101
yuqori narxlar aholi daromadlarini pasaytiradi va ish haqini
indeksatsiya qilish zarur. Uning o`sishi ishlab chiqarish tannarxining
oshishiga, foyda kamayishiga va ishlab chiqarish hajmining amaldagi
narxlarda o`sishiga olib keladi. Foydani saqlab qolish uchun harakat
ishlab chiqaruvchilarni narxlarni oshirishga majbur qiladi. Narxlar
inflyatsiyasi faqat shu holatda bo`lishi mumkin, chunki mahsulot
birligiga zararlar o`sib boradi va shu munosabat bilan narxlar
ko`tariladi.
Shu bilan birga, ish haqi narx elementlarining faqat bittasidir
va, qoida tariqasida, xom ashyo, energiya tashuvchilarni sotib olish va
transport xizmatlari uchun to`lovlar narxining oshishi sababli
tovarlarni ishlab chiqarish narxi ko`tariladi. Butun dunyoda moddiy
xarajatlarning o`sishi ishlab chiqarish, xom ashyo va energiya
resurslarini tashish narxining ko`tarilishi bilan bog’liq tabiiy
jarayondir va bu har doim ishlab chiqarish xarajatlarining o`sishiga
ta’sir qiladi. Qarama-qarshi omil - bu mahsulot birligiga sarflanadigan
xarajatlarni kamaytiradigan eng yangi texnologiyalardan foydalanish.
Ish haqining ko`tarilishi ishlab chiqarish yo`qotishlarining
ko`payishiga va shunga muvofiq narxning ko`tarilishiga yordam
beradi, bunda iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarida o`zaro bog’liq
bo`lmagan holda bir vaqtning o`zida o`sish yuz beradi. Haqiqiy
hayotda shtat ichida ish haqining o`sishi narxlarning ko`tarilishidan
doimo sezilarli darajada orqada qolmoqda va kompensatsiya hech
qachon kafolatlanmaydi. Narxlar inflyatsiyasi bilan pul miqdori, uning
muomalada bo`lish tezligini hisobga olgan holda, tovarlarni ishlab
chiqarish va etkazib berishga monetar bo`lmagan omillarning
ta’siridan kelib chiqqan holda ko`tarilgan narx darajasiga
"ko`tariladi". Agar pul massasi narxlarning ko`tarilgan darajasiga
tezda moslasha olmasa, pul muomalasida muammolar paydo bo`ladi -
to`lov vositalarining etishmasligi, to`lovlarni amalga oshirmaslik va
undan keyin turg’unlik, ishlab chiqarish to`xtashi, tovar massasining
pasayishi.
Dostları ilə paylaş: