Abdulla sher axloqshunoslik
Q u r’oni karitn. Т ., G ‘.G ‘ulom nom idagi Adabiyot va san’at nashriyot matbaa
Yüklə 10,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1 Q u r’oni karitn. Т ., G ‘.G ‘ulom nom idagi Adabiyot va san’at nashriyot matbaa
birlashmasi, 1992, 76-b. www.ziyouz.com kutubxonasi qilish — Yer yuzida yagona xalifalik o ‘m atishni o ‘z oldiga rnaqsad qilib q o ‘ygan aqidaparastlar an ’anaviy axloqiy qadriyatlardan yuz o ‘girganlari uchun ham ana shunday xato yo‘lga qadam q o ‘ydilar. Biz ularni Mavlono Jaloliddin Rumiy hazratlarining quyidagi so‘zlari bilan insofga chaqirmoqchimiz: «Siz qanday qilib dinni bir qilasiz? Bu faqat qiyomatda mum kin. Bu yer dunyodir va shuning uchun ham dinning bir b o ‘lishi m um kin emas. Chunki bu yerda ularning turli-tum an istagi va tilagi bordir. Din dunyoda birlasholm aydi, faqat qiyom atda bir b o ia d i. Qiyomatda ularning hammasi birlashadi, bir quloq, bir til holiga keladi»1. Nafaqat diniy e ’tiqod, balki barcha m a’naviy hodisalar shaxsdan axloqiylikni talab etadi. Yana bir misol tariqasida fanni olib ko‘raylik. U ning axloqiy qadriyatlardan muxtorligi, «sof»ligi haqidagi gaplar m ohiyatan mantiqiylikdan yiroq, puch ekanini ikki jaho n urushini boshidan kechirgan insoniyat yaxshi tushunib oldi. «M ening vazifam - kashfiyot, u yog‘i bilan ishim yo‘q» qabilidagi yondashuv olim uchun axloqsizlik va jinoyat ekanini ilm ahli e ’tiro f etdi va etmoqda. «U rush, — deb yozadi alloma V.I. Vernadskiy, — fanning holatiga m uqarrar ta ’sir ko‘rsatgan chuqur asorat qoldirdi. Ulardan bid — jahon olimlarining o'zlari faol ishtirok qilgan mislsiz va dahshatli shafqatsizliklarni his etishlari bilan bogMiq bo‘lgan teran axloqiy iztiroblardir. ... Fanning axloqiyligi masalasi, olim uchun axloqning diniy, davlat shaklidagi yoki falsafiy ko‘rinishidan qat’i nazar, kun tartibiga chiqmoqda. U faol amaliy kuch b o ‘lib bormoqda va u bilan borgan sari ko‘proq hisoblashishga to ‘g ‘ri kelyapti»2. Biz yuqorida axloqning boshqa m a’naviy hodisalar bilan aloqalari haqida to ‘xtalib o ‘tganim iz uchun yana m isollarga m urojaat qilib o'tirm aym iz. Xulosa shuki, axloq m ehvarida aylanm agan m a ’naviy hodisalar o ‘z m a’naviylik kuchini yo‘qotadi, insoniyat uchun keraksiz va hatto zararli voqelikka aylanadi. Shu sababli axloqqa «ha, endi shunchaki axloq-da, biror-bir muhim kasbmidi u» deb, axloqshunoslikka esa «kichkinagina fan», asosiy kasb haqidagi fanlarning rizqini yarim ta qiladigan ikkinchi darajali kurs sifatida qarash «bir miri hayon — uch m iri ziyon» degan xalq maqolini eslatadigan kaltabinlikdir. S ho‘rolar Yüklə 10,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|