O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XV asr boshlarigacha)

Sharqiy xoqonlik
tasarrufida bo‘lgan. Mazkur xoqonlikning 
poytaxti O‘tukan vodiysi (Mo‘ g‘uliston)da qaror topgan. Oloy 
tog‘larining g‘arbida joy 
lashgan o‘lkalar: Yettisuv, Sharqiy 
Turkiston, Sir daryo va Amu daryo havzalari hamda ularga 
tu tashgan hudud G‘arbiy xoqonlik tomo 
ni 
dan idora etilgan, 
qarorgohi Yettisuvda joy lash gan. 
1. Turk xoqonligi qachon va qayerda tashkil topdi, unga kim 
asos soldi?
2. Nima maqsadda Turk xoqonligi bilan eron o‘rtasida harbiy 
ittifoq tuzildi?
3. Turk xoqonligining O‘rta Osiyoga yurishi qanday oqibatlarga 
olib keldi?
4. eftallar davlati qulagach o‘zgargan vaziyat haqida nima deya 
olasiz?
5. Turk xoqonligi boshqaruvi eftallar davri bosh qaruvidan nimasi 
bilan farq qilgan?
6. Turk xoqonligi qanday sabablarga ko‘ra bo‘linib ketgan? Turk 
xoqonligi bo‘linib ketmasligi uchun nimalar qilishi kerak edi 
deb o‘ylaysiz?
* Mustahkam markazlashgan davlat — bu barcha 
hududlari yagona hukmdor hokimiyati tomonidan 
idora qilinuvchi davlatdir

---

17
6-§. G‘ARBIy TURK XOQONLIGI
Tayanch tushunchalar: G‘arbiy turk xoqonligi, yabg‘u, bosh qa-
ruv tartibi, ijtimoiy hayot, Abruy qo‘zg‘oloni.
Boshqaruv.
 
G‘arbiy xoqonlik ijtimoiy, iqtisodiy va ma-
da niy jihatdan Sharqiy xoqonlikdan mutlaqo ajralib tu rgan. 
Sharqiy xoqonlik aholisining asosiy qismi chorvador ko‘ch-
manchilar edi. G‘arbiy xoqonlik aholisining kattagina qismi 
esa o‘troq dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq 
bilan mashg‘ul edi.
VII asrning birinchi choragida G‘arbiy xoqonlik nihoyatda 
kuchaygan. Uning sharqiy chegarasi Oltoyga, janubda esa 
Sind (Hind) daryosi bo‘ylariga borib yetgan. G‘arbiy xoqonlik 
o‘ziga qaram viloyatlarni boshqarishda mahalliy sulolalarni 
saqlab qolgan. Muhim ahamiyatga ega bo‘lgan ayrim o‘lka 
-
larda esa xo qon xonadoniga tegishli mansabdorlar tayinlangan.
Xoqon To‘ng yabg‘u (618–630) hukmronlik qilgan davrda 
boshqaruv tartiblari isloh qilingan. Islohotga ko‘ra, mahalliy 
hukmdorlarga xoqon likning “yabg‘u” unvoni berilib, ular xo-
qon ning noibiga (vakiliga) aylanadilar. 
Shu bilan birga O‘rta Osiyo, Sharqiy Turkiston va Toxa-
ristonning deyarli mustaqil hokimliklari ustidan siyosiy nazorat 
kuchay tiriladi. Ular huzuriga xoqonlikning noiblari – tudunlar 
yubo riladi. Biroq ichki kurash oqibatida G‘arbiy turk xoqonligi 
zaifl ashib boradi.
Ijtimoiy hayot. 
G‘arbiy turk xoqonligiga birlashgan aholi-
ning ha yoti va xo‘jaligi turlicha bo‘lgan. Xoqonlik o‘troq va 
ko‘chmanchi aholiga bo‘lingan. Ko‘chmanchilarning aso 
siy 
mashg‘uloti chorvachilik bo‘lgan. Aholining o‘troq qismi ma-
daniy jihatdan ilg‘or bo‘lib, xoqonlikning ijtimoiy va iqtiso diy 
turmushida yetakchi ahamiyat kasb etgan.
Xoqonlikda shaharlar va qishloqlar ko‘p bo‘lgan. Aholisi 
deh 
qonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq ishlari bilan 
shu g‘ul lanardi. Hunarmandlar yasagan zeb-ziynatlar va qu -
rol -yarog‘lar xilma-xilligi va nihoyatda puxtaligi bilan ajra lib 
turardi. 

---

18
Ichki va tashqi savdo-sotiq ishlari shahar aholisining aso -
siy mashg‘ulotlaridan biri bo‘lgan. Bu sohada ayniqsa Sug‘d 
sav do garlarining mavqeyi baland edi.
G‘arbiy turk xoqonligi bi lan Xitoy o‘rtasida VII asrning