159
tolǵawına uqsap ketedi. Tap usınday tariyxıy waqıyalar, mısalı, XIX ásirdiń
ortalarında qaraqalpaqlar tariyxında bolıp ótken Bozataw waqıyası Ájiniyazdıń
«Bozataw» poemasında beriledi. Ájiniyazdıń bul shıǵarmasında qorǵawsız qalǵan
qaraqalpaq awıllarına túrkmen baspashılarınıń shabıwı, eldiń posıp búlginshilikke
ushırawı lirikalıq usıl menen berilse, Jiyen jıraw tolǵawlarında XVIII ásir tariyxıy
waqıyaları epikalıq usıl menen beriledi. Demek, «Posqan el» tolǵawı
qaraqalpaq
sóz ónerinde belgili tariyxıy jırlardıń biri.
«Tolǵaw» dep atalatuǵın jırlardıń geyparaları ádewir kólemli bolıp, kishigirim
dástanlarǵa keyip beredi. Mısalı, Jiyen jırawdıń «Ullı taw», «Posqan el»
shıǵarmaları «tolǵaw» dep ataladı. Olarda óz baslanıwına, rawajlanıwına,
juwmaqlanıwına iye epikalıq syujetler bar, sonday-aq, epikalıq personajlar háreket
etedi. Sonıń menen birge bul shıǵarmalarda jırawdıń «men»i arqalı ishki sezimler-
lirikalıq sheginisler de beriledi. Mısalı, «Posqan el » shıǵarmasındaǵı bir úzindige
ser salayıq׃
Al jigitler, men sorlı
Posqan eldiń ishinde,
Qobızımdı qolǵa alıp,
Qayǵılı nama shalaman.
Nege qapa bolmayın,
Qobızımdı ne ushın,
Qayǵılı etip shalmayın,
Mına ólgen jas janlar,
Mına ólgen analar,
Anaw ólgen atalar
Kózlerin ǵarǵa shoqıydı,
Tappaǵan soń panalar.
Bul jırawdıń ishki tolǵanısların, kewil kuyin beretuǵın lirikalıq sheginis.
Demek, bunday tolǵawlarda lirikalıq hám epikalıq qásiyetler aralasıp keledi. Usı
sebepten
bolsa kerek, bir qatar ádebiyatshılarımız (A.Karimov, S.Axmetov,
K.Mámbetov) Jiyen jırawdıń «Ullı taw», «Posqan el» tolǵawların házirgi
zaman
termini menen
poema dep ataydı. Demek, joqarıdaǵı belgilerge qaray «Posqan el»
tolǵawın qospaq janr bolǵan liro-epikaǵa jatqarıwǵa boladı.
Dostları ilə paylaş: 
