O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti

Kurs ishining vazifalari:
1. milliy daromadni aniqlash va hisoblash usullarini o'rganish;
2. milliy daromadning mohiyatini ko'rib chiqing;
3. yalpi va sof milliy daromad tushunchasini o‘rganish;
4. milliy daromadning tarkibiy qismlarini ko'rib chiqing;
5. milliy daromadning o'sishiga ta'sir etuvchi omillarni o'rganish;
6. milliy daromadni taqsimlash sxemasini o'rganish;
7. zamonaviy jamiyatda optimal nisbatlarni topish mexanizmlarini ko'rib chiqish;
8. O’zbekiston Respublikasida milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash xususiyatlarini tahlil qilish.

I BOB.Milliy daromadni va uning xususiyatlari
1.1.Milliy daromad va uning tashkiliy elementlari
Milliy daromad umumlashtirilgan ko'rsatkichdir iqtisodiy rivojlanish mamlakatlar; -moddiy ishlab chiqarishda yangi yaratilgan qiymat.
Milliy daromad:
-Ishchilarning ish haqi va xodimlarning ish haqi;
-Qo'shimcha to'lovlar;
-Mulk egalarining ijara daromadlari;
-Sof foiz iste'mol kreditlari;
-Korporativ foyda;
Egalarining daromadi. Milliy daromad YaMMdan miqdori bilan farq qiladi amortizatsiya to'lovlari va tadbirkorlarga egri soliqlar.
Milliy daromad - bu yil uchun yangi yaratilgan qiymat bo'lib, u ishlab chiqarishga qo'shimcha mahsulotni tavsiflaydi bu yil jamiyat farovonligiga. Uni hisoblashda amortizatsiya summasi, egri soliqlar, davlat subsidiyalari hisobga olinmaydi.
Milliy daromadni taqsimlash - bu asosiy yoki birlamchi daromad deb ataladigan narsalarni yaratishdir. Ularning yig'indisi milliy daromadga teng. Asosiy daromad milliy daromad moddiy ishlab chiqarish ishtirokchilari o'rtasida taqsimlanganda hosil bo'ladi.
Ular ikki guruhga bo'linadi:
-Moddiy ishlab chiqarish sohasida ishchilar, xizmatchilarning ish haqi, dehqonlar, dehqonlar daromadlari;
-Moddiy ishlab chiqarish sohasidagi korxonalarning daromadlari.
Biroq, birlamchi daromad hali ustuvor tarmoqlarni rivojlantirish uchun etarli bo'lgan davlat mablag'larini shakllantira olmaydi. Milliy iqtisodiyot, mamlakat mudofaasini ta'minlash, aholining moddiy va madaniy ehtiyojlarini qondirish. Milliy daromadni yanada taqsimlash yoki taqsimlash talab etiladi.
Milliy daromadni qayta taqsimlash korxonalar va tashkilotlarning daromadlari va jamg'armalaridan eng samarali va oqilona foydalanish manfaatlari uchun mablag'larni tarmoqlararo va hududiy qayta taqsimlash bilan bog'liq;
-milliy daromad yaratilmaydigan ishlab chiqarish bilan bir qatorda noishlab chiqarish sohasi (ta'lim, sog'liqni saqlash, ijtimoiy sug'urta va ijtimoiy ta'minot, boshqaruv); aholining turli ijtimoiy guruhlari o'rtasida daromadlarni qayta taqsimlash bilan. Qayta taqsimlash natijasida ikkilamchi yoki hosila daromadlar hosil bo'ladi. Bular noishlab chiqarish sohasidagi daromadlar, soliqlar ( daromad solig'i jismoniy shaxslardan va boshqalar). Ikkilamchi daromadlar milliy daromaddan foydalanishning yakuniy nisbatlarini shakllantirishga xizmat qiladi.
Milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlashda faol ishtirok etib, moliya milliy daromadni birlamchi taqsimlash paytida vujudga kelgan nisbatlarni uning oxirgi ishlatilish nisbati darajasida o'zgarishiga hissa qo'shadi. Bunday taqsimot jarayonida olingan daromadlar, bir tomondan, moddiy va moliyaviy resurslar bilan, avvalambor, pul mablag'lari hajmi va ularning tuzilishi bilan ishlab chiqarish vositalari va iste'mol tovarlari hajmi va tuzilishi o'rtasidagi izchillikni ta'minlashi kerak, boshqa tomondan.
Milliy daromadni qayta taqsimlash O’zbekiston Respublikasi milliy iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurish, iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish manfaatlari uchun amalga oshiriladi ( Qishloq xo'jaligi, transport, energetika, harbiy ishlab chiqarishni konversiya qilish), aholining kambag'al qatlamlari foydasiga (nafaqaxo'rlar, talabalar, yolg'iz va katta onalar).
Shunday qilib, milliy daromadni qayta taqsimlash milliy iqtisodiyotning ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalari, moddiy ishlab chiqarish tarmoqlari, mamlakatning alohida hududlari, mulkchilik shakllari va aholining ijtimoiy guruhlari o'rtasida sodir bo'ladi. Milliy daromad va yalpi daromadlarni taqsimlash va qayta taqsimlashning yakuniy maqsadi ichki mahsulot, moliya yordamida qilingan, ishlab chiqarish kuchlarini rivojlantirish, yaratishdan iborat bozor tuzilmalari iqtisodiyot, davlatni mustahkamlash, aholining keng qatlamlari uchun yuqori sifatli hayotni ta'minlash. Shu bilan birga, moliya roli korxonalar va tashkilotlar xodimlari va jamoalari moliyaviy yaxshilanishiga moddiy qiziqishini oshirish vazifalariga bo'ysundirilgan. iqtisodiy faoliyat, eng kam xarajat bilan eng yaxshi natijalarga erishish.
Moliya shuningdek, nazorat funktsiyasi sifatida xizmat qiladi. Pul daromadlari va mablag'larini shakllantirish va ulardan foydalanish vositasi sifatida ular taqsimlash jarayonining borishini ob'ektiv aks ettiradi. Boshqarish funktsiyasi yalpi ichki mahsulotning tegishli mablag'larga taqsimlanishi va ularning maqsadli sarflanishi ustidan nazoratni amalga oshirishda o'zini namoyon qiladi.
Moliyaviy nazoratning muhim vazifalaridan biri qonunchilikka aniq rioya qilinishini tekshirish hisoblanadi moliyaviy muammolar uchun moliyaviy majburiyatlarning bajarilishining o'z vaqtida va to'liqligi byudjet tizimi, soliq xizmati, banklar, shuningdek korxonalar va tashkilotlarning hisob-kitoblar va to'lovlar bo'yicha o'zaro majburiyatlari.
Moliya funktsiyalari uning bir qismi bo'lgan moliyaviy mexanizm orqali amalga oshiriladi iqtisodiy mexanizm. Moliyaviy mexanizm to'plamni o'z ichiga oladi tashkiliy shakllar moliyaviy munosabatlar milliy iqtisodiyotda mablag'larning markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan fondlarini shakllantirish va ulardan foydalanish tartibi, moliyaviy rejalashtirish usullari, moliyaviy boshqaruv shakllari va moliyaviy tizim, moliyaviy qonunchilik. Bozor islohotlarini chuqurlashtirish sharoitida sifat jihatidan yangi moliyaviy mexanizm qo'llanilmoqda.