Programin adi: yorumlar-yorumcular

PROGRAMIN ADI: YORUMLAR-YORUMCULAR

YAPIMCININ ADI: AHMET MAKAL

YAYIN TARİHİ, SAATİ, YERİ: 29 HAZİRAN 1996, 23.00-24.00, R.3

SİNYAL:...................

SES: İyi geceler, sevgili dinleyiciler...”Yorumlar-Yorumcular”ın bu geceki programında, müzik tarihinde, keman için yazılmış olan, belki de en zarif ve duygulu eserleri dinleyecek ve bu eserlerin arkasındaki, duygulu ve zarif sanatçıyı ve insanı tanıyacağız.

1875-1962 yılları arasında yaşayan Avusturyalı sanatçı Fritz Kreisler, müzik tarihinin en önemli kemancılarından biridir. Bir çok ünlü sanatçı, onun bir kemancı olarak, “benzersiz” olduğu düşüncesinde birleşmektedirler. Yüzyılımızın en büyük kemancılarından ve müzikal kişiliklerinden biri olan Yehudi Menuhin, kendisiyle yapılan bir röportajda, “Bir kemancının müzikal kişiliğine ilişkin olarak en taklit edilemeyecek şey nedir ?” sorusunu şöyle cevaplandırmaktadır: “Bir kemancının elde ettiği ses, bir şarkıcınınki kadar kişiseldir. En önemli şey, bir kemancının tonudur.” Menuhin, bu noktada, taklit edilmesi olanaksız olan özgün sanatçılara, hepsi de yüzyılımızın en önemli kemancıları arasında yer alan bir kaç ismi örnek olarak vermektedir: Oistrakh, Heifetz, Elman, Enesco ve.....Kreisler. Menuhin, gençliğinde bir çok ünlü kemancıyı taklit etmeye çalıştığını, ama bunlar içerisinde bile, en taklit edilemeyecek olanın, Kreisler olduğunu belirterek, şunları eklemektedir: “Kreisler, tanıdığım en zarif kemancıydı.”

Gene yüzyılımızın önemli kemancılarından biri olan Henryk Szeryng de, Kreisler’i, Paganini ile karşılaştırmaktadır. Bu ünlü sanatçıların dışında; diğer müzikçilerin ve eleştirmenlerin hemen tamamı da; neredeyse çaba göstermeksizin elde ettiği mükemmeliyet düzeyi, teknik gösterilerden uzak icraları, çalışındaki zerafet, incelik ve canlılık, taklit edilemez tonu ve elde ettiği renklerle; Kreisler’in, gerçekten benzersiz bir kemancı olduğu düşüncesinde birleşmektedirler. Bir kemancı olarak Kreisler, tartışmasız bir biçimde, müzik tarihinin “büyük”leri arasında hak ettiği yeri, almış bulunmaktadır.

Sevgili dinleyiciler, Kreisler, kemancılığı dışında da çok yönlü bir sanatçı ve insandı. Özel kitaplığı, yeryüzündeki en zengin kitaplıklar arasında yer almaktaydı. Doğu ve batı felsefesiyle ve şiir dünyasıyla yakından ilgiliydi. Eski ve yeni bir çok dilde okuyabiliyordu. Kreisler, bir çok sanatçının aksine, bilim dünyasına da ilgi duyuyordu. İnsan olarak ise; yalın, cömert, neşeli bir kişiliği vardı. “Mutlu olma ve başka insanları da mutlu etme” gibi, nadir bir yeteneğe sahipti.

Sevgili dinleyiciler, Kreisler’in, kendi çalgısı olan keman için yapmış olduğu besteler ve başka bestecilerin eserlerinden yapmış olduğu düzenlemeler de, onun kemancı ve insan kişiliğiyle uyumlu özellikler gösterir. Bu zarif parçalar; duygulu, bizi hemen çekiveren, kalbimizin derinliklerine ulaşarak, sevgiyle sarmalayıveren eserlerdir. Kreisler’in keman için özgün besteleri, aynı zamanda, müzik tarihinin en ilginç, inanılması güç olaylarına da neden olmuştur. Sanatçı, kendi çalgısı olan keman için özgün besteler yapmaya, aslında, 19. yüzyıl sonlarında başlamıştı. Kreisler’in bu girişiminin arkasında yatan amaç, kendi repertuarını genişletmekti. Ama çok ilginçtir ki, Kreisler, bu bestelerin kendisi tarafından yapıldığını uzun süre sakladı. Çok uzun yıllar boyunca, müzik dünyasına ve hatta yayıncısına, bu eserlerin, 17. ve 18. yüzyıllarda yaşayan, Pugnani ve Padre Martini gibi bazı tanınmamış bestecilere ait olduğunu duyurdu. 1909’da, The New York Times’da, bu besteleri, eski bir Fransız şatosunda bulduğunu ve elinde toplam 53 eser bulunduğunu açıkladı. Kreisler, açıklamasına, şu sözleri de ekliyordu:”Doğallıkla, bu eserlerin tamamı, keman için yazılmış değildir, ben bunların bir bölümünü, kemana uyarladım.” Kreisler’in, bu eserlerin kendi besteleri olduğunu açıklaması için ise 1935 yılına kadar beklemek gerekecekti. Sanatçının, 1935 yılında, bu bestelerin, aslında kendisine ait olduğunu açıklaması ise, beklenebileceği gibi, müzik dünyasında şiddetli fırtınalar kopardı.

Sevgili dinleyiciler, programımızın başında, Kreisler’in, bu özgün bestelerinden örnekler sunacağız. Eserleri, sanatçının kendisi ve çağımızın en önemli kemancıları seslendirecekler... Önce, op.2 “Viyana Kaprisi”ni, Kreisler’in kendi yorumuyla dinliyoruz. Eser, 1936 yılında kayda alınmış.

MÜZİK: Özel CD.................Bd.1...........3’46”

SES: Fritz Kreisler’in, Op.2, “Viyana Kaprisi”ni, sanatçının kendisinden dinledik. Kreisler şimdi de, “Güzel Rozmarin” isimli bestesini seslendirecek.

MÜZİK: Özel CD.................Bd.3...........1’58”

SES: Besteciyi, şimdi de, en ünlü eserlerinden ikisinde dinleyeceğiz: “Aşk Acısı” ve “Aşk Sevinci”. İki eserin isimleri, belki de “aşk” duygusunun, birbiriyle çelişkili, ama aynı zamanda birbirlerini tamamlayan iki ayrı yüzünü yansıtıyor, değil mi, sevgili dinleyiciler? Kreisler’den, önce, “Aşk Acısı”nı dinleyelim.

MÜZİK: Özel CD.................Bd.5...........3’36”

SES: Şimdi de, “Aşk Sevinci”ni dinliyoruz.

MÜZİK: Özel CD.................Bd.6...........3’14”

SES: Kreisler’in iki eserini, 1936 yılında yapılan kayıtlarda, sanatçının kendisinden dinlediniz:”Aşk Acısı” ve “Aşk Sevinci”.

Sevgili dinleyiciler, bu geceki “Yorumlar-Yorumcular”ın başında, Fritz Kreisler’in kendi çalgısı olan keman için özgün bestelerini, sanatçının kendi yorumuyla dinledik. Bu eserlerde, Kreisler’e piyanoda Franz Rupp eşlik ediyordu. Kreisler’in bu zarif keman minyatürleri, tüm kemancıların sürekli olarak ilgisini çekmiştir. Çağımızın en önemli kemancıları, bu eserlerin büyük bölümünü seslendirmiş ve kayda almışlardır. Bu kemancıların bir bölümü ise, sadece Kreisler’in eserlerine ayırdıkları plaklar ve kompakt diskler de doldurmuşlardır. Şimdi yüzyılımızın en büyük kemancılarından birini, David Oistrakh’ı, Kreisler’in “Çingene” isimli parçasında dinleyeceğiz.

MÜZİK: Özel CD................Bd.11............2’50”

SES: Kreisler’in, “Çingene” isimli parçasını, kemancı David Oistrakh seslendirdi. Sanatçıya, piyanist Vladimir Yampolsky eşlik ediyordu.

Sevgili dinleyiciler, bu geceki “Yorumlar-Yorumcular”ın ilk bölümünde, ünlü Avusturyalı kemancı ve besteci Fritz Kreisler’in özgün bestelerinden bir bölümünü dinledik. Programımızın ikinci bölümünde ise, sanatçının, başka bestecilerin eserlerinden, keman için yapmış olduğu düzenlemeleri dinleyeceğiz. Gene Kreisler’in ve başka kemancıların yorumlarıyla... Önce, Kreisler’in, ünlü Çek besteci Antonin Dvorak’ın eserlerinden yaptığı düzenlemeleri dinleyelim. Dvorak’ın, Op.101, 7 numaralı, “Humoresk”ini, kemancı Arthur Grumiaux seslendiriyor.

MÜZİK: Özel CD............Bd.13...............3’18”

SES: Dvorak’ın “Humoresk”ini, Kreisler’in uyarlamasıyla dinlediniz. Eseri, piyanist İştvan Haydu’nun eşliğinde, kemancı Arthur Grumiaux seslendirdi. Şimdi de, Kreisler’in, gene, Dvorak’tan uyarladığı iki eseri, kemancı Itzhak Perlman seslendirecek. Önce, Op.46, 2 numaralı, mi minör Slav dansı.

MÜZİK: Özel CD............Bd.3................4’12”

SES: Kemancı Itzhak Perlman, şimdi de, gene Dvorak’ın, Op.55, 4 numaralı, “Annemin Bana Öğrettiği Şarkılar” başlıklı eserini seslendirecek.

MÜZİK: Özel CD............Bd.5................2’57”

SES: Kemancı Itzhak Perlman, Fritz Kreisler’in, Dvorak’tan uyarladığı iki eseri seslendirdi: Op.46, 2 numaralı “Slav Dansı” ve “Annemin Bana Öğrettiği Şarkılar”. Piyanoda, Samuel Sanders eşlik ediyordu.

Sevgili dinleyiciler, geçen hafta yayınlanan “Yorumlar-Yorumcular”da, ünlü caz piyanisti Chick Corea’nın “My Spanish Heart-İspanyol Kalbim” isimli albümüne atıfta bulunarak, “Tüm müzikseverlerin kalblerinin, en azından bir bölümü İspanyoldur.” demiştik. Fritz Kreisler’in, eserlerini keman için düzenlediği sanatçılar arasında, İspanyol besteciler de bulunmaktadır. Şimdi, kalbimizin İspanyol köşelerine, Kreisler’in duygulu dokunuşu ile inmeye, ne dersiniz? Fritz Kreisler, İspanyol besteci Manuel de Falla’nın “Kısa Hayat” operasından kemana uyarladığı “İspanyol Dansı”nı seslendiriyor.

MÜZİK: Özel CD................Bd.24...........3’30”

SES: Fritz Kreisler, Manuel de Falla’nın “Kısa Hayat” operasından “İspanyol Dansı”nı, kendi düzenlemesiyle seslendirdi.. Şimdi de, gene Kreisler’in düzenlemesiyle, geçtiğimiz iki programda eserlerini sunduğumuz Enrike Granados’un bir eserini dinleyeceğiz: “5 numaralı İspanyol Dansı”. Kemancı Arthur Grumiaux seslendiriyor.

MÜZİK: Özel CD...............Bd.4............3’53”

SES: Granados’un 5 numaralı İspanyol Dansını, Kreisler’in düzenlemesiyle, kemancı Arthur Grumiaux’dan dinlediniz. Şimdi de, bir başka İspanyol bestecinin, İzak Albeniz’in Op.165, 2 numaralı “Tango”sunu, gene kemancı Arthur Grumiaux’dan dinleyeceğiz.

MÜZİK: Özel CD...............Bd.21...........2’31”

SES: İspanyol besteci İzak Albeniz’in “Tango”sunu, kemancı Arthur Grumiaux’dan dinlediniz. Sanatçıya, piyanoda İştvan Haydu eşlik ediyordu.

Sevgili dinleyiciler, programımıza, Kreisler’in, Rus bestecilerden yaptığı düzenlemelerle devam etmek istiyoruz. Önce Tchaikovsky’nin iki eserini sunacağız. İlk dinleyeceğimiz eser, bestecinin 1 numaralı yaylı çalgılar dörtlüsünden, “Andante Cantabile” başlıklı bölüm olacak. Eseri, kemancı Fritz Kreisler seslendiriyor.

MÜZİK: Özel CD................Bd.17...........4’31”

SES: Şimdi, gene Tchaikovsky’nin, Op.51, 6 numaralı “Duygulu Vals”i. Eseri, kemancı Arthur Grumiaux’dan dinliyoruz.

MÜZİK: Özel CD................Bd.15...........2’04”

SES: Tchaikovsky’nin “Duygulu Vals”ini, kemancı Arthur Grumiaux seslendirdi. Sevgili dinleyiciler, programımıza, Fritz Kreisler’in, bir başka Rus besteciden yaptığı düzenlemeyle devam ediyoruz. Sergei Rachmaninov’un, Op.38, 3 numaralı, “Margarita” başlıklı eserini, kemancı Itzhak Perlman seslendiriyor.

MÜZİK: Özel CD................Bd.11...........3’07”

SES: Rachmaninov’un “Margarita” isimli eserini, Fritz Kreisler’in düzenlemesiyle, kemancı Itzhak Perlman’dan dinlediniz. Sevgili dinleyiciler, bu geceki “Yorumlar-Yorumcular”ı, Kreisler’in Gluck’tan düzenlediği bir parça ile bitirmek istiyoruz:”Melodi”. Eseri, kemancı Henryk Szeryng seslendiriyor.

MÜZİK: Özel CD................Bd.18............3’05”

SES: Gluck’un “Melodi”sini, Kreisler’in düzenlemesiyle dinlediniz. Eseri, kemancı Henryk Szeryng seslendirdi. Sanatçıya, piyanoda Charles Reiner eşlik ediyordu.

Sevgili dinleyiciler, “Yorumlar-Yorumcular”ın bu geceki programında, yüzyılımızın büyük kemancılarından birini, Fritz Kreisler’i tanıdık. Sanatçının keman için bestelediği zarif minyatürleri ve başka bestecilerin eserlerinden yapmış olduğu düzenlemeleri dinledik. Programı hazırlayan Ahmet Makal, teknik yapımcınız Selçuk Ülger ve programı sunan ben Şebnem Savaşçı; gelecek cumartesi, saat 23.00’te, Radyo 3’te, gene birlikte olmayı diliyoruz.

Müzikle ve sevgiyle kalın...

SİNYAL:.....................

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

-Dubal, David; Conversations with Menuhin, HBJ Publishers, New York, 1991, 256 sayfa.

-The New Grove-Dictionary of Music and Musicians, Cilt:10.

-Çeşitli CD kitapçıkları.