Ingenerlik geodeziyasi

h 
oralikdagi gorizontal tekisliklar satxiy sirtlar 
bilan fikran kesiladi.
Kesuvchi tekisliklar orasidagi 
h 
vertikal masofaga 
relef kesimi balandligi
deyiladi. 
Tekisliklarning yersirti bilan kesishishidan yopiq egri chiziqlar – gorizontallar xosil 
bo`ladi.

---

6
4
Gorizontal deb 
- balandligi bir xil nuqtalardan o`tgan egri yoki to`g`ri chiziqqa 
aytiladi.
Aytaylik biror tepalikni planda gorizontal orqali tasvirlash kerak bo`lsin. Buning 
uchun tepalikni satxiy yuzaga paralel bo`lgan bir-biridan teng oraliqda yotgan 
tekisliklar bilan kesishidan xosil bo`lgan nuqtalarni shovun chizig`i yordamida MN 
tekisligiga proekstiyalanadi.
Proekstiyalar orasidagi oraliq yoki o`qi qo`shni gorizontal orasidagi oraliq kesim 
balanligi xisoblanadi.
Tog` va chuqurlik gorizontallar bilash o`xshash tasvirlarda va ularni ajratish uchun 
bergshtrixlardan foydalaniladi.
Qo`yilish (burchak) grafigini yasash
Chiziqning uzunligi bo`yicha xech qanday xisobsiz qiyalik burchagini aniqlash 
uchun xamma topografik planlarda qo`yilish grafigi yasaladi.
Bu grafik plandagi kesim balandligi h ning qo`shni gorizontallar orasidagi d 
masofaga nisbati asosida yasaladi. Shunda, agar bo`lsa, unda yoki. Agar nishablik 
kiymatlari orkali tuzilmokchi bulsak, unda qo`yidagicha qiyalik tikligi aniqlanadi.
42-
rasm. Quyilish shkalasi bo`yicha qiyalik tikligini aniqlash 
Kartada
Naturada
Q
uyilish 
shkalasi

---

6
5
42a-rasm. Murakkab releflar
Yuqorida bir qancha turdagi murakkab bo`lgan releflarning naturadagi holati va 
kartalarda tasvirlanish xarakterlari ketlirilgan.