod-Moliya», 2016-yil. 168-b. 2 MBMS №1 «Baholashning umumiy tushunchasi va baholash tamoyillari», MBMS №2 «Bozor qiymati baholashning bazaviy qiymati sifatida», MBMS №3 «Bozor qiymatidan farqli baholash bazalari», MBMS №4 «Moliyaviy hisobot va aralash hujjatlashtirish uchun baholash», MBMS №5 «Ssuda, zaklad va qarz majburiyatli munosabatlarda baholash» standartlari. 173
tartibi tasdiqlandi. Unga ko‘ra mol-mulkni muddatidan oldin sotish jarayonida boshlang‘ich qiymat sifatida likvidatsion qiymat foydalanishi belgilab qo‘yildi va bu qiymat baholovchi tomonidan bozor qiymatiga asoslangan holda aniqlanadi. 2008-yilda bozor qiymatini baholash elementlari harbiy texnikalarni baholash jarayonlarida foydalanishga ham joriy etildi va MBMS №6 «Harbiy- texnik mulklarni baholash» qabul qilindi (Adliya vazirligidan 16.02.2008-yil № 1769-son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan). Baholash faoliyati rivojlanishining birinchi o‘n yilligining mantiqiy yakuni sifatida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Baholovchi tashkilotlar faoliyatini yanada takomillashtirish va ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati uchun ularning mas’uliyatini oshirish to‘g‘risida»gi 2008-yil 24-aprelda PQ-843-sonli Qarorining qabul qilinishi bo‘ldi. Ushbu qarorda: «Qayd etib o‘tilsinki, respublikada baholash faoliyatini amalga oshirish uchun zarur qonuniy-huquqiy baza shakllantirilgan, uni faol rivojlantirish uchun iqtisodiy rag‘batlantirish vositalari yaratilgan, litsenziyalar berish tartibi sezilarli darajada soddalashtirilgan. Ayni vaqtda baholovchi tashkilotlarning amaliy faoliyati o‘sib borayotgan zamonaviy talablarni qoniqtirmayapti. Baholash ishlari bir qator hollarda yuzaki va past professional darajada o‘tkazilmoqda, xususiylashtiriladigan obyektlarning haqiqiy qiymati va ko‘rsatiladigan xizmatlarning sifati xolisona baholanishi uchun baholovchi tashkilotlarning zarur darajadagi mas’uliyati ta’minlab berilmayapti» 1 , deya ta’kidlab o‘tildi. Mazkur qaror qabul qilinishi natijasida mamlakatimiz baholash jarayonida tashkiliy-huquqiy jihatdan jiddiy o‘zgartirishlar amalga oshirildi. Xususan, «Baholash faoliyati to‘g‘risida»gi Qonunga o‘zgartirishlar kiritildi, O‘zbekiston Respublikasi 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Baholovchi tashkilotlar faoliyatini yanada takomillashtirish va ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati uchun ularning mas’uliyatini oshirish to‘g‘risida»gi 2008-yil 24-apreldagi PQ-843- sonli qarori. http://www.lex.uz/ 174
haqqoniyligini ekspertizadan o‘tkazish mexanizmini tasdiqlash haqida»gi 2008-yil 28-iyuldagi 161-sonli qarori qabul qilindi, Adliya vazirligidan 05.09.2008-yilda 1851-son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan «Baholovchiga malaka sertifikatini berish to‘g‘risida»gi tartib, Adliya vazirligidan 1851-son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan «Baholovchilar faoliyati sifatini aniqlashdagi ichki qoidalar to‘g‘risidagi tartib» 7-sonli mulkni baholashning milliy standartlari tasdiqlandi. Bundan tashqari, 2009-yil 21-dekabrda Vazirlar Mahkamasining «Mol-mulkni baholash standartlarini ishlab chiqish, tasdialash, o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish tartibi to‘g‘risidagi nozomni tasdiqlash haqida»gi 322-sonli qarori va Adliya vazirligidan 2009- yil 8-mayda 1953-son bilan ro‘yxatga olingan «Intellektual mulk qiymatini baholash tartibini tasdiqlash to‘g‘risida»gi tartiblari qabul qilindi. 2009-yilda MBMS № 8 «Xususiylashtirish maqsadlarida mulk qiymatini baholash» Adliya vazirligida 28.10.2009-yilda 2025-son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan; MBMS № 9 «Biznes qiymatini baholash» Adliya vazirligida 28.10.2009-yilda 2026- son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan; MBMS № 10 «Ko‘chmas mulk qiymatini baholash» Adliya vazirligida 28.10.2009-yilda 2044- son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan; MBMS № 11 «Davlat turar joy fondini xususiylashtirish maqsadida baholash» Adliya vazirligida 19.10.2011-yilda 2279-son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan; MBMS № 12 Ko‘chmas mulk qiymatini soliqqa tortish maqsadida yalpi baholash» Adliya vazirligida 08.05.2012-yilda 2359-son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan; MBMS № 13 «Intellektual mulk obyektlarini baholash» Adliya vazirligida 18.06.2012-yilda 2371- son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan milliy standartlar qabul qilindi 1 . 1 O‘zbekiston Respublikasi xususiylashtirilgan korxonalarga ko‘mak- lashish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi ma’lumotlari asosida tayyorlandi (www.gki.uz). 175
standartini qabul qilish ustida ishlar olib borilmoqda. Albatta, O‘zbekistonda biznesni baholash instituti shakllanishining birinchi bosqichida baholashga bo‘lgan talab yuqori darajada bo‘lmaganligi, shuningdek, malakali va tajribali mutaxassislarning yetishmasligi tashkiliy-huquqiy bazaning zaifligi bilan izohlanadi. Shunga qaramasdan, moddiy va nomoddiy aktivlar hamda mulklarni baholashning o‘sha davrda amal qilgan tartibi uning iste’molchilari talablarini qondirganligi bilan xarakterlidir. O‘z navbatida, iqtisodiyotda bozor munosabatlari amal qilgan sharoitda yuqori malakali va tajribali baholovchi-ekspertlarning faoliyat yuritishi juda muhim hisoblanadi, aks holda bozorda iqtisodiy munosabatga kirishayotgan sotuvchi yoki sotib oluvchi moliyaviy jihatdan katta talafot ko‘rishi mumkin. Mamlakatimizda baholash institutini tashkil etish va baholash munosabatlari rivojlanishining keyingi bosqichlarida 1999-yil 19-avgustda qabul qilingan «Baholash faoliyati to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni huquqiy asos bo‘lib xizmat qildi. Qonunning 4-moddasida O‘zbekistonda baholovchi tashkilotlar faoliyatini litsenziyalash tartibini O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilab qo‘yilgan O‘zbekiston Respublikasi Xususiylashtirish, monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivoj lantirish davlat qo‘mitasi zimmasiga yuklab qo‘yilgan. O‘zbekistonda mazkur qonunda belgilab qo‘yilganidek, baholovchi tashkilot baholash faoliyatini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyaga ega bo‘lgan yuridik shaxs hisoblanadi. Baholovchi tashkilotlarning qator huquq va majburiyatlari mavjud bo‘lib, xususan, buyurtmachi yoki boshqa manfaatdor shaxslar ularning faoliyatiga aralashishi mumkin emas. Baholash tashkiloti litsenziya olish uchun quyidagi shartlarni bajarishi zarur. Xususan: 176
huquqini beruvchi sertifikatga ega bo‘lishi; – tashkilotning shtat birligida malaka sertifikatiga ega bo‘lgan baholovchilar qonunchilikda belgilangan shtatdagi eng kam soni 2–4 ta ta’minlangan bo‘lishi; – zarur summadagi ustav fondini shakllantirgan bo‘lishi; – baholovchi tashkilotning fuqarolik javobgarligi sug‘urtalanganligi bo‘yicha sug‘urta polisining mavjud bo‘lishi; – baholash sertifikatiga ega bo‘lgan baholovchi faqat bitta baholovchi tashkilotning muassisi bo‘lishi lozimligi kabi talablar belgilab qo‘yilgan. Mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan baholash tashkilotlari uyushmasi xalqaro baholash uyushmalari va fondlari bilan o‘zaro aloqasini yo‘lga qo‘yishi, bu soha bo‘yicha xalqaro amaliyotda ro‘y berayotgan samarali tajribalarini milliy amaliyotda joriy etishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. Fikrimizcha, mamlakatimizda baholash standartlari bilan bog‘liq ishlarning yuqoridagi tartibda amalga oshirilishi, birinchidan, baholash standartlarining amaliy izchilligini ta’minlasa, ikkinchidan, ushbu munosabatlarda ishtirok etayotgan tomonlarning manfaatlarini himoya qilishga xizmat qiladi. Yüklə 474,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|