O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti Qaraqalpaq tili ha`m a`debiyati fakul`teti

 
Bekkemlew ushın sorawlar 
1. VIII-XII a`cirdegi Og`uz-qipshaq qa`wimlerinin` a`debiy esteligi qaysi? 
2. Qorqit ata kitabinin` payda boliw da`wiri ?. 
3. Qorqit ata kitabindag`i didaktikaliq, filosofiyaliq, estetikaliq ko`z-qaraslar qanday?. 
4.Qorqit ata kitabindag`i on eki jirdin` syujetlerinin` qaraqalpaq da`stanlarindag`i syujetler menen 
uqsaslig`i qanday?. 
Paydalanilg`an a`debiyatlar: 
1. K.Mambetov Erte da`wirdegi qaraqalpaq a`debiyati. No`kis., «Bilim» baspasi
1992-j. 
-37-
60 betler.
2. K.Mambetov «A`yyemgi qaraqalpaq a`debiyati». No`kis «Bilim» baspasi 1976 j.
3. C. Bahadirova «Kitabi dedem Korkut» , «Qoblan» , «Edige» ha`m ha`zirgi
a`debiyat 
haqqinda oylar» . No`kis. 1992 (a`debiy sin maqalalar)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

- 26 - 
5-tema: MAXMUD QAShG`ARIY (2 saat) 
JOBASI: 
1. Maxmud Qashqariydin` o`miri ha`m do`retiwshiligi 
2. «Devanu lug`at a`t tu`rk» shig`armasinin` jaziliw tariyxi 
3. «Devanu lug`at a`t tu`rk» shig`armasinin` a`hmiyeti 
Tayanish tu`sinikler: 
Maxmud Qashqariydin` do`retiwshiligi, «Devanu lug`at a`t tu`rk» shig`armasinin` jaziliw 
tariyxi, u`yreniliwi ha`m izertleniw maselelerii. «Devanu lug`at a`t tu`rk» shig`armasinin 
ideyaliq mazmuni, haqqinda tu`sinikler beriw 
5.1. Maxmud Qashqariydin` o`miri ha`m do`retiwshiligi
Maxmud ibn-ul-Xasan ibn Muxammedadil Qashg`ariy XI a`sir baslarinda Balasagun qalasinda 
òówûëg`àí. Onin` babasi Qashqarli bolip son`inan Balasagung`a ko`ship kelgen.
Ol jaslig`inan-aq ilimge qiziqqan bolip Qashqardan Sibir jerine shekemgi jaylasqan tu`rki 
xaliqlarinin` a`det-u`rp ha`m awizeki a`debiyati esteliklerin jiynawg`a qiziqqan edi.
X a`sirdin` baslarinda Qarluq qa`wimlerinin` awqami ku`sheyip Orta Aziyadag`i en` iri 
ma`mleket Qaraqaniyler ma`mleketi payda bolg`an edi. Qaraxaniylerdin` paytaxti tez aradi 
Qashqardan Balasug`ung`a ko`shirilip, birqansha waqitlardin` o`tiwi menen ol Sirda`r`ya 
jag`alig`indag`i ayirim qa`wimlerin ha`m samaniylerdin` qarawinda bolg`an Buxara ha`m Samarxand 
jerlerin o`zine boyisindirdi. 
Qaraxaniyler Orta Aziyadag`i joqari ma`deniyatli eki xaliqti - shig`ista uyg`irlardi, batisti tu`rki, 
Iran qa`wimlerin bag`indirip aliwi, sol da`wirdegi orta Aziyada payda bolg`an a`debiy tildin` 
qa`liplesiwine sebepshi boldi. Bul a`debiy til sol da`wirdegi Qaraxaniyler ma`mleketinde eki 
bag`darda rawajlandirilip, eki orayg`a iye boldi. Bulardan biri qashqar qarlug-uyg`ir dialekti 
tiykarinda a`debiy tildi qa`liplestirdi. Màqìóä ¹àøqàðèé usi da`wirdegi shiqqan Qaraxaniyler 
ma`mleketinin` belgili ilimpazi bolip qarlug-uyg`ir ha`m de og`uz-qipshaq dialektlerine ayriqsha itibar 
berip izertlegen ilimpazlardin` biri.