Oʻzbеkiston rеspublikasi axborot tеxnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Nazorat savollari 
1. DHCP funksiyasini tavsiflang. Ushbu texnologiya nima 
uchun yaratilgan? 

---

149 
2. DHCP Snooping nima? 
3. DHCP tarmoq hujumini tushuntiring va uni qanday oldini 
olish mumkin? 
4. DHCP Snooping qanday ishlaydi. 
5. Show ip dhcp snooping buyrugʻi qanday chiqish turini 
beradi? 
12-LABORATORIYA ISHI 
ARP POISONING TARMOQ HUJUMI TAHLILI 
Ishdan maqsad. 
ARP zaharlanishi(poisoning) kabi tarmoq 
hujumlari turlari va ulardan qanday himoyalanish toʻgʻrisida 
koʻnikmalar hosil qilish. 
Nazariy qism 
Kanal sathi texnologiyasi lokal tarmoqlarning asosini tashkil 
etadi va ularning xavfsizligi umuman tarmoq xavfsizligining tamal 
toshi boʻlib, uni buzgan holda tajovuzkor yuqori darajadagi xavfsizlik 
choralarini chetlab oʻtishga qodir. 
Faol kiberjinoyatchining maqsadi - ma'lum manbalarga kirish 
yoki xizmat koʻrsatish rad etish hujumlarini amalga oshirish. 
Tajovuzkor lokal tarmoqda yoki hujumlarni amalga oshirish uchun 
vositachidan foydalanadi deb taxmin qilish mumkin. Odatda bir 
nechta hujumlar birgalikda amalga oshiriladi, bir hujumchining 
muvaffaqiyati 
keyingi 
hujumchining 
muvaffaqiyati 
uchun 
tayyorgarlik bazasi boʻlishi mumkin. 
Tarmoq hujumi - bu masofadan yoki lokal kompyuter 
tarmoqlarining operatsion tizimiga qasddan kirish (jinoiy maqsad 
bilan ham boʻlishi mumkin). Hujumchilar guruhi yoki shaxs hujum 
uchun javobgar boʻlishi mumkin. Kiberjinoyatchi maxsus vositalardan 
foydalangan holda adminstrator huquqlarni oladi va shu bilan tizim 
ustidan nazoratni qoʻlga kiritadi. 
Muvaffaqiyatli hujum natijalariga qarab, tahdidlarning bir 
nechta turlari mavjud: 
• Ba'zi tizim resurslari uchun xizmatni rad etish. 
• Tarmoqqa ruxsatsiz kirish. 
• Shaffof ushlash maqsadida almashtirish. 

---

150 
• Tarmoqning yoki uning boʻlimlarining toʻgʻri ishlashini 
buzish. 
Aksariyat hujumlar "sun'iy" ravishda emas, ular kanal sathi 
protokollarining standart xatti-harakatlariga asoslanadi, ya'ni ularni 
amalga oshirish imkoniyati tarmoq infratuzilmasini beparvolik bilan 
loyihalashning natijasida paydo boʻladi. 
ARP protokoli.
ARP - Address Resolution Protocol, tarmoq IP-
manzilini MAC manzillari bilan aloqa qilish uchun ishlatiladigan 
tarmoq protokoli, tarmoq qurilmalari LAN va WAN qatlamlari 
oʻrtasida aloqani ta'minlaydi. 
ARP IP-manzillarni MAC-manzillarga aylantirish uchun 
moʻljallangan. Koʻpincha, Ethernet tarmogʻida qoʻllanilishi haqida 
gapiramiz, ammo ARP boshqa texnologiyali tarmoqlarida ham 
qoʻllaniladi: Token Ring, FDDI va boshqalar. 
Protokolning ishlash prinsipi
. Bizda marshrutizator orqali 
ulangan ikkita lokal tarmoqlar mavjudligini tasavvur qiling va birinchi 
LAN (xost A) xostiga paketni ikkinchi LAN (xost B) da xostga 
yuborishni xohlasin. IP protokoli A tugun joylashgan 1 lokal tarmoq
ulangan marshrutizator interfeysining (IP1) IP-manzilini belgilaydi. 
Bunda, paket kadrga joylashtirilishi va marshrutizator interfeysiga 
uzatilishi uchun IP1 manzili, ushbu interfeysning MAC manzilini 
bilishingiz kerak. Keyinchalik, ARP protokoli ishlay boshlaydi. ARP 
protokoli kompyuter yoki marshrutizatorning har bir tarmoq 
interfeysida oʻz ARP jadvaliga ega(12.1-rasm), bu tarmoq 
qurilmalarining 
IP-manzillari 
va 
MAC-manzillari 
oʻrtasidagi 
yozishmalarni yozib oladi. 
 
12.1-rasm. ARP jadvalga misol 
Boshlanishida 
barcha 
ARP 
jadvallari 
boʻsh 
boʻladi. 
Keyinchalik quyidagi ketma-ketlik amalga oshiriladi: 
1. IP protokoli ARP protokolidan IP1 interfeysning MAC-
manzilini soʻraydi. 

---

151 
2. ARP protokoli oʻzining ARP jadvalini tekshiradi va IP1 bilan 
mos keladigan MAC manzilini topmaydi. 
3. Soʻngra ARP protokoli ARP soʻrovini hosil qiladi 
(soʻrovning ma'nosi interfeysning MAC manzilini uning IP-manzili 
orqali bilib olish), uni Ethernet freymiga qoʻshadi va ushbu kadrni 1 
lokal tarmoqda tarqatadi. 
4. 1 lokal tarmoqdagi har bir interfeys ARP soʻrovini oladi va 
uni oʻzining ARP protokoliga yoʻnaltiradi. 
5. Agar interfeysning ARP protokoli interfeysning IP-manziliga 
IP1 bilan toʻgʻri keladigan boʻlsa, u holda ARP soʻrov beruvchi 
xostga yoʻnaltirilgan ARP javobini hosil qiladi (bu holda 
marshrutizatorning ARP soʻrovi). ARP javobida kadr yuborilishi 
kerak boʻlgan interfeysning MAC manzili mavjud (bu holda LAN 1 
ga ulangan marshrutizator interfeysi). 
6. Keyin A hosti kapsulali paket bilan mos keladigan 
marshrutizator interfeysiga uzatadi. 
ARP 
protokoli 
zaifligi.
ARP 
protokoli 
umuman 
himoyalanmagan. Unda paketlardagi, soʻrovlarni ham, javoblarning 
ham haqiqiyligini tekshirishning biron bir usuli yoʻq. Avtomatik ARP 
(gratuitous 
ARP) 
dan 
foydalanilganda 
vaziyat 
yanada 
murakkablashadi. 
Avtomatik ARP - bu ARP javobi yuborilganda, unga alohida 
ehtiyoj sezilmaganda (qabul qiluvchi nuqtai nazaridan) ARPning 
xatti-harakati. Avtomatik ARP-javob - bu soʻrovsiz yuborilgan ARP 
javoblar toʻplami. U tarmoqdagi IP-manzil toʻqnashuvlarini aniqlash 
uchun ishlatiladi: stansiya manzilni DHCP orqali qabul qilishi yoki 
manzil qoʻlda kiritilishi bilanoq, bepul ARP javobi yuboriladi. 
Avtomatik ARP quyidagi hollarda foydali boʻlishi mumkin: 
• ARP jadvallarini, xususan, klaster tizimlarida yangilash; 
• Komutatorlarni xabardor qilish; 
• Tarmoq interfeysini qoʻshish toʻgʻrisida xabarnoma. 
Avtomatik ARP samaradorligiga qaramay, bu juda xavfli, 
chunki u masofaviy xostni shu tarmoqdagi tizimning MAC-manzili 
oʻzgarganligiga ishonch hosil qilish va hozirda qaysi manzil 
ishlatilayotganligini koʻrsatish uchun ishlatilishi mumkin. 
ARP-spoofing (ARP- poisoning) - bu asosan Ethernetda 
ishlatiladigan, ammo ARP protokoli yordamida boshqa tarmoqlarda 
mumkin boʻlgan, ARP protokolining kamchiliklaridan foydalangan 

---

152 
holda va bir xil domen ichida joylashgan tugunlar oʻrtasida trafikni 
ushlab turishga imkon beradigan tarmoq hujumi texnikasi.. Soxta 
hujumlar soniga ishora qiladi. 
ARP soxtalashtirish hujumlari ARP hech qanday ARP soʻrovi 
olinmagan boʻlsa ham xostdan javob berishga imkon berishi tufayli 
sodir boʻladi. Hujumdan soʻng, hujum qilingan qurilmadagi barcha 
trafik tajovuzkorning kompyuteridan, soʻngra marshrutizatorga, 
komutatorga yoki xostga oʻtadi. 
ARP firibgarligi hujumi tarmoqqa ulangan xostlarga, 
komutatorlarga va marshrutizatorlarga ta'sir qilishi mumkin. ARP 
keshiga yolgʻon ma'lumot yuborish ARP keshidan zaharlanish deb 
ataladi. Yolgʻon hujumlar, shuningdek, kichik tarmoqdagi boshqa 
xostlar uchun moʻljallangan trafikni toʻxtatishi mumkin. 
ARP spoofing hujumining tavsifi. 
1. Lokal Ethernet tarmogʻidagi ikkita kompyuter (tugun) M va 
N xabar almashinyapti (12.2-rasm). Xuddi shu tarmoqdagi Attacker X 
ushbu tugunlar orasidagi xabarlarni ushlab turishni xohlaydi. M 
tugunining tarmoq interfeysida ARP firibgarligi qoʻllanilishidan oldin 
ARP jadvali N tugunning IP va MAC manzillarini oʻz ichiga oladi. 
Shuningdek, N tugunining tarmoq interfeysida ARP jadvali M 
tugunasining IP va MAC manzillarini oʻz ichiga oladi. 
2. ARP- spoofing hujumi paytida X xosti (tajovuzkor) ikkita 
ARP javobini yuboradi (soʻrovsiz) - M xost va N xost uchun, M 
xostga berilgan ARP javobida IP manzil N va MAC manzil X mavjud. 
ARP javob X hostda IP manzili M va MAC manzili X mavjud. 
3. M va N kompyuterlar avtomatik ARPni qoʻllab-
quvvatlaganligi sababli, ARP javobini olgandan soʻng, ular ARP 
jadvallarini oʻzgartiradilar va endi M ARP jadvalida N IP manzil bilan 
bogʻlangan MAC manzil va N ARP jadvalda M . bilan bogʻliq MAC 
manzil mavjud 
4. Shunday qilib, ARP-spoofing hujumi amalga oshiriladi va 
endi M va N orasidagi barcha paketlar (trafik) X orqali oʻtmoqda. 
Masalan, M kompyuterga N paketini yubormoqchi boʻlsa, u holda M 
oʻzining ARP jadvaliga qaraydi, IP tugun manzili N bilan yozuvni 
topadi, u yerdan MAC manzilini tanlaydi (tugunning MAC manzili 
mavjud) va paketni uzatadi. Paket X interfeysiga yetib boradi, u 
tomonidan tahlil qilinadi va keyin N tuguniga yoʻnaltiriladi. 

---

153