O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

3.1. Ifodani Pascal tilida yozish.

a) ; b) ;

c) d)

e)

3.2. Chiziqli jarayonlarga doir masalalar

1. Asosi uzunligi va balandligi bilan berilgan uchburchak yuzasini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

2. To’g’rito’rtburchakning perimetri va yuzsin hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

3. Jismning potensial energiyasini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

4. Tomonlaridan biri va balandligi bilan berilgan parallelogramning yuzasini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

5. Kvadratning perimetri va yuzasini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

6. Jismning kinitek energiyasini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

7. Asoslarining yig’indisi va balandligi berilgan trapetsiyaning yuzasini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

8. Teng tomonli uchburchakning perimetri, medianasi va yuzasini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

9. Tomonlari va ular orasidagi burchgi berilgan parallelogramning diagnollarini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

10. Uchta tomoni bo’yicha berilgan uchburchakning yuzasini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

11. To’g’riburchakli paralllilopipedning hajmi, to’la sirtining yuzi, qirralar y’ig’indisini hisblash algoritmi va dasturini tuzing.
12. Radiusu berilgan aylanaga ichki chizilgan to’g’ri oltiburchakning perimetri va yuzasini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

13. a,b,c sonlarining o’rta arifmetigi va o’rta geometrigini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

14. Geometrik progressiyaning birinchi hadi va maxraji berilgan bo’lsa, uning n –hadi va n ta hadlar yig’indisini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

15. Quyida berilgan shakllarning shtrixlangan sohalarini yuzalarini hisoblash algoritmi va dasturini tuzing.

Foydalanish uchun adabiyotlar

1. 
   A.Abduqodirov va boshqalar. Informatika va hisoblash texnikasi asoslari. 9- sinf uchun darslik- Toshkent, 2006.
   
2. 
   Зуев Е.А. Программирование на языке Turbo Pascal 6.0, 7.0. - М., Радио и связь, 1993. -380с.
   
3. 
   Фаронов В.В. Основы Турбо-Паскаля. - М., 1992.
   
4. 
   Абрамов С.А., Гнездилова Г.Г., Капустина Е.Н., Селюн М.И. Задачи по программированию. - М., "Наука", 1988.
   
5. 
   Попов В.Б. Turbo Pascal для школьников. Версия 7.0: Учебное пособие. - М., "Финансы и статистика", 1996.
   
6. 
   Лукин С.Н. TURBO PASCAL 7.0. Самоучитель для начинающих. - М., "Диалог-МИФИ", 1999. -400 с.
   
7. 
   Вольвачев А.К., Крисевич В. С. Программирование на языке Паскаль для персональных ЕC ЭВМ- Минск, Высшая школа, 1989 г.
   
8. 
   Васюкова Н.Д., Тюляева В.В. Практикум по основам программирования. Язык Паскаль – М.: Высщая школа, 1991 г.
   
9. 
   Зуев Е.А. Язык программиравания Турбо- Паскал 6.0, 7.0- М; Радио и связь, 1993.
   
10. 
    Файсман А. Профессиональное программирование на языке Паскаль- М; Наука, 1989 г.
    
11. 
    Aminov I. Paskal dasturlash tili. O'quv qullanma- SamDU, Samarqand, 1996 y.
    

Ilova

Namunaviy test savollar

1. Dasturda o’zgarmaslar bo’limi qaysi so’z bilan boshlanadi?

a) var v) type s) const d) label e) prosedure

2. Dasturda o’zgaruvshilar bo’limi qaysi so’z bilan boshlanadi?

a) var v) type s) const d) label e) prosedure

3. Dasturda turlar bo’limi qaysi so’z bilan boshlanadi?

a) var v) type s) const d) label e) prosedure

4. Belgilar bo’limi qaysi so’z bilan boshlanadi?

a) var v) type s) const d) label e) prosedure

5. Dasturni bajarish buyrug’i qaysi?

a) edit v) run s) save d) somple e) label

6. Paskal tilida operatorlar bir-biridan qaysi belgi bilan ajratiladi?

a) vergul b) nuqta vergul v) ikki nuqta g) Probel d) nuqta

7. Dastur natijasi nimaga teng?

var a,b,x:real;

begin a:=8; b:=a/2; x:=A/B;

x:=a*sqr(sqrt(x+b/2)); writeln(x); end.

a) 8 b) 32 v) 256 g) 24 d) 16

8. Agar i,y o’zgaruvshilar integer va X,z o’zgaruvshilar real bo’lsa, quyidagilarning qaysi birida Xatolik hosil bo’ladi?

1. 
   x:=sqrt(z)
   
2. 
   x:=sqrt(i)
   
3. 
   z:=sin(j)
   
4. 
   i:=sin(x)
   
5. 
   x:=trunc(y)
   

9. Agar b=17,693 ga teng bo’lsa, quyidagi operatorlarning bajarilishida nima hosil bo’ladi: write(b);

1. 
   17.693E1
   
2. 
   17.69E2
   
3. 
   17.7
   
4. 
   1.7693E1
   
5. 
   17.69E1
   

10. Paskalda Frac(x) funksiyaga izoh bering.

1. 
   «x» ning kasr qismi {x}
   
2. 
   «x» ning butun qismi [x]
   
3. 
   «x» ning natural logarifmi (x>0)
   
4. 
   «x» ning absolyut qiymati (moduli) - x
   

11. (x-y):(x^5-y^3) algebraik ifodani Paskaldagi ko‘rinishini yozing.

1. 
   (x-y)/(exp(5*ln(x))-sqr(y)*y)
   
2. 
   (x-y)/(exp(5*sqr(x))-ln(y)*y)
   
3. 
   (x-y)/(exp(ln(x)*5))-sqr(y)*y)
   
4. 
   (x-y)/(ln(5*exp(x))-sqr(y)*y)
   

12. Paskal dasturlash tilida nechta arab raqami ishtirok etadi?

1. 
   10
   
2. 
   11
   
3. 
   9
   
4. 
   12
   

13. Eng birinchi dasturchi:

1. 
   Ada Lavleys
   
2. 
   Ch.Bebbidj
   
3. 
   S.P.Chebishev
   
4. 
   D.Al-Xorazmiy
   

14. Yuqori darajali tillarning yaratilish davri

1. 
   XX asrning ikkinchi yarmi
   
2. 
   XX asrning birinchi yarmi
   
3. 
   1946-yil
   
4. 
   1928-yil
   

15. Biror masalani yechish uchun kompyuter bajarishi mumkin bo’lhan ko’rsatmalarning izchil tartibi … deyiladi.

1. 
   dastur
   
2. 
   algoritm
   
3. 
   dasturchi
   
4. 
   dasturlash tili
   

16. Dasturlash tillari shartli ravishda necha turga ajratiladi?

1. 
   3 turga
   
2. 
   4 turga
   
3. 
   2 turga
   
4. 
   5 turga
   

17. Kompyuter qurilmalari bilan bevosita bog`liq bo`lib, buyruqlar maxsus raqam yordamida yoziladigan dasturlash tilllari …deyiladi.

1. 
   Quyi darajadagi dasturlash tillari
   
2. 
   O`rta darajadagi dasturlash tillari
   
3. 
   Yuqori darajali dasturlash tillari
   
4. 
   To`g`ri javob yo`q
   

18. Dastur tuzishni osonlashtirish maqsadida inson tiliga yaqin bo`lgan buyruqlar tizimini tuzish va qo`llash masalasining qo`yilishi va hal etilishi dasturlash tillarining qaysi guruhiga kiradi?

1. 
   O`rta darajadagi dasturlash tillari
   
2. 
   Quyi darajadagi dasturlash tillari
   
3. 
   Yuqori darajali dasturlash tillari
   
4. 
   To`g`ri javob yo`q
   

19. Yuqori darajali dasturlash tillari to`gri berilgan javobni aniqlang?

1. 
   Barchasi to`g`ri
   
2. 
   Pascal, Visual Basic
   
3. 
   dBase, Ada
   
4. 
   Karat, Delphi
   

20. Paskal dasturlash tili nechanchi yili kim tomonidan ishlab chiqildi?

1. 
   1969-yil N.Virt tomonidan
   
2. 
   1968-yil Ada Lavleys tomonidan
   
3. 
   1969-yil Ch.Bebbidj tomonidan
   
4. 
   1969-yil Chebishev tomonidan
   

21. F3 klavishi Turbo Paskal dasturida qanday vazifani bajaradi?

1. 
   Ochish (tashqi xotiradagi faylni yuklash)
   
2. 
   Aktiv oynani yopish
   
3. 
   Dasturni ishga tushirish
   
4. 
   Bir oynadan ikkinchi oynaga o`tish
   

22.F2 klavishi Turbo Paskal dasturida qanday vazifani bajaradi?

1. 
   saqlash
   
2. 
   Ochish (tashqi xotiradagi faylni yuklash)
   
3. 
   Aktiv oynani yopish
   
4. 
   Bir oynadan ikkinchi oynaga o`tish
   

Standart funksiyalar

№	Matematik ko’rinishi	Paskalda	Izoh
1	sin x	SIN (X)	x-rad
2	cos x	COS (X)	…
3	arctg x	ARCTAN(X)	-π/2≤x, x≤ π/2
4	ln x	LN(X)	x>0
5	10^x	EXP10(X)
6	e^x	EXP(X)
7	х	SQRT(X)	x≥0
8	x^2	SQR(X)
9	[x]	INT (X)
10	x ni yaxlitlash	ROUND (X)	x ning butun qismi
11	|x|	ABS (X)
12	turlarni tartiblash	PRED (X)	Oldingi belgini topish
13	turlarni tartiblash	SUCС (x)	keyingi belgini topish
14	Belgi kodini aniqlash	ORD (X)
15	Kod bo’yicha belgini aniqlash	CHR (X)
16	Argument juft yoki toqligini aniqlash	ODD (X)	X toq bo’lsa TRUE

Jadvalda qatnashmagan , ba’zi funksiyalarni quyidagicha aniqlash mumkin: