Oʻzbеkiston rеspublikasi axborot tеxnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Topshiriq 

13.6-rasmda keltirilgan tarmoq topologiyasini Cisco Packet 
Tracer dasturida tuzing;

Qurilmalarga berilgan tarmoqlar bo’yicha manzil bering; 

TATU Nukus filiali va TATU SF tarmoqlarini o’zaro vpn 
yordamida ulang; 

Qurilgan topologiyani testlab ko’ring. 
13.6-rasm. Tarmoq topologiyasi 
Nazorat savollari 
1.
VPN tarmoq nima? 
2.
VPN ning ishlash tamoyilini tushuntirib bering?
3.
VPN qurishda qanday protokollardan foydalaniladi? 
4.
VPN texnologiyasining afzalliklari va kamchiliklari? 

---

166 
14-LABORATORIYA ISHI 
SSTP, PPTP, L2TP VA IKEV2 PROTOKOLLARINI 
OʻRGANISH 
Ishdan maqsad
: SSTP, PPTP, L2TP va IKEv2 protokollarini 
tadqiq etishda nazariy bilimlar va amaliy koʻnikmalarni shakllantirish. 
Nazariy qism 
Oldingi mavzuda VPN tushunchasi, ushbu texnologiya hal 
qiladigan muammolar, uning afzalliklari va kamchiliklari va uni 
qanday sozlash haqida keltirilgan edi. Ushbu mavzu VPN 
texnologiyasini 
tunnellash 
uchun 
ishlatiladigan 
protokollarga 
qaratilgan. 
Shuni ta'kidlash kerakki, VPN ulanishidan foydalanib, barcha 
trafikni dunyoning boshqa joylarida joylashgan server orqali xavfsiz 
boshqarish mumkin. Bu lokal tarmoq kuzatuvi va xakerlik 
urinishlaridan himoya qiladi va hatto Internet protokolining haqiqiy 
manzilini veb-saytlar va xizmatlardan yashiradi. Shifrlash darajasi har 
xil boʻlgan turli xil VPN texnologiyalari mavjud. Masalan, "Nuqtadan 
nuqtaga tunnel protokoli" (PPTP) tez, ammo xavfsizligi SSL / TLS 
(Secure Sockets Layer / Transport Layer Security) dan foydalanadigan 
IPSec yoki OpenVPN kabi boshqa protokollarga qaraganda ancha 
past. Bundan tashqari, TLSga asoslangan VPNdan foydalanishda 
shifrlash algoritmining turi va kalit uzunligi ham muhimdir. 
VPNning asosiy maqsadi - jismoniy xususiy tarmoqqa bevosita 
ulanmasdan xususiy tarmoqqa xavfsiz kirishni ta'minlash. Shu tarzda, 
VPN shaxsiy tarmoqdagi barcha xizmatlarni kengaytiradi, goʻyo 
qurilmalar toʻgʻridan-toʻgʻri xususiy tarmoqqa ulangan kabi. 
Korparativ IT mutaxassislari fayl serverlari, bosma serverlar, internet 
veb-saytlari, ERP tizimlari, zaxira serverlari va boshqalar kabi 
xizmatlarni taqdim etishlari mumkin. Ushbu xizmatlar faqat ichki 
foydalanish uchun moʻljallangan, ammo VPN yordamida xodim 
jismoniy joylashuvi bilan cheklanmaydi va har qanday geografik 
joylashuvdan ichki IT-tarmoqqa ulanishga ega boʻlishi mumkin. 
Xuddi shu xususiy tarmoq IP-telefoniya yoki qurilmani boshqarish 
kabi Internetga ulangan qurilmalar uchun ixtisoslashgan xizmatlarni 
taqdim etishi mumkin. Ushbu qurilmalarni shaxsiy tarmoq orqali 

---

167 
ixtisoslashgan xizmatlarni taqdim etadigan hisoblash infratuzilmasiga 
xavfsiz ravishda ulash uchun VPNdan foydalanish mumkin. VPN har 
xil qurilmalar tomonidan yuborilgan va olingan ma'lumotlarni xavfsiz 
uzatish uchun ajoyib yechim boʻlib, ular Narsalar Internetining (IoT) 
kengayib borayotgan maydonini oʻz ichiga oladi. Shuningdek, VPNlar 
bilan bogʻliq xavfsizlik muammolari mavjudligini ham aytib oʻtish 
kerak. Bunga masodan turib ruxsatsiz vpn mijoz sifatida ulanish, VPN 
aloqani oʻgʻirlash, oʻrtada turgan odam hujumi kabi muammolar 
boʻlib, 
bu 
muammolarning 
kelib 
chiqishiga 
asosiy 
sabab 
foydalanuvchilarning autentifikatsiyasining zaifligi, internetga xavfsiz 
boʻlmagan ulanish mijoz kompyuterida zararli dasturlarni yuqtirish, 
tarmoqqa juda koʻp kirish huquqlarini berish, kompyuterda xavfsiz 
DNSdan emas, balki standart DNS-ulanishdan foydalangan holda 
foydalanish kabilar kiradi. 
Ushbu xavflarni kamaytirish uchun VPN mahsulotini tanlashda 
qoʻshimcha xavfsizlik xususiyatlarini hisobga olish kerak. Bunga 
quyidagi majburiy xavfsizlik xususiyatlari kiradi: 
• kuchli autentifikatsiyani qoʻllab-quvvatashi; 
• ishonchli shifrlash algoritmlarini qoʻllanilganligi; 
• antivirus dasturidan foydalanish va hujumlarni aniqlash va 
oldini olish vositalaridan foydalanishi. 
• ma'muriy va texnik xizmat koʻrsatish portlari uchun ishonchli 
standart himoya mavjud boʻlishi; 
• raqamli sertifikatni qoʻllab-quvvatlashi; 
• roʻyxatga olish va tekshirishni qoʻllab-quvvatlash; 
• shaxsiy tarmoqdagi mijozlarga manzillarni tayinlash 
qobiliyatining mavjudligi. 
Bundan tashqari, tarmoq va xavfsizlik ma'murlari, texnik 
qoʻllab-quvvatlash 
xizmatining 
xodimlari 
va 
masofaviy 
foydalanuvchilar VPNni joylashtirish va doimiy foydalanish paytida 
xavfsizlikning eng yaxshi ilgʻor tajribalariga amal qilishlari uchun 
oʻqitilishi kerak. 
VPN xavfsizligini yaxshilashning yana bir usuli - bu Perfect 
Forward Secret (PFS)dan foydalanish. Agar PFS ishlatilsa, eski 
saqlangan shifrlangan xabarlar va sessiyalar qabul qilinmaydi va uzoq 
muddatli maxfiy kalitlar yoki parollar buzilgan boʻlsa, ularni parolini 
ochib boʻlmaydi. PFS bilan har bir VPN seansi turli xil shifrlash 
kalitlar birikmasidan foydalanadi, shuning uchun hujumchilar bitta 

---

168 
kalitni oʻgʻirlashsa ham, boshqa VPN sessiyalarining parolini 
ololmaydilar.
VPNlarning toʻrtta asosiy turi mavjud: 
• VPN-tarmoqlararo ekran ham tarmoqlararo ekran, ham VPN 
imkoniyatlariga ega. Ushbu tur ichki tarmoqqa kirishni cheklash 
uchun tarmoqlararo ekranlar tomonidan ta'minlangan himoyadan 
foydalanadi 
va 
manzil 
translatsiyasini, 
foydalanuvchining 
autentifikatsiyasini, signalizatsiya va jurnalga yozishni ta'minlaydi. 
• Apparat VPN yuqori tarmoqli oʻtkazuvchanlikni ta'minlaydi 
va ishlash va ishonchlilikni oshiradi, ammo qimmatga tushadi. 
• Dasturiy VPN trafikni boshqarish nuqtai nazaridan 
moslashuvchanlikni ta'minlaydi. Bu soʻnggi nuqtalar bir tomon 
tomonidan boshqarilmaganda va turli xil tarmoqlararo ekranlar va 
marshrutizator ishlatilganda yaxshi boʻladi. 
• Secure Socket Layer (SSL) VPN foydalanuvchilarga veb-
brauzer yordamida VPN qurilmalariga ulanish imkonini beradi. SSL 
veb-brauzer va VPN qurilmasi oʻrtasidagi trafikni shifrlash uchun 
ishlatiladi. 
VPN tunnel protokollari turli xil xususiyatlar va xavfsizlik 
darajasini taklif qiladi va ularning har birining afzalliklari va 
kamchiliklari mavjud. VPN tunnel hosil qilishning beshta asosiy 
protokoli mavjud: Secure Socket Tunneling Protocol (SSTP), Point-to 
Point Tunneling Protocol (PPTP), Two Layer Tunneling Protocol 
(L2TP) va Internet Key Exchange version 2 (IKEv2). 
• SSTP boshqa protokollarni bloklashi mumkin boʻlgan 
tarmoqlararo ekran va veb-proksi-serverlar orqali trafikni uzatish 
uchun HTTPS protokolidan foydalanadi. SSTP SSL kanali orqali 
nuqta-nuqta protokoli (PPP) trafigini oʻtkazish mexanizmini taqdim 
etadi (14.1-rasm). PPPdan foydalanish kuchli autentifikatsiya 
usullarini qoʻllab-quvvatlashga imkon beradi, SSL esa transport 
darajasidagi xavfsizlikni yaxshilangan kalitlar, shifrlash va yaxlitlikni 
tekshirish bilan ta'minlaydi. 
• PPTP koʻp protokolli trafikni shifrlash va soʻngra Internet 
Protocol (IP) tarmogʻi orqali yuboriladigan sarlavha bilan oʻrashga 
imkon beradi. PPTP masofaviy kirish va VPNga ulanish uchun 
ishlatilishi mumkin (14.2-rasm). Internetdan foydalanganda, PPTP-
server - bu Internetda bitta interfeysga va korporativ intranetda 
ikkinchi interfeysga ega boʻlgan PPTP yoqilgan VPN-server. PPTP 

---

169 
tunnel boshqarish uchun protokol ulanishidan foydalanadi va tunnel 
qilingan ma'lumotlar uchun PPP kadrlarini olib oʻtish uchun umumiy 
marshrutni inkassatsiya qiladi.