Nazariy fizika kursi

4.3 
Elektromagnit maydon uchun 
ta’sir integrali
Nisbiylik nazariyasida erkin zarracha uchun ta ’sir integrali 
Se
(2.7) 
ifoda bilan aniqlanadi. Zarrachalar sistemasi uchun uni quyidagi 
ко 
гш 
nishda yozamiz:
Se
= — 
^ 2 me 
J
ds.
(4.24)
2 
Zaryadning saqlanish qonunini saqlanuvchi dinamik kattaliklar uchun ta tb *
qilish mumkin. 
Bunda quyidagi “lug‘at”dan foydalanish kerak bo'ladi: p(r, Ц 
zaryad zichligi - saqlanuvchi kattalik zichligi; j  (r, t) tok (zaryadlar oqimi) zichligi* 
saqlanuvchi kattalik oqimining zichligi.
94

---

gjtta zaryadlangan zarrachaning elektromagnit maydon bilan ta’siri 
aniqlovchi 
ta’sir integrali 
Sef
(3.3) bilan aniqlanadi. Bu ifodani zaryad­
lar 
sistemasi uchun yozamiz:
Sef
=
J A i d x
i . 
(4.25)
gu ikkala ifodada yig‘indi ko‘rilayotgan sohadagi barcha zaryadlar b o ‘- 
yicha olinadi. Qulaylik uchun zaryadlarning tartib raqamini ko'rsatuv- 
chi indekslar yozilmadi. (4.25) ifodani uzluksiz taqsimlangan zaryadlar 
uchun yozamiz. Bunda oldingi mavzu natijalaridan foydalanamiz:
Sef =
- -
J
pdV 
J
Aid.xl = ~ ~ J P ~ ^ tA id V d t
(4 26)
yoki 4-tok zichligi orqali quyidagi ko'rinishda yozish mumkin
S*f =
j M i d V d i c t ) =
- 1
J f A i d t l .
(4.27)
Bu yerda 
dCl
=
dVcdt
4-o‘lchovli hajm elementi.
Zaryad va maydondan tashkil topgan sistemani to ‘liq aniqlash uch­
un yuqoridagi ikki ta’sir integraliga maydonni aniqlovchi ta ’sir integrali