BADIIY ASAR SYUJETI VA KOMPOZISIYASI
Syujet, syujet
unsurlari, ekspozisiya, syujet turlari, konflikt,
badiiy detal, kompozisiya, kompozision vositalar.
Syujet badiiy asardagi bir-biriga uzviy bog‘liq holda
kechadigan, qahramonlarning xatti-harakatlaridan tarkib topuvchi
voqealar tizimi. Badiiy asar syujeti asar mavzusini shakllantiradi.
Syujet - syujet unsurlaridan (ekspozisiya, tugun voqea rivoji,
kulminatsiya, yechim) dan tarkib topadi.
Ekspozisiya
- voqealar
kechadigan joy, qahramonlar, shart-sharoit. Ekspozisiya hajm e’tibori
bilan turlicha bo‘lishi va asarning turli o‘rinlarida kelishi mumkin.
Tugun
asar voqealarining boshlanishiga turtki bo‘lgan voqea.
Voqea
rivoji
syujet voqealarining bosqichma-bosqich rivojlanib borishi.
Asardagi voqealar rivojining eng yuqori nuqtasi badiiy asar
kulminatsiya
si deyiladi. Ye
chim
syujet voqealari rivojining yakuni,
qahramonlar ruhiyatida, taqdirida yuzaga kelgan holat, asar
qahramonlari orasidagi ziddiyatlarning badiiy yechimi.
Konflikt - to‘qnashuv, ziddiyat syujetni harakatga keltiruvchi
kuch, uning ta’sirchanligini, ko‘lamini belgilovchi syujet unsuri.
Badiiy asarda inson va inson, inson va tabiat, inson va jamiyat, inson
va texnika kabi ziddiyat turlari uchraydi.
Voqea-xodisalarni hikoyalash tamoyiliga ko‘ra syujetning
xronikal syujet, retrospektiv syujet, konsentrik syujet, assotsiativ
syujet turlari mavjud.
Badiiy asar kompozisiyasi – asarning tuzilishi, vujudi.
Syujetdan tashqaridagi qismlar: asar nomi, epigraf, lirik, falsafiy,
publisistik chekinishlar, qo‘shimcha lavhalar, kiritma voqealar,
peyzaj, portret, ruhiy tahlil va h.k. kompozision vositalar hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: |