O`zbekiston respublikasi oliy va o'rta

Sovuq urishi 
Sovuq urishi deb, past haroratning ta'sir qilishi natijasida to'qimalar nekrozi va 
reaktiv yallig’lanishiga aytiladi. Ortiqcha namlik, mikroiqlimning buzilishi, tor 
kiyim va poyabzal kiyish, qon aylanishi, gipovitaminoz va shu kabilar sovuq urishi 
uchun qulay omil yaratadi. Uning asosiy sababi to'qimalar ishemiyasi bo'lib, bunda 
qon aylanishi sekinlashadi. 20 foiz hollarda qo'l - oyoq shikastlanadi. Sovuq 
urishlar tasnifi, sovuq urishning 4 darajasi farq qilinadi. 
Sovuq urishning birinchi darajasida to'qimaning 40 daqiqadan 60 daqiqagacha 
sovuq urishi faqatgina teriga ta'sir qiladi, vaqtincha qon aylanishi buziladi. Sovuq 
ta'sirida teri rangsizlanadi, qonsizlanadi va qotadi. Soha isitilishi bilan

---

tomirlar spazmi kamayadi, giperemiya fazasi boshlanadi. Shikastlangan 
to'qimada shish paydo bo'ladi. 1-2 hafta ichida qon aylanishi normal bo’ladi, 
sovuq urish belgilari yo’qoladi. Teri issiq, qizargan, ba'zan qo'ng'ir ko’k rangda 
bo'ladi, ssish vujudga keladi. "sovuq urish bezi" ko’k-qizil rangni eslatib, og'riydi, 
qichishadi,
2-darajali sovuq urishda terining malpigiy qavatigacha yuzaki nekroz bo'ladi. 
Sovuq ta'sirida tomirlar spazmi kuchli va uzoq davom etadi, so’ngra to'qimalarning 
isitilishi, ularni kislorod yetishmovchiligiga olib keladi. Terida pufakchalar hosil 
qiladi, og'riq bo'ladi va shishadi. 
 3-darajali sovuq urishda terining chuqur qavatlari va teri osti yog’ kletchatkasi 
zararlanadi.
4-darajali sovuq urishda terining chuqur qavatlari hatto suyaklar ham nekrozga 
uchraydi, 4-6 sutka o'tgach aniq o'lgan to'qimalar belgilanadi, nekroz 
chuqurlasha boradi. Sovuq urgan tovon, panjalar 4 hafta ichida, tovon esa 1-2 
oy orasida uzilib tushadi. Sovuq urishida birinchi yordam ko'rsatish. 
Sovuq urishini reaktiv davrida davolash, tomirlar spazmini yo’qotishga 
qaratilgan bo'lib, bunda  kislorodga bo’lgan extiyojni qondirish zarur. 
Mahalliy soha spirt, gibitan suyuqligi yoki teri rangiga ta’sir qilmaydigan 
antiseptik moddalar bilan dezinfeksiya qilinadi va isituvchi steril doka, paxta 
bog’lab qo’yiladi. Sovuq urgan sohaga issiq grelka yoki kompress qo’yiladi, sovuq 
olgan sohaga maz, yog' surtmaslik kerak. Вemor zudlik bilan kasalxonaga 
yetkazilishi lozim.