Nazariy fizika kursi

(
/ 
. 
r r ' \ \
,
, 
\ f 
др( г',т0) r ' r
f 
л
р [ г , т ° + — J = /, (r , T „ ) +
0
tij
■ — + •••• 
(8-4l
Bunday qator ma’noga ega bo'lishi uchun, u yaqinlashuvchi bo'lisn| 
kerak. Yaqinlashuvchi bo'lishi uchun 
n
+ 1 - hadning 
n -
hadga nisbati 
birdan juda kichik bo'lishi kerak. Shu nisbatni baholaymiz:
dp
(r
T0) 
r ' r
/5
L
___
OlQ
_____
c r _ ^ T [..c_ =
± =
(8.50)
р ( г ',т 0) 
p 
Т с 
с
Bu yerda 
T
zaryad zichligining o'zgarishini aniqlovchi xarakterli vaq
Щ
v
=
L / T
zaryadlar harakatini ifodalovchi qandaydir tezlik. (8.50)
166

---

aSosan (8.49) qator yaqinlashuvchi bolishi uchun 
v
< с bo‘lishi kerak- 
jigi kelib chiqadi. Shunday qilib, agar zaryadlarning harakat tezligi 
norelyativistik bo'lsa, (8.49) qator m a’no kasb etadi.
Endi (8.49) qatorni (8.47) ga qo'yib, skalyar potensial uchun quyi­
dagi ifodani hosil qilamiz:
*
r
,
*
)
-
!
(
/
p ( r ' , r
0
) d
v '  +
/
+
.
.
.
( ( Ш
)
Bu ifodada (8.47) ga nisbatan jiddiy soddalashtirish amalga oshirildi. 
Zaryad zichligi sistemaning hamma nuqtalarida bir xil 
tq
vaqt momen- 
tida olinadi.
(8.51) dagi birinchi had juda sodda m a’noga ega. Zaryad zichligi
bir vaqtda olinganligi uchun 
J
p(r', T0)dV'
sistemaning to'liq zaryadiga
teng va u bilan bog'liq bo'lgan had koordinata boshiga turgan, zaryad 
miqdori sistemaning to ‘liq zaryadiga teng bo‘lgan, nuqtaviy zaryad ska­
lyar potensialini beradi. Bu yaqinlashishda vektor potensial nolga teng 
bo'lishini ko‘rish qiyin emas.
Elektroneytral sistema uchun birinchi had nolga teng bo'ladi. Bu 
holda (8.51) dagi ikkinchi had asosiy bo‘lib qoladi. Bu hadda vaqt 
bo'yicha hosila bilan integrallash tartibini o'zgartiramiz: