80
3.11-rasm.
Shunday qilib, zanjirdagi foydali ishni
tokning faqat bir qismigina,
ya‘ni Ig=I Cosφ
ga teng bo‗lgan aktiv tashkil etuvchisi bajaradi. Tok
-
ning reaktiv tashkil etuvchisi I
b
=Isinφ elektr va magnit maydonini hosil
qilish
uchun sarf bo‗lib, ularning energiyasi L va C elementlarda davriy
ravishda yig‗ilib, yana manbaga qaytariladi. Shu sababdan «reaktiv quv
-
vat» tushunchasi kiritilib,
u son jihati
dan quyidagicha qabul qilingan:
Q=UISinφ. Bu quvvat SI sistemasida reaktiv volt
amper (asosiy birlik),
kilovoltamper, megavoltamper hisobida o‗lchanadi. Ketma
-ket va paral-
lel ulangan zanjirlar uchun tuzilgan nisbatlarga asoslanib quyidagilarni
yozish mumkin:
P=UI cosφ=U
R
I=I
2
R;
Q=UI sinφ=U
x
I=I
2
X (R/L va C zanjir uchun), S=UI=I
2
Z;
P
=UI cos φ=UI
g
=gU
2
;
Q=UI sinφ=UI
b
=bU
2
(g, L va C zanjir uchun), S=UI=YU
2
.
Doimo musbat bo‗lgan S lardan farqli o‗laroq va reaktiv Q quvvat
f>0 bo‗lganda musbat (induktiv rejim), f<0 bo‗lganda esa R manfiy
(sig‗im holat) dir.
3.3-misol
.
Aktiv r
L
va x
L
qars
hilikli induktiv g‗altak, chastotasi
f=50 Gts va efektiv kuchlanishi U=130V bo‗lgan manbada I=2A tok
iste‘mol qiladi. Agar shu g‗altakning o‗zi o‗zgarmas kuchlanishga ulan
-
sa, ilgarigi tok I=2A o‗rnalishi uchun U=50V kifoya. G‗altak
induktivligini toping.
Yechish.
G‗altakning to‗la qarshiligi:
G‗altakning aktiv qarshiligi o‗zgarmas tok uchun:
G‗altakning induktiv qarshiligi: