OSMANLI MİMARLIĞI
Anadolu’daki diğer beyliklerden biri olan, Oğuz boylarından Osmanlı Türkmenleri, Selçuklularla Orta Asya’dan İran’a, oradan da Anadolu’ya gelerek 1228’de Söğüt’e yerleşmişlerdir. Ertuğrul Bey idaresinde 1299’da kurulan bu yeni devlete, oğlu Osman Bey adını vermiştir. 1326’da Bursa’yı sonra 1331’de İznik’i ve 1361’de Edirne’yi alan Osmanlılar buralarda önemli mimari eserler verdiler. Sonradan 1453’te İstanbul’u fethederek Doğu Roma İmparatorluğu’na son vermişlerdi. Anadolu’daki diğer beyliklerden biri olan, Oğuz boylarından Osmanlı Türkmenleri, Selçuklularla Orta Asya’dan İran’a, oradan da Anadolu’ya gelerek 1228’de Söğüt’e yerleşmişlerdir. Ertuğrul Bey idaresinde 1299’da kurulan bu yeni devlete, oğlu Osman Bey adını vermiştir. 1326’da Bursa’yı sonra 1331’de İznik’i ve 1361’de Edirne’yi alan Osmanlılar buralarda önemli mimari eserler verdiler. Sonradan 1453’te İstanbul’u fethederek Doğu Roma İmparatorluğu’na son vermişlerdi.
Kanuni Sultan Süleyman döneminde en parlak devrini yaşayan İmparatorluk Balkanlar, Macaristan, Güney Rusya, Polonya’nın bir kısmı ile Mısır, Sudan, Habeşistan ve kuzey Afrika’ya kadar genişlemişti. 1699 Karlofça Antlaşmasına kadar genişlemesini sürdüren bu güçlü devlet bu tarihten sonra gerilemeye başlamıştır. 1918 yılına kadar ayakta kalmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde en parlak devrini yaşayan İmparatorluk Balkanlar, Macaristan, Güney Rusya, Polonya’nın bir kısmı ile Mısır, Sudan, Habeşistan ve kuzey Afrika’ya kadar genişlemişti. 1699 Karlofça Antlaşmasına kadar genişlemesini sürdüren bu güçlü devlet bu tarihten sonra gerilemeye başlamıştır. 1918 yılına kadar ayakta kalmıştır.
Bursa Hüdavendigar Cami 1366-1485 yılları arasında inşa edilen cami 2 katlıdır. Üst katında medrese olması nedeni ile önemli bir yapıdır. Alt katta ortada yüksek bir kubbe ile buna bitişik uzun bir eyvan ve iki yandan bunu çeviren tonozlu eyvanlarla medrese plan şemasına benzer. Köşelerde tonozlu odalar, ortada giriş kubbesi, iki yanında üst kata çıkan merdivenler yer alır. Duvar kalınlığı yer yer 3 m’ ye yaklaşır.
Bursa Hüdavendigar Cami İç mekanda yuvarlak, dış mekanda sivri kemerler kullanılmıştır. Orta kubbe ve aynı genişlikteki kıble eyvanının tonozu her iki katı örter, yanlarda ise tonoz örtülü medrese odaları yer alır. Pandantifler üzerine kubbe 11 m genişliktedir.
Bursa Hüdavendigar Cami Giriş cephesinde üst katta ortası sütunlu sivri kemerler Akdeniz mimarisinin karakteristik özelliğidir ve Venedik saray cephelerini andırır. Yapı bir sıra taş, üç sıra tuğla örgülü kalın duvarlara sahiptir.
Bursa Hüdavendigar Cami
Bursa Hüdavendigar Cami
İznik Yeşil Cami Tek kubbeli klasik camilerde iç mekanı genişletmeyi amaçlayan ilk örneklerden olduğu söylenebilir. 1378’de Osman Bey zamanında Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa’nın mimar Hacı Musa’ya yaptırılmıştır. Oldukça derin ve yanlara doğru ikişer kemerle açılan üç gözlü son cemaat yeri, yanlarda aynalı tonoz ve ortada yüksek sekizgen kasnak üzerine dilimli bir kubbe ile örtülmüştür. İç mekanda üç geniş kemerle büyük kubbeye açılan, iki yanda aynalı tonoz ortada yivlenmiş sağır fenerli bir küçük kubbe ile örtülü giriş bölümü yer alır.
İznik Yeşil Cami 11 m çapındaki asıl kubbe, badem denilen prizmatik üçgenler üzerine yerleştirilmiş tam bir yarım bir küre biçimindedir.
Kapının etrafını çeviren mukarnaslar (stalaktit, damla damla akan demektir.)Selçuklu geleneğidir. Köşe sütunları ile mukarnas nişli, geometrik geçmeler, rumi ve palmet kabartmalarla süslü mermer mihrab en eski ve devrinin en güzel Osmanlı örneğidir. Selçuklu geleneğine uyan tuğla minare, camiye adını veren yeşil, firuze, sarı ve mor renkli çinilerle süslenmiştir.
İznik Yeşil Cami Bu yapıda tek kubbeli ana mekanın öne doğru uzatılarak genişletilmesi yeni bir uygulamadır. İçten ve dıştan mermer bloklarla kaplıdır. Doğu ve batı cephesinde iki kat pencere sıraları ile Bursa’da yapılacak pencereli cami mimarisine örnek olmuştur.
Nilüfer Hatun İmareti İznik’te Murad I. Hüdavendigar’ın annesi Nilüfer Hatun’un hatırasına 1388’de yapılmıştır. Prizmatik üçgenler üzerine, ortası yüksek fenerli, büyük aydınlık kubbesi, geniş bir kemerle, arkaya doğru, iki küçük kubbe derinliğinde uzatılmıştır. Yanlardaki tek kubbeli birer oda ile plan tam bir ters T şeklini almıştır.
Nilüfer Hatun İmareti Bütün duvarlar bir sıra kesme taş, üç sıra tuğla örgüsü ile etkileyici bir görünümde olup kubbelerin kiremit örtüsü renkliliği artırmaktadır. Yan kubbeler birer kemerle genişletilmiş, orta kubbeyi eyvan biçiminde uzatan mekana bir mihrap nişi açılmıştır.
Bütün İznik yapılarında yeni bir üslubun, Osmanlı mimarisinin habercisi olarak; öne doğru uzatılmış kubbeli cami ile mukarnaslı sütun başlıkları, çinili minare, mermer mihrap, imaret ve türbeler, ters T planında ilk deneme ve medreselerin başlangıcını, Osmanlı üslubunda ilk türbeleri, kesme taş ve tuğla sıralarıyla değişik duvar örgüsü bir arada görülür. İznik Osmanlı mimarisinin sonraki gelişmelerinin öncülük yapan bir merkez olmuştur. Bütün İznik yapılarında yeni bir üslubun, Osmanlı mimarisinin habercisi olarak; öne doğru uzatılmış kubbeli cami ile mukarnaslı sütun başlıkları, çinili minare, mermer mihrap, imaret ve türbeler, ters T planında ilk deneme ve medreselerin başlangıcını, Osmanlı üslubunda ilk türbeleri, kesme taş ve tuğla sıralarıyla değişik duvar örgüsü bir arada görülür. İznik Osmanlı mimarisinin sonraki gelişmelerinin öncülük yapan bir merkez olmuştur. Bursa’dan sonra 1453 yılına kadar Osmanlı İmparatorluğuna başkent olan Edirne, Osmanlı sanatının en faza yükseldiği devri sembolize etmektedir.
Edirne Üç Şerefeli Cami 1437-1447 yılları arasında Sultan II. Murad tarafından yaptırılan cami Osmanlı mimarisinin alışagelmiş özelliklerinin dışında l-kalan çok etkileyici bir örnektir. Bu plan sistemi 100 yıl sonra Mimar Sinan tarafından ortaya atılan, camilerin ana fikrini oluşturacaktır. İç mekanda büyük kubbe ağır altıgen payelere, giriş ve kıble tarafında ide duvarlar içine gizlenmiş taşıyıcılara oturur.
Edirne Üç Şerefeli Cami 24,10 m çapındaki büyük kubbe, yanlara doğru 10,50 m çapında ikişer kubbe ile genişletilmiş, aradaki üçgen boşluklara mukarnas konsollarla birer küçük kubbe yerleştirilmiştir. İç mekanda tamamen hakim olan büyük kubbe, dıştan da ortaya bağlı küçük kubbelerle, büyük Osmanlı camilerinin piramit kitle etkisine hazırlayıcı bir rol oynamaktadır.
Bursa Yeşil Medrese Osmanlı mimarisinde medreseler genellikle tek katlıdır. Bu yapı iki katlı olarak tasarlanmış sonra tek kat olarak inşa edilmiştir. Tuğla ve kesme taştan yapılmış bina klasik medrese planına göre, havuzlu geniş bir avlunun üç tarafını kubbeli revaklar, güneyde önü açık büyük kubbeli dershane vardır. İki yandaki ayna tonozlu hücrelerin ortasında, geniş ayna tonozlu birer eyvan bulunur.
Bursa Orhan Gazi Çifte Hamamı Sol bölüm kadınlar, sağ bölüm erkekler için tasarlanmıştır. 1339 da inşa edilen yapı o dönem için gelişmiş bir plan şemasına sahiptir. Sonraki Osmanlı hamamlarına örnek olmuştur. Bundan sonra yapılan hamamlar buna sadık kalarak sadece büyüklük, yapı kalitesi ve mimari süslemeler açısından gelişim göstermiştir.
Bursa 3. Orhan Hamamı
Şehirlerde kıymetli malların saklanması ve bunların satılması için inşa edilen bedestenlerin ilk örneğidir. Ortada yer alan avlu altı ayak üzerine oturan 14 kubbe ile örtülüdür. Ticaret bu alanda yapılır. Dört kapısı olan bedesten tuğla ve taş duvar örgüsü ile inşa edilmiştir. Şehirlerde kıymetli malların saklanması ve bunların satılması için inşa edilen bedestenlerin ilk örneğidir. Ortada yer alan avlu altı ayak üzerine oturan 14 kubbe ile örtülüdür. Ticaret bu alanda yapılır. Dört kapısı olan bedesten tuğla ve taş duvar örgüsü ile inşa edilmiştir.
Çinili Köşk
Çinili Köşk İç mekanda firuze, lacivert, yeşil ve beyaz renkte çiniler vardır. Bunlar Osmanlı mimarisinde kullanılan en son mozaik çiniler olmuştur. Odaların duvarlarındaki altıgen çiniler, ocaklar ve nişli raflar Bursa ve Edirne mimarisinin etkilerini gösterir.
Fatih Köşkü Dış sofalı plan sistemine sahip köşk Topkapı Sarayında 3. avlunun doğu tarafında yer alır. Bir ocaklı salon ve yan yana iki kubbeli kısımla, bunların önünde, boydan boya uzanan 41 x 9 m boyutlarındadır. Kapalı mekanlar yuvarlak kemerli hayata açılır.
Fatih Köşkü Dıştan iyon düzenine benzer sütun başlıkları şaşırtıcı bir etki bırakır. Fakat revakın altından geçince, Bursa kemerli portal nişleri ve sivri kemerli pencerelerle başlayan değişim içeride daha da artarak sıcak bir atmosfer yaratır.
Dostları ilə paylaş: |
