O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

 
Masala.
Tekshirilayotgan korxona tomonidan muassis yuridik shaxsga 2 800 ming so‘m 
dividend hisoblab yozilgan. U tayyor mahsulot (qurilish materiallari) bilan to‘langan. 2520 ming 
so‘mlik mahsulot berilgan, uning tannarxi - 2000 ming so‘m. To‘lov manbayida korxona ushlab 
qoladigan soliq so‘mmasi 280 ming so‘mni (2800 x 10%) tashkil etgan. Korxona umumbelgilangan 
soliqlarni to‘lovchi korxona hisoblanadi. Hisobda dividendlarni mahsulot bilan to‘lash quyidagi 
yozuvlar bilan aks ettiriladi: 
№ 
Xo‘jalik operatsiyasining mazmuni 
 
So‘mma 
(ming so‘m) 
 
Hisobvaraqlar 
korrespondensiyasi 
Debet 
kredit 
1 Dividendlar hisoblab yozilgan 
2 800 
8710 
6610 
2 Dividendlar tarzidagi daromadlardan soliq 
ushlangan va budjetga o‘tkazilgan 
280 
6610 
6410 
6410 
5110 
3 Dividendlar hisobiga mahsulotni berish aks 
ettirilgan 
2 100 
6610 
9010 
4 Dividendlar hisobiga berilgan mahsulot 
qiymatidan QQS hisoblab yozilgan (2 100 x 
20%) 
420 
6610 
6410 
5 Berilgan mahsulotning tannarxi hisobdan 
chiqarilgan 
2 000 
9110 
2810 
6 Sof tushumdan majburiy ajratmalar hisoblab 
yozilgan: 

---

 
Pensiya jamg‘armasiga (2 100 x 1,6%) 
33,6 
9430 
6520 
Yo‘l jamg‘armasiga (2100 x 1,4%) 
29,4 
Ta’lim muassasalarini rekonstruksiya qilish, 
mukammal ta’mirlash va jihozlash 
jamg‘armasiga (2 100 x 0,5%) 
10,5 
Talab qilinadi:
1. Yuqorida keltirilgan muomalalar korxona buxgalteri tomnidan to‘g‘ri hisobga olinganligini 
tekshirib, auditorlik hisoboti uchun ma’lumot tayyorlang. 
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
3. Xato va kamchiliklar ro‘yxati jadvalini tuzing.
Masala. Korxona avval sotib olgan obligatsiyani boshqa korxonaga sotdi balans qiymati-
5000000 so‘m, sotish qiymati –4200000 so‘m. Ushbu muomalalar quyidagicha buxgalteriya 
provodkasi berilgan: 
Obligatsiyani sotishdan tushgan tushum: 
Debet -5110-“Hisob-kitob schoti” schoti -4200000 so‘m; 
Kredit -9220 schoti -“Boshqa aktivlarning sotilishi va chiqib ketishi” -4200000 so‘m; 
Obligatsiyalarni balans qiymati hisobdan chiqarildi: 
Debet 9220 schoti -“Boshqa aktivlarning sotilishi va chiqib ketishi” schoti -4200000 so‘m, 
Kredit 0160 schoti -“Qimmatli qog‘ozlar” schoti-4200000 so‘m; 
Sotishdan olingan zarar (foyda) aniqlandi: 
Debet 9610 schoti -“foiz ko‘rinishidagi xarajat” schoti -800000 so‘m, 
Kredit 9210 schoti -“aktivlarning sotilishi” schoti -800000 so‘m. 
Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 
Masala. "MAKSAM-CHIRCHIQ" OAJda o‘tkazilayotgan auditorlik tekshiruvi jarayonida 
auditorlarga jamiyat buxgalterlari tomonidan jamiyatga chet ellik aksiyador tomonidan investitsiya 
majburiyatlarining bajarilishi bo‘yicha operatsiyalar hisobini yuritishga doir quyidagi masalalarda 
tushuntirish berishlarini iltimos qildi: 
1. Korxona investitsiya majburiyatlarining yuzaga kelishini qanday aks ettirishi lozim:
a) ular tegishli oldi-sotdi shartnomasini imzolash paytida to‘liq hajmda aks ettiriladimi; 
b) ular amalda kiritilishiga qarab tegishli miqdorlarda hisoblab yozilib, so‘ndiriladimi? 
2. Investitsiya majburiyatlarini hisoblab yozish va so‘ndirish qanday buxgalteriya 
provodkalari bilan aks ettiriladi? 
3. Korxona valuta kursidagi farqni investitsiya majburiyatlarini hisobga olish hisobvaraqlari 
bo‘yicha hisob-kitob qilishi kerakmi? 
Talab qilinadi:
1.Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 
2.Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 
Masala. Korxona 1400000 so‘mga aksiyalarni xarid qildi. Aksiyalarning nominal qiymati 
1100000 so‘m. Korxona aksiyalarining ushbu paketi 13 oydan keyin sotishni rejalashtirgan. 
Aksiyalarning xarid narxi va nominal qiymati orasidagi farq 300 000 so‘m (1400-1100) 13 oy 
mobaynida teng ulushlar bilan hisobdan chiqariladi hamda korxonaning moliyaviy faoliyati 
bo‘yicha xarajatlar sifatida e’tirof etiladi. Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi muomalalar 
uchun buxgalteriyada quyidagicha yozuvlar qilingan: 
1.
Aksiya xarid qilindi: 
Debet 0610- “Moliyaviy qo‘yilmalar” schoti -1400000 so‘m; 
Kredit 5110 “Hisob-kitob” schoti -1400000 so‘m. 

---

 2)Nominal va xarid qiymat orasidagi farq bir me’yorda hisobdan chiqarildi: 
Debet 6990 “Boshqa kreditorlar bilan hisob-kitoblar” schoti -23100 so‘m; 
Kredit 0610- “Moliyaviy qo‘yilmalar” schoti -23100 so‘m, 
Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
3. Korxona buxgalteriyasi tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini 
tekshiring. 
Masala. Korxona ta’sischilari bilan kelishilgan holda aksiyalarni bozor qiymati bo‘yicha ustav 
kapitaliga ulush hisobida beradi. Nominal qiymati bo‘yicha aksiyalar paketining qiymati 850000 
so‘m. Berilayotgan aksiyalar paketining bozor qiymati 1400000 so‘mni tashkil etadi
Talab qilinadi:Yuqoridagi muomalalarni buxgalteriyada hisobga olish uchun buxgalterga auditor 
sifatida amaliy yordam ko‘rsating. 
Masala. Korxona chet tashkilot kuchi bilan sex qurmoqda. Buning uchun qurilish tashkiloti 
bilan pudrat shartnomasi tuzildi .Shartnomaga ko‘ra pudrat tashkiloti obyektni zarur materiallar 
bilan ta’minlashi, shuningdek, ularning saqlanishi va qurilish subyektigacha tashilishini tashkil 
qilishi kerak. Buyurtmachining o‘z omborida pudrat tashkilotiga berish majburiyatini olgan 
3000000 so‘mlik so‘mmadagi materiallar, shu jumladan QQS-500 000 so‘m mavjud. Pudratchi 
uchun sexning umumiy smeta qiymati 70 mln so‘m (QQS bilan birga) Buyurtmachi subyektni 70 
mln so‘mlik qiymat bo‘yicha kirim qiladi.
Talab qilinadi:
1.
Korxona buxgalteri tomonidan yuqorida keltirilgan muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini 
tekshirib, auditorlik hisoboti uchun ma’lumot tayyorlang. 
2.
Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
3.
Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
Masala. Shakar ishlab chiqarish zavodidan temiryo‘l orqali ulgurji savdo tashkilotiga 25 tonna 
shakar jo‘natilgan. Yuk ortilgan vagon belgilangan stansiyaga 21.12.da kelgan va yuklarni 
tushirishga berilgan. Shakarni qabul qilish paytida 23.12 kuni dalolatnoma rasmiylashtirilib, 
komissiya tarkibiga ombor mudiri T.Nizomov va O.Egamovlar va buxgalter N.Qosimovlar 
kiritilgan. Dalolatnomada ko‘rsatilishicha mol yetkazib beruvchining hujjatiga muvofiq 25000 kg 
shakar, har bir kilogrammi 120 so‘mdan umumiy so‘mmasi 3000000 so‘mni tashkil qiladi. Shakarni 
tortib ko‘rilganda 150 kg shakar so‘mmasi 18000 so‘m kam kelganligi ko‘rsatilgan. Qabul qilish 
dalolatnomasiga asosan 24850 kg shakar buxgalteriyada kirimga olingan. Kamomad so‘mmasi 
2010 «Ishlab chiqarish xarajatlari» schotiga hisobdan chiqarilgan. Dalolatnoma hech kim 
tomonidan tasdiqlanmagan. Shakarni tashish paytidagi tabiiy kamayish normasi 0,15% etib 
belgilangan. 
Talab qilinadi: 
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
3. Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshiring 
va holatga baho bering. 
Masala. Auditorlik tekshiruvi jarayonida auditor quyidagilarni aniqladi: Hisobot davri boshiga 
materiallar qoldig‘i 2000 ming so‘m bo‘lib, hisobot davrida asosiy ishlab chiqarish uchun 1000 
ming so‘mlik, yordamchi ishlab chiqarishga 200 ming so‘mlik, transport vositalarining remonti 
uchun 50 ming so‘mlik, boshqaruv extiyojlari uchun 10 ming so‘mlik, yotoqxonani ta’mirlash 
uchun 70 ming so‘mlik material sarflangan. Ushbu muomalalarni aks ettirish uchun buxgalteriya 
hisobida quyidagi yozuvlar qilingan: 
Debet 2010 «Asosiy ishlab chiqarish» -1000 ming so‘m; 
Debet 2310 «Yordamchi ishlab chiqarish» -200 ming so‘m; 
Debet 2510 «Umumishlab chiqarish xarajatlari» -60 ming so‘m; 

---

 
Debet 9410 «Sotish xarajatlari» -70 ming so‘m; 
Debet 9420 «Ma’muriy-boshqaruv xarajatlari» -180 ming so‘m; 
Kredit 1000 «Materiallar» -1330 ming so‘m. 
Talab qilinadi: Materiallarni hisobdan chiqarish bilan bog‘liq noto‘g‘ri buxgalteriya 
provodkalarini aniqlang. Auditorlik hisoboti uchun ma’lumot tayyorlang. 
Masala. Chakana savdo faoliyati bilan shug‘ullanuvchi korxona tomonidan ikki kamerali 
sovutkich 800 ming so‘mga sotildi. Uning xarid qiymati 620 ming so‘mni tashkil qiladi. Ushbu 
tovarda yashirin nuqsonlar borligi aniqlanganligi sababli xaridor bir haftadan keyin uni qaytarib 
berdi, o‘z navbatida, unga o‘zi to‘lagan to‘lov so‘mmasi qaytarildi. Korxonada tovarlar hisobi 
sotish narxi bo‘yicha yuritilgan. Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi operatsiyalar 
quyidagicha buxgalteriyada hisobga olingan: