Inform atika va axborot texnologiyalari
Yüklə 10,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| A iisher N avoiy
1.5. AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA ULARNING TURLARI Texnologiya so‘zi grekchadan tarjim a qilinganda san'at, ustalik, malaka m a’nosini anglatadi. Texnikada texnologiya deganda m a’lum kerakli moddiy mahsu- lotni hosil qilish uchun usullar, m etodlar va vosita lar yig‘indisidan foydalanadigan jarayon tushuniladi. Texnologiya ob’ektning dastlabki, boshlang‘ich ho- latini o ‘zgartirib, yangi, oldindan belgilangan talabga javob beradigan holatga keltiradi. Misol uchun sut- dan turli texnologiyalar orqali qatiq, tvorog, smetana, yog6 va boshqa sut mahsulotlarini olish mumkin. Agar boshlang‘ich xom ashyo sifatida axborot olinsa, ushbu ax borotga ishlov berish natijasida yangi sifatga ega axborot mahsulotini olish mumkin. Ushbu holda ham «texnologi ya» tushunchasining m a’nosi saqlanib qoladi. Faqat unga «axborot» so6zini q o 6shish mumkin. Bu narsa axborotni qayta ishlash natijasida moddiy mahsulotni emas, balki axborotnigina olish mumkinligini aniqlab turadi. Texnologiyani quyidagicha ta ’riflash mumkin. Tex nologiya - bu sun’iy ob ’ektlami yaratishga y o ‘nalti- rilgan jarayonlarni boshqarishdir. Kerakli jarayonlar- ning kerakli yo 6nalishda borishini ta ’minlash uchun yaratilgan shart-sharoitlar qanchalik yaxshi tashkil etil- ganligi texnologiyaning samaradorligini bildiradi. Bu yerda tabiiy jarayonlar nafaqat m oddaning tarkibi, tu zilishi va shaklini o 6zgartirish maqsadida, balki axborot ni qayta ishlash va yangi axborot hosil qilish m aqsadida ham boshqariladi. Shuning uchun axborot texnologiya- sini quyidagicha ta ’riflash mumkin. A xb o ro t texnologiyasi - bu axboriy m a’lumotni bir k o 6rinishdan ikkinchi, sifat jihatidan yangi k o 6rinishga keltirish, axborotni yig 6ish, qayta ishlash va uzatishning usul va vositalari majmuasidan foydalanish jarayonidir. 18 M oddiy ishlab chiqarish texnologiyasining maqsadi insonning talabini qondiradigan yangi m ahsulot ishlab chiqarishdan iborat. Axborot texnologiyasining maqsadi esa insonning biror-bir ishni bajarishi uchun zarur bo ‘ Igan, uni tahlil etish v a u asosida qaror qabul qilish uchun kerak bo ‘lgan yangi axborotni ishlab chiqarishdan iborat (1.4-rasm). Turli texnologiyalarni qoTlab, bitta moddiy resurslardan turli m ahsulotlar olish mum kin. Xuddi shu narsani axborot texnologiyalariga nisbatan ham aytish mumkin. M isol: m atem atikadan nazorat ishini bajargan- da har bir o ‘quvchi boshlang‘ich axborotni qayta ishlash uchun o ‘zining bilim ini qo ‘llaydi. M asalaning yechim i bo ‘lgan yangi axborot m ahsuloti, o‘quvchi tanlay olgan masalani yechish texnologiyasi, usuliga b og6liq. M ahsulot M oddiy resurs A xborot m ahsuloti M a ’lum otlar A xborot texnologiyasi M oddiy ishlab chiqarish texnologiyasi 1 . 4 - r a s m . M o d d i y i s h l a b c h i q a r i s h v a a x b o r o t t e x n o l o g i y a l a r i M oddiy ishlab chiqarishda turli maxsus jihozlar, stanok- lar, uskunalar va boshqalar ishlatiladi. A xborot texnologi yalari uchun ham o'zining «uskunalari», vositalari mav jud. Bular kompyuter, kseroks, telefon, faks, skaner va boshqa vositalardir. Bu vositalar orqali axborotga ishlov berib, o ‘zgartiriladi. Hozirgi paytda axborotga ishlov be rish uchun kompyuterlar va kompyuter tarmoqlari keng qoTlanilmoqda. Axborot texnologiyasida kompyuterlar va kompyuter tarmoqlarining qo‘llanilishiga urg‘u be rish m aqsadida ko ‘pincha kompyuter va kommunikatsion texnologiya haqida gapirishadi. 19 Axborot texnologiyasi o‘zi uchun asosiy muhit bo‘lgan axborot tizimlari bilan bevosita bogMiqdir. Chunki ax borot texnologiyasi axborot tizimlarida mavjud bo‘lgan m a’lumotlar ustida bajariladigan turli xil murakkablikdagi operatsiyalar, amallar va algoritmlami bajarishdan iborat boMgan tartiblashtirilgan jarayondir. Axborot texnologiyalari jam iyat axborot resurslari dan oqilona foydalanishning eng muhim usullaridan biri bo ‘lib, hozirgi vaqtga qadar bir necha evolyutsion bos- qichlami bosib o‘tdi. Ana shu bosqichlarga qisqacha to‘xtalib o ‘tamiz. 1-bosqich. XIX asrning ikkinchi yarmigacha davom et- gan. Bu bosqichda «Qo‘llik» axborot texnologiya taraqqiy etgan. Uning vositasi: pero, siyohdon, kitob. Kommuni katsiya, y a ’ni aloqa odamdan odamga yoki pochta orqali xat vositasida amalga oshirilgan. 2-bosqich. XIX asrning oxiri, unda «Mexanik» texnologiya rivoj topgan. Uning asosiy vositasi yozuv mashinkasi, arifmometr kabilardan iborat. 3-bosqich. XX asr boshlariga mansub bo ‘lib, «Elek tromexanik» texnologiyalar bilan farq qiladi. Uning asosiy vositalari sifatida telegraf va telefonlardan foydalanilgan. Bu bosqichda axborot texnologiyasining maqsadi ham o ‘zgardi. Unda asosiy urg‘u axborotni tasvirlash shakli- dan, uning mazmunini shakllantirishga ko ‘chirildi. 4-bosqich. XX asr o ‘rtalariga to ‘g ‘ri kelib, «Elek tron» texnologiyalar qoMlanilishi bilan belgilanadi. Bu texnologiyalam ing asosiy vositasi EHM lar va ular aso sida tashkil etiladigan avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari va axborot izlash tizimlaridir. 5-bosqich. XX asr oxiriga to ‘g ‘ri keladi. Bu bosqichda «Kompyuter» texnologiyalari taraqqiy etdi. Ularning asosiy vositasi turli maqsadlarga m oijallangan dasturiy vositalarga ega bo‘lgan shaxsiy kompyuterlardir. Bu bos- 20 qichda kundalik tunnush, madaniyat va boshqa sohalarga moMjallangan texnik vositalam ing o ‘zgarishi ro‘y ber di. Lokal va global kompyuter tarmoqlari ishlatila bosh landi. A xborot texnologiyalari bir necha turlarga boMinadi: 1. Yüklə 10,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|