Qoşa qanad

Od vurar qazan ağlar”.

. . . . . . . .

“Qara bəxtim oyanmazmı?”

“Bu dağların maralıyam”.
“Qaraca çoban qoyunları sapanda qoyub gavurların başına yağdırardı”.

“Dev tüstüyə çevrilib bardağa doldu” və s.

Bu misallarda göstərilən hadisələrin heç biri elmi mən­tiq baxımından doğru deyildir. Başqa sözlə, elmi həqiqət deyildir.

Rəssamlıq sərgisində bir səyyah qadının Toğrulun “Nar­lar” əsərinə baxıb, “Mən belə narı yemərəm” dedi­yi­nin şahidi olmuşam. Görünür ki, onun fikrincə, meyvə şə­kil­lərini iştaha açmaq üçün çəkirlər və onları yemək ota­ğından asmaq lazımdır. Qəribə də olsa belə oxşar mü­na­si­bətə tənqiddə də rast gəlmək olur: “Rəssam A. xalqın hə­yat və əmək tərzini öz tablolarında məharətlə tərənnüm et­mişdir”. Sözsüz, bu şeyləri rəssamın işində görmək olar, la­kin onun əsas məqsədi bundan ibarət deyil. Etnoqrafiya bə­dii foto oçerklər bu vəzifəni rəssamdan daha yaxşı ye­rinə yetirə bilər.

Söhbətimizi elmlə sənətin daha bir ümumi cəhətini yada salmaqla qurtaraq. Bir zaman insan uçmaq məqsədilə quşları yamsılamağa çalışırdı. O, bu qayda ilə uça bil­məzdi. Uçuşun qanunauyğunluqlarını, prinsiplərini öyrə­nib, onu həyata keçirməkdən ötrü başqa yollar tapdıqdan son­ra insan uça bildi. Təbiəti öyrənməkdə məqsəd onun yal­nız elmi təsvirini vermək deyil. Bu yolla təbiətin iş prin­sipləri öyrənib, onun fəaliyyət imkanlarını da aşkara çı­xarmaqdır. Qədim mədəniyyətimizdə və müasir dünya sə­nətində də oxşar proses gedir: təsvirçilikdən aralanıb, tə­biətin işlətdiyi estetik imkanları onun potensial imkan­la­rın­dan seçib tapmaq və bunları sənətin xammalına çevir­mək. Sənətkarın təbiətdə bilavasitə gördüyü uyarlıq yara­dan qaydalar burada onun görə bilmədiyi qaydaların mü­qa­yisə oluna bilməyən kiçik bir hissəsidir. Sənətkarı yalnız təbiətdə onun görə bildiyi qaydalara bağlamaq, “təbiət çarxdan istifadə etməyib” – deyə konstruktoru çarx işlət­məyə qoymamaq kimi bir şey olardı. Sənətkarın qarşısına qo­yulan tələb, mürəkkəbliyi doğrulda biləcək qaydanı seç­məkdən ibarət olmalıdır. Təbiətin estetik məlumat yarat­maq təcrübəsinin və xalq sənətinin öyrənilməsi elə bu ba­xım­dan düşündürücü, maraqlı və çox əhəmiyyətlidir.