gigan tizm bilan bir q atorda ayrim o rgan va toqim alar, qo'l-oyoqlar, ichak (Girsh-
p ru n g kasalligi) gigantizm i, sh un in gdek epiderm is sh ox qatlam ining qalinlashib
ketishi (ixtioz) ham uchraydi.
K o m p en sato r gipertrofiyaning organizm
uchun aham iyati ju d a katta, chunki
organ o g ‘ir patologiya sh aroitlarida h am yaxshi ishlab boradi. Yallig'lanishga
a lo q ad o r v a neyrogum oral o'sim talar organizm ga zarar yetkazishi va o'smalar
p ayd o bo'lishiga olib kelishi m um kin.
A T R O FIY A
A trofiya (yunoncha atrophia — ovqat yo'qligi, so'lish degan so'zdan olingan) —
toqim a va organlarning tiriklik vaqtida hajmi, o'lcham lari va m assasi kichrayib
qolishi bilan xarakterlanadigan jarayondir. Bunda u lard a sifat o'zgarishlari bosh
lanib, fu n k tsiyalari susayib qoladi yoki butunlay yo'qoladi. Atrofiyani yangi ya-
shash sh aroitlariga organizm m oslanishi jarayon larin ing bir ifodasi deb qarash
kerak. A trofiya turm ush davom ida bo'ladigan jarayon dir;
uni ageneziya (organ
yoki m u rtagin in g batam o m yo'qligi),
aplaziya (organ n in g m u rtak holicha qolib
ketgan ligi, tip ik tuzilishdan m ah ru m ligi)
va gipoplaziya (tipik tuzilishdan mah-
ru m o rgan n in g kichrayib qolgan ligi)
singari tug'ma rivojlanish nuqsonlaridan
fa rq qilm oq,
lozim.
A trofiya fiziologik v a p atologik xillarga bo'linadi.
F iz io lo g ik atrofiya bir qancha to'qim alarda kuzatiladi va yoshga aloqad or
involutsiyaga b og'liq bo'ladi, m asalan , kindik arteriyalari atrofiyalanib, oblitera-
tsiyalan ishi, B otallo yo'li atrofiyasi,
b u q o q bezi, m oyaklar, sut bezi atrofiyasi.
B ad an terisin in g keksalikka alo q ad o r atrofiyasi (yupqa tortib, m uloyim ligini
yoq otib qo'yishi), suyaklarn ing keksalikdagi atrofiyasi (kom pakt
m oddasin ing
y u p q a tortib, bu lu tsim on qatlam ining siyraklashuvi) ham fiziologik atrofiyaga
m iso l bo'lib xizm at qilishi m um kin. K eksayish jarayon ida ichki organlar va bosh
m iya h am b ir q ad ar kichrayib boradi. M iya po'stlog'ining atrofiyasi keksalar aqli
p astligin in g aso sid a yotadi. K eksalikka aloqad or atrofiya organizm nin g regene
ratsiya layoqati susayib qolgan iga bog'liqdir.
P a to lo g ik atrofiya h ar xil sabablar tufayli boshlanadi,
har qanday yoshda
uchrashi v a tabiatan qaytar va qaytm as bo'lishi m um kin. A trofiyaning b o sh
lanishi aso san sitoplazm atik ferm entlar faolligining susayishiga bog'liqdir, shu
n arsa dissim ilyatsiya jarayon larin ing assim ilyatsiya jarayonlaridan ustun bo'lib
qolish iga olib keladi. N echog'lik tarqalgan iga qarab
um um iy va
mahalliy atrofiya
tafovut qilinadi.
U m u m iy atrofiyada barcha ichki o rganlar va m uskullarn in g o'lcham i v a h aj
m i kichrayib b oradi. Sabablariga u m um iy atrofiyaning m an a bu shakllarini tafo
vut qilish m um kin: 1) alim entar cho'p-ustixonlik; 2) rakka aloqad or kaxeksiya;
3) disgo rm o n al kaxeksiya; 4)
serebral kaxeksiya; 5) birqancha kasalliklarning
kaxektik ko'rinishlariga alo q ad o r atrofiya.