O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XV asr boshlarigacha)
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qutayba
- G‘urak
- Madinat ash-Shosh
| Chag‘on ukasi Hurzod boshliq xalq qo‘zg‘olonidan qo‘rqib,
711-yilda Qutay baga yordam so‘rab murojaat qiladi. Hurzod gar chi dushman qo‘li bilan tor-mor qilinib o‘ldi rilsa hamki, Xorazmshoh bundan o‘z mustaqilligini yo‘qotib, arablarga boj to‘ lash ga majbur bo‘ldi. Uning qo‘shini esa Qutaybaning har- biy yurishlarida ishtirok etishga majbur etiladi. 712-yilda Qutayba qo‘shinlari Samarqandga tashla nadi. Bu davrda G‘urak (710–737) Sug‘dga podsho qilib ko‘tarilgan edi. G‘urak arablarga qarshi kurash olib bordi. Kuchlar teng bo‘lmaganligi oqibatida Samarqand taslim bo‘ladi. G‘urak bilan Qutayba o‘rtasida sulh tuzilib, unga ko‘ra Sug‘d xalifalikka qaram bo‘lib qoladi. Choch va Farg‘onaning zabt etilishi. 713-yilda Qutayba qo‘shinining bir qismi Choch viloyatiga, o‘zi boshliq asosiy kuch esa Farg‘ona vodiysi tomon yo‘l oladi. Choch vohasi bosib olinib, uning bosh shahri Madinat ash-Shosh va juda ko‘p qal’a va qo‘rg‘onlar hamda qishloqlarga o‘t qo‘yilib vayron etiladi. 715-yilning boshida esa Farg‘ona vodiysini uzil- kesil egallab, Koshg‘argacha kirib boradi. Hamma viloyatlarga arab lardan amirlar tayinlanadi. Lekin Qutayba xalifa Sulay- monga qarshi isyon ko‘targani oqibatida Farg‘onada arab askar lari tomonidan o‘ldiriladi. yerga egalik shakllari. Arablar Movarounnahrni bosib olgach, bu yerdagi yer-mulklar xalifaga qarashli bo‘lib qoldi. Xalifa davlat yerlarini iqto tariqasida in’om qilgan. Davlat yerlari ayrim harbiy yo‘lboshchilar va amaldorlarga umr bo‘yi 30 yoki mulkka vorislik tariqasida berilgan. Biroq yerlarning asosiy egasi xalifa sanalar va u iqtodorlardan ushr olish huquqiga ega edi. Yirik yer egalari – dehqonlar arab xalifaligi davrida ham o‘z yerlarining egalari bo‘lib qoldilar, biroq ular endilikda ija ra dorga aylanib, daromadning ma’lum qismini xalifalik xazinasiga jo‘natish majburiyatini olgan edilar. VIII asr mobaynida yirik dehqonlar qo‘li ostidagi yer- mulklar yuqori arab harbiy mulkdoriga o‘tishi ro‘y beradi. Arab zodagonlarining dehqonlar bilan yaqinlashishi shu davrda kuchaygan. Dehqonlarning arablar bilan yaqinlashuvi, ularni istilochilar uchun ishonchli xizmatkorligini ta’minlash bilan bir qatorda, yer-mulklari va boshqa boyliklarini muhofaza qilishiga imkoniyat yaratdi. Dehqonlar arablar istilosidan so‘ng xalifalik noibining vakili hisoblangan amirga bo‘ysunganlar. Biroq amir bilan bir qatorda yirik yer egalari – buxorxudotlarning ham mavqeyi baland bo‘lgan. Narshaxiyning ma’lumotlariga ko‘ra, ayrim dehqonlar Buxoro amiri va buxorxudotlar ularning o‘z yerlarini tortib olganligi shikoyatini Xuroson noibiga yetkazganlar. Movarounnahrdagi qishloqlarda yerlar mayda xo‘jaliklar tomonidan ishlov berilgan. Dehqonlar yerlarni mayda bo‘lak- larga taqsimlab ziroatkorlarga – kadivar va kashovarzlarga Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|