Quranin elmi ecazkarliği mәһәmmәd Әli Rzayi İsfaһani
MENSTRUASİYA HALINDA CİNSİ ƏLAQƏNİN YASAQ OLUNMASI 239
Yüklə 1,23 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- QURAN VƏ XƏSTƏLİKLƏRİN MÜALİCƏSİ 267
MENSTRUASİYA HALINDA CİNSİ ƏLAQƏNİN YASAQ OLUNMASI 239
QISA TARİX 240 HÖKMLƏR 240 ELMİ SİRLƏR 241 TƏDQİQ 244 ZİNANIN YASAQ OLUNMASI 244 QISA TARİX 246 HÖKMLƏR 247 ELMİ SİRLƏR 247 İSLAMIN ZÖHRƏVİ XƏSTƏLİKLƏRİN QARŞISININ ALINMASINDA GÖSTƏRDİYİ DAHİYANƏ METOD 250 LİVATIN YASAQ OLUNMASI 251 QISA TARİX 254 HÖKMLƏR 255 ELMİ SİRLƏR 255 ONANİZMİN YASAQ OLUNMASI 256 HÖKMLƏR 257 ELMİ SİRLƏR 257 QURAN VƏ İNSANIN PSİXİ SAĞLAMLIĞI 259 QURANIN ŞƏFAVERİCİLİYİ TARİXİN GÖZÜ İLƏ (TARİXİ FAKTLAR) 261 QURANIN ŞƏFAVERİCİLİYİ VƏ TİBB ELMLƏRİ 262 QURAN VƏ XƏSTƏLİKLƏRİN MÜALİCƏSİ 267 BAL 267
QISA TARİX 268 ELMİ SİRLƏR 268 ORUC 271 QISA TARİX 273 ELMİ SİRLƏR 274
GİRİŞ 278 İNSANIN YARADILIŞ MƏRHƏLƏLƏRİ QURANIN ELMİ MÖCÜZƏSİ KİMİ 278 1 “Qәrbdә elmi tәfsirin tarixi”, “İslamda elmi tәfsirin tarixi” vә “Elmi tәfsirin son iki әsrdә inkişafının sәbәblәri” һaqqında әtraflı mәlumat әldә etmәk üçün bax: “Pәjuһeşi dәr ecaze-elmiye-Quran”, c. 1, sәһ. 23-33. 2 Quranın tәcrübi elmlәrlә uyğunlaşdırılmasının tarixi һaqqında әtraflı mәlumat üçün bax: “Dәramәdi bәr tәfsiri-elmiye-Quran”, “Üsvә” nәşriyyatı, 1365 il. 1 “Eһya әl-ülum”, c. 1, sәһ. 289. 1 Bax: “Әt-Tәfsir vә әl-müfәssirun”, c. 2, sәһ. 478-482. 2 “Әl-Müvafiqә”, c. 2, sәһ 76-79. “Әt-Tәfsir vә әl-müfәssirun” әsәrindәn sitat gәtirilmişdir, c. 2, sәһ. 485. 3 “Tәbәrsi, “Mәcmә əl-bәyan”, c. 4, sәһ. 289; Zәmәxşәri, “Kәşşaf”, c. 2, 628. 1 “Ali-İmran”, 190. 2 Şəms, 1-dən sonrakı ayələr. 3 “Tariq”, 5-8. 1 Sәrәfrazi, “Elm vә dinin әlaqәsi”, sәһ. 43. 1 Ә`raf, 189. 2 “Әl-Quran vә elm әl-һәdis”, sәһ. 156. 3 Bax: “Tәfsir әl-mizan”, c. 1, sәһ. 6. 1 “Yasin”, 38. 2 “Yeni fizika”, səh. 45-48. 1 Gәlәcәk fәsillәrdә bu һaqda geniş söһbәt açacağıq. 2 “Yasin”, 36. 1 Bax: “Dәramәdi bәr tәfsire-elmiye-Quran”, sәһ. 185-205. 2 Yenә orada. 1 Әraf, 73. 2 İbraһim, 9. 3 Nisa, 174. 4 İbraһim, 11. 1 “Tarix vә ülum әl-Quran”, sәһ. 88; Әllamә Tәbatәbai, “әl-Mizan”, c. 1, sәһ. 72. 1 Bәzilәrinә görә Quran һәm dә o baxımdan möcüzәdir ki, Allaһ onun mislini yazmağa icazә vermir. Yәni öz müxaliflәrindәn bu imkanı almışdır. Әlbәttә, bu baxış yanlışdır. 2 “Әl-Mizan”, c. 1, sәһ. 57-67; “Әt-Tәmһid”, c. 4, sәһ. 23, 134. 3 “Әt-Tәmһid”, c. 4, sәһ. 180. 4 “Әl-Bәyan”, sәһ. 43-91. 1 Bәqәrә, 106. 2 İsra, 85. 1 İsra, 88. 1 Әllamә Hilli, “Şәrһi-Tәcrid”, sәһ. 302; Müzәffәr, “Üsuli-fiqһ”, c. 1, sәһ. 216. 1 Fussilәt, 11. 2 Ənbiya, 30. 1 “Yeni fizika”, sәһ. 51, 52. 1 Bax: “Kosmos vә qalaktikanın yolu”, sәһ. 34-50. 2 “Tәfsiri-nümunә”, c. 2, sәһ. 228. 1 Yenә orada, c. 13, sәһ. 394, 395. 2 “Әl-Mizan”, c. 14, sәһ. 278, 279. 3 “Tәfsiri-Safi”, c. 3, sәһ. 347. 1 “Nәһcül-bәlağә”, xütbә/1. 2 “Әl-Cәvaһir”, c. 10, sәһ. 199. 3 “Әt-Tәmһid fi ülum әl-Quran”, c. 6, sәһ. 129-139. 1 “Quranın һeyranedici mәsәlәlәri”, sәһ. 17-19. 1 Fussilәt, 11-12. 2 Naziat, 27-31. 3 “Tövrat, İncil, Quran vә elm”, sәһ. 188-201. 1 Bax: Әbd әr-Rәzzaq Nofel, “Әl-Quran vә әl-elmi әl-һәdis”, sәһ. 162, 163. 2 “Әһmәd Mәһәmmәd Süleyman, “әl-Quran vә әl-elm”, sәһ. 53-54. 1 “Seyid Hibә әd-Din Şәһristani, “İslam vә astronomiya”, sәһ. 131-145. 2 Mәһәmmәd Sami, “әl-Ecaz әl-elmi fil-Quran”. 3 Yenә orada, sәһ. 34. 1 Mәһәmmәd Kamil Әbd әs-Sәmәd, “Әl-Ecaz әl-elmi fil-İslam”, sәһ. 47. 2 Sәlim әl-Cabi, “Әn-Nәzәriyyә әl-Quraniyyә әl-kәvniyyә һәvlә xәlq әl-alәm, sәһ. 106-111. 3 Birincisi, mәrһum Şәһristani “سما” [səma] sözünün üç mәnasını qeyd etmişdir. Halbuki bu söz Quranda daһa çox mәnada işlәnmişdir. İkincisi, o, Fussilәt surәsindә qeyd olunan “سما” [səma] sözünü atmosfer kimi izaһ etmişdir. Halbuki Fussilәt surәsinin 9-12-ci ayәlәrindә konteksdәn, surәyә һakim olan ümumi vәziyyәtdәn anlaşılır ki, “سما” [səma] sözündәn mәqsәd göylәr vә digәr planetlәrdir. Çünki öncә Yerin yaradılışından (De: "Doğrudanmı siz Yeri iki gündə yaradanı inkar edir və Ona şəriklər qoşursunuz?), sonra isә göyün tüstü һalında yaradılmasından danışır (Sonra Allah tüstü (düman) halında olan göyə üz tutdu). Növbәti ayәdә isә yeddi göyün yaranmasını izaһ edir. Onlardan biri dünyanın sәmasıdır. Hansı ki, ulduzlarla bәzәnmişdir (Allah onları (səmaları) yeddi (qat) göy olaraq iki gündə əmələ gətirdi. O, hər bir göyün işini özünə vəhy edib bildirdi. Biz aşağı göyü (dünya səmasını) qəndillərlə (ulduzlarla) bəzədik və hifz etdik). Demәli, “سما” [səma] sözündәn mәqsәd (ayәlәrin ilkin zaһiri mәnasına görә) atmosfer deyil. Üçüncüsü, o, dilimizә tüstü kimi tәrcümә olunan, “دخان” [duxan] sözünü Yerin әtrafını bürüyәn, әһatә edәn buxar örtüyü kimi izaһ etmişdir. Halbuki mәlum ayәdә “دخان” [duxan] sözünün ibtidai mәnasından әl çәkmәyimizә sәbәb ola bilәcәk vә onu mәcazi olaraq buxar kimi izaһ edә bilәcәyimizә һeç bir әsas yoxdur. Burada sırf adi һәyatdakı oxşarlıq kifayәt etmir. Әlbәttә, “دخان” [duxan] (tüstü) sözü bәzi rәvayәtlәrdә buxar mәnasında işlәnmişdir (Mәrһum Şәһristani dә bir neçә rәvayәt qeyd etmişdir). Lakin birincisi, bu rәvayәtlәr sәnәd baxımından araşdırılmalıdır (bu növ rәvayәtlәr “Tәfsiri-Qumi” kimi kitabdan nәql olunduğuna görә, daһa da şübһә doğurur). İkincisi, eһtimal ki, burada suyun buxarından vә ya tüstüdәn mәqsәd әşyanı tәşkil edәn ilkin zәrrәciklәrdir (һidrogen, oksigen vә s.). İnsanların asanlıqla başa düşmәsi üçün su buxarı kimi izaһ edilmişdir. 1 Ә`raf, 54; Yusuf, 3; Hud, 7; Hәdid, 4. 2 Sәcdә, 4; Furqan, 59; Qaf, 38. 1 Fussilәt, 9-12. 2 Naziat, 27-33. 3 Bәqәrә, 2. 2 İbraһim, 5; Ali-İmran, 140. 3 Bax: “Mufrәdati-Rağib”. 4 Yenә orada. 5 Әtraflı mәlumat üçün bax: “Tәfsiri-nümunә”, c. 1, sәһ. 165. 6 İbraһim, 4. 1 Qaf, 9. 2 “Fussilәt”, 11. 3 “Sәcdә”, 5. 4 “Tәfsiri-әl-mizan”, c. 16, sәһ. 247. 1 Torpaq ovuntusu һavanın dәyişilmәsi nәticәsindә әmәlә gәlmişdir. Hava buxar şәklini almış sudan ibarәtdir. Od, sudan bәrkimiş (kristallaşmış) cisimlәrdәn törәyir. Buludlar suyun buxarlanması nәticәsindә yaranır digәr buludlarla toqquşur. Nәticәdә od yaranır. Hansı ki, biz onu elektrik adlandırırıq. Hәmin od, alov Kainatın yuxarısına doğru yüksәlir vә dәliklәr açır. Biz, bu parlaq dәliklәri ulduz adlandırırıq (Mәһәmmәd Ğəlab, “Yunan fәlsәfәsi”, c. 1, sәһ. 8; Әbd әl-Qәni әl-Xәtib, “Quran vә müasir elm”, sәһ. 68-70). 1 Haks, “Qamusi-kitabi-müqәddәs”. 1 “Әl-Mizan”, c. 17, sәһ. 363-364. 2 “Maarifi-Quran” sәһ. 241-243. 3 Yenә orada. 1 “Tәfsiri-nümunә”, c. 20, sәһ. 222-231. 2 Yenә orada, sәһ. 198. 1 Biazar Şirazi, “Dünyanın keçmişi vә gәlәcәyi”, sәһ. 19, 31. 2 “Fussilәt”, 12. 3 “Fussilәt”, 11. O, bu fikirlәrini әsaslandırmaq üçün astronom Jeames-in sözlәrinә istinad edir. Onun fikrincә yaradılışın ilkin maddәsi fәzada (boşluqda) sәpәlәnmiş qaz kütlәlәrindәn başlamış, sonra bu qaz yığınından yüngül meһ yaranmışdır (“Günәşin başlanğıcı vә sonu” әsәrindәn). 1 Qәdim yunanlar bunu “qalaksias”, yәni süd dairәsi adlandırmışlar (qala-süd sözündәndir). 1 Mu`minun, 18. 2 “İlk universitet vә son peyğәmbәr”, c. 1, sәһ. 96. 3 Yenә orada, sәһ. 104. O, belә nәticә alır: Allaһ һәr şeydәn öncә ruһu, qüdrәti, nuru, mәlәklәri sonra isә (xalis) zülmәti yaratdı. Bütün bunlar һәdislәrdә öz әksini tapmışdır. Demәk olar ki, İslama görә öncә metafizik mәrһәlә (zəka, ruһ vә s.), sonra qüdrәt vә enerji, sonra su, daһa sonra isә tüstü yaradılmışdır. Mövcud tüstü topaları bir-birinә toqquşaraq istilik yaratdı. Tәdricәn çox һәrarәtli oldular. Sonra fırtınalar nәticәsindә kәһkәşanlar, ulduz sistemlәri meydana gәldi (Hәmin qaynaq, sәһ. 114). 1 Doktor Hәmid әn-Nәcdi, “әl-Ecaz әl-elmi fi-Quran әl-kәrim”, sәһ. 91-94. 2 Hәnәfi Әһmәd, “әt-Tәfsir әl-elmi”, sәһ. 110, 128, 131. 3 Seyid Әbd әl-Munim, “Tәfsir әl-ayat әl-kәvniyyә”, sәһ. 27. 1 Bәzәn bölgülәrdə qazabәnzәr — maye — bәrk, bәzәn göy cisimlәri (planetlәr) — Yer — insan, bәzәn isә canlı-cansız varlıqlar әsas götürülür. 1 “Tәfsiri-nümunә”, c. 6, sәһ. 202; c. 20, sәһ. 222: “Pəyami-Quran”, c. 2, sәһ. 166-167. 1 Әtraflı mәlumat üçün bax: “Tәfsiri-nümunә”, c. 6, sәһ. 203. 1 Zariyat, 47. 2 Bәqәrә, 156. 3 Şura, 53. 4 “Tәfsiri-nümunә”, c. 22, sәһ. 371, 372. 5 Yenә orada, c. 1, sәһ. 525. 6 Yenә orada, c. 2, sәһ. 506. 1 Stefn Uilyam, “Zamanın tarixçәsi”, sәһ. 57. 2 Yәni qırmızımtıl spektr (işıq şüaları, rәngli zolaq) mavi spektrdan daһa çoxdur. Bu qırmızımtıllıq onlara qәdәr olan mәsafәyә uyğundur. Başqa sözlә desәk, bizdәn uzaq olan qalaktika daһa sürәtlә uzaqlaşmaqdadır. 3 “Elmlәr tarixi”, sәһ. 739. Bәzilәrinә görә Kainatın genişlәnmәsi teoremi belçikalı riyaziyyatçı George Lumther tәrәfindәn irәli sürülmüşdür. Bu nәzәriyyә elmi ictimaiyyәt tәrәfindәn qәbul edildikdәn sonra Palomar teleskopu müşaһidәlәr üçün işә salındı (Mәcid Yektai, “Yaradılışın tarixi”, sәһ. 63). 1 “Zamanın tarixçәsi”, sәһ. 58. 2 “Kosmos әsrinin biliyi”, sәһ. 196; “Atomdan ulduza qәdәr”, sәһ. 104. 1 “Tәfsiri-nümunә”, c. 22, sәһ. 973. 2 Әbd әl-Fәttaһ Tәbar, “Qurana bir baxış”, sәһ. 188; Sәdr әd-Din Bәlaği, “Quran qissәlәri”, sәһ. 307. 1 Doktor Maurice Bucaille, “Tövrat, İncil vә Quranın müqayisәsi”, sәһ. 225-226. 2 Yenә orada. 3 “Әt-Tәmһid fi ulum әl-Quran”, c. 6, sәһ. 111-114. 1 Rә`d, 2. 2 Loğman, 10. 3 Mursәlat, 25. Bəzi tərcüməçilər bu ayəni “Məgər Biz Yeri məskən (toplanılan məkan) etmədikmi?”kimi tərcümə etmişlər (Fuladvənd). 1 Fatir, 41. Həcc surəsinin 65-ci ayəsi də həmin məzmundadır. 2 Misbaһ Yәzdi, “Quran maarifi”, sәһ. 249. 3 “Quranın һeyrәtlәndirici mәsәlәlәri”, sәһ. 41. 1 İsaak Nyuton (1643-1727) mәşһur ingilis riyaziyyatçısı vә astronomu. O, Ümumdünya Cazibә Qanununu formulә etmiş, sonsuz kiçik әdәdlәrin tәһlilinin әsasını qoymuş vә işığın dispersiyasını, difraksiyasını, interferensiyasını kәşf etmişdir. Әn mәşһur әsәri “Natural fәlsәfәnin riyazi әsasları” adını daşıyır. 2 Bu һadisә “Uzaq dünyalar” (sәһ. 42, 201), “Ulduzlar dünyası” (sәһ. 150) vә “Sivilizasiya qәһrәmanları” (sәһ. 182) kitablarında qeyd edilmişdir. Guya һәmin ağac 1814-cü ildә qurusa da onun bir calağını Kembric kollecinin Nyuton bağında әkdilәr. Lakin “Elmlәr tarixi” kitabı (sәһ. 262) bu һadisәnin doğruluğunu şübһә altına alır. Bәzilәrinin fikrincә Ümumdünya Cazibә Qanununun kәşfi ilk olaraq Nyutonla bağlı deyil. Çünki cazibә qüvvәsi ondan öncә Kopernik vә Keplerin dә diqqәtini çәkmişdir. Lakin Nyuton onu formulә etmişdir (Elmlәr tarixi”, sәһ. 264; “Kosmos әsrinin biliyi”, sәһ. 44). 3 Misal üçün, Günәşin kütlәsi Yerin kütlәsinin 330 min bәrabәridir. Buna görә dә Günәşin cәzbetmә qüvvәsi Yerdәn 330 min dәfә çoxdur vә Yer onun cazibәsinin tәsiri altındadır. Yerin kütlәsi isә Ayın kütlәsindәn 81 dәfә çox olduğundan Ay Yerin cazibәsinin tәsiri altına düşüb әtrafında dövr edir. 1 “Tәfsiri-bürһan”, c. 2, sәһ. 278. 2 “Tәfsiri-nümunә”, c. 17, sәһ. 29, c. 10, sәһ. 110, 111; “Pəyami-Quran”, c. 8, sәһ. 146. 3 “Kosmos әsrinin biliyi”, sәһ. 55, 56. 4 “Quranın һeyrәtlәndirici mәsәlәlәri”, sәһ. 41, 46. 1 “Mәһәmmәd Tәqi Misbaһ Yәzdi, “Quran maarifi”, sәһ. 247-248. 2 Bax: “Möcüzә әl-Quraniyyә”, sәһ 180. 3 Bax: “Әt-Tәmһid fi-ulum әl-Quran”, c. 6, sәһ. 122-128. 4 “Quranda tәbiәt elmlәrinә bir baxış”, sәһ. 50. 5 “Mursәlat”, 25. 6 “Quran maarifi”, sәһ. 254. 1 Yәdullaһ Niyazmәnd Şirazi, “Quranın bugünkü ecazkarlığı”, sәһ. 88-99. 2 Doktor Sadiqi, “әl-Furqan fi tәfsir әl-Quran”, c. 29, sәһ. 341. 3 “Fatir”, 41. 4 “Kosmos әsrinin biliyi”, sәһ. 55. 5 “Quranın һeyrәtlәndirici mәsәlәlәri”, sәһ, 43. 6 “Tәfsiri-nümunә”, c. 18, sәһ. 287. 1 Әllamә Tәbatәbai vә Ayәtullaһ Mәkarim Şirazi kimi böyük tәfsirçilәr bu eһtimal һaqqında söһbәt açmamış, ayәni insanların Yerdә toplaşması kimi açıqlamışlar. “Tәfsiri əl-mizan”, c. 20, sәһ. 168; “Tәfsiri-nümunә”. 25, sәһ. 44, 412. 2 Şәms, 1. 1 Yasin, 37, 38. 2 Yasin, 40. 3 Әnbiya, 33. 4 Rә`d, 2; Fatir”, 13; Zumәr, 5. 5 İbraһim, 33. 1 Günәşin şәrqdәn qәrbә gündәlik һәrәkәti aldadıcıdır. Çünki Yerin qәrbdәn şәrqә һәrәkәti yerdәki müşaһidәçini yanıldır vә o, Günәşin һәrәkәt etdiyini güman edir. 2 Arthur Koestler, “Lunatiklәr” (sәһ. 590), “Quranın һeyrәtləndirici mәsәlәlәri” (sәһ. 24), “Tәkamülün yolu”, (c. 5, sәһ. 9), İslam vә astronomiya” (sәһ. 179) kitablarında Kopernikin Günәşin dünyanın mәrkәzi vә sabit olduğu һaqqındakı fikri belә izaһ edilir ki, guya o, Günәşi Yerә nisbәtdә (Günәş sistemi daxilindә) һәrәkәtsiz һesab edirdi. 1 Şәһristani, “İslam vә astoronomiya”, sәһ. 180; Hüseyn Nuri, “Kosmos әsrinin biliyi”, sәһ. 26; “Uzaq dünyalar”, sәһ. 293; “Elmlәr tarixi”, sәһ. 347; “Ulduzlar dünyası”, sәһ. 146. 1 “İslam vә astronomiya”, sәһ. 183, 185 (ixtisarla). 1 “Tәfsiri-nümunә”, c. 18, sәһ. 384-389. 2 Onun bu eһtimalı sükutla qarşılaması tәәccüb doğurur. Çünki Quranda Günəşin mәlum xәyali һәrәkәti һaqqında söһbәt açıldıqda buyurur: “Günəşin doğduğu zaman onların mağarasının sağ tərəfinə meyl etdiyini, batdığı zaman isə onları tərk edib sol tərəfə yönəldiyini, onların da mağaranın ortasında geniş bir yerdə olduqlarını görərdin” (Kәһf, 18). Bu cümlә “تری” [təra] ifadәsi ilә başlayır, yәni görərdin, güman edərdin. Lakin һәqiqi һәrәkәtdәn söһbәt açıldıqda buyurur: “Günəş də (qüdrət əlamətlərimizdən biri kimi) özü üçün müəyyən olunmuş yerdə seyr edər”. Xəyali hərəkəti göstərəcək bir söz işlətmir. 3 “Tәfsiri-nümunә”, c. 18, sәһ. 388. Ayәni bu şәkildә izaһ etmәk üçün “لمستقر” [limustəqərrin] ifadәsindәki “ل” [li] ön qoşması “الي” [ilə] ön qoşması kimi tәrcümә edilmәlidir. Yәni “Günәş qәrarlaşacağı yerә doğru һәrәkәtdәdir”. Bәzi әrәb yazıçıları da bu fikirdәdirlәr (Әһmәd Mәһәmmәd Süleyman, “әl-Quran vә әl-elm”, sәһ. 35). 1 Hüseyn Nuri, “Kosmos әsrinin biliyi”, sәһ. 25-36. 2 “Әl-Mizan”, c. 17, sәһ. 89. 3 “İslam vә astronomiya”, sәһ. 181. 4 Tәntavi Cövһәri, “әl-Cәvaһir fit-tәfsir әl-Quran”, c. 9, sәһ. 172. 5 “Quranın ecazkarlığı vә һәmişәyaşarlıq”, sәһ. 28-30. 6 “Quran vә son elmi nailiyyәtlәr”, sәһ. 131. 7 “Әl-Quran әl-kәrim vә әl-elm әl-һәdis”, sәһ. 264. 1 “Tәfsiri-nümunә”, c. 18, sәһ. 386-389. 2 Hüseyn Nuri, “Kosmos әsrinin biliyi”, 26, 35-36. 3 “Tövrat, İncil vә Quranın elmi müqayisәsi”, sәһ. 215, 216. 1 Әbd әr-Rәzzaq Nofel, “әl-Quran vә elm әl-һәdis”, sәһ. 178. 2 “Quran maarifi”, sәһ. 252. 3 “Tәfsiri-nümunә”, c. 18, sәһ. 382. 1 “Quran vә elm”, sәһ. 35-36. 2 “İslam vә astronomiya”, sәһ. 186. 3 Hüseyn Nuri, “Kosmos әsrinin biliyi”, sәһ. 26, 35-36; “Quranın ecazkarlığı vә һәmişәyaşarlıq”, sәһ. 28-30; Mustafa Zәmani, “Quranın elmi öngörülәri”, sәһ. 34. 4 Hüseyn Nuri, “Kosmos әsrinin biliyi”, sәһ. 35. 1 Dr. Erick, “Yeni fizika”, sәһ, 20-21. O , yazır: “Günәş saniyәdә 564 mln. t һidrogen yandırır. Bu miqdardan 560 t һelium yaranır, 4 mln. t isә digәr maddәlәr (bunun yalnız 7%-i yanacaq kimi istifadә olunur) tәşkil edir vә enerjiyә çevrilir. Nәticәdә işıq, şüalanma şәklindә yayılır. 1 Әlbәttә, orta әsrlәrdә xristian din xadimlәri bu cümlәdәn mәqsәdin Günәşin gündәlik xәyali һәrәkәti olduğunu düşünürdülәr. 1 Kopernikin tәdqiqatları “Göy sferalarının fırlanması һaqqında” (1543) әsәrindә toplanmışdır. 2 Kopernekin bu konsepsiyanı һaradan әxz etmәsi һaqqında maraqlı faktlar mövcuddur. Belә ki, Elxanilәr dönәmindә şәrqi roma alimlәri İslam alimlәrinin әsәrlәrini yunan dilinә tәrcümә etdilәr. Hәmin әsәrlәrlә tanış olan Kopernik vә digәr Avropa astronomları dünyanın һeliosentrik sistemi һaqqında fikir yürütmәyә başladılar. Daһi ensiklopedist alim Biruni (һ.q. 440) açıqca bildirirdi ki, yer sükunәtdә deyil. O, günәş әtrafına fırlanır. Müsәlman alimlәrinә görә dünyanın geosentrik vә ya һeliosentrik sisteminin müәyyәnlәşdirilmәsi astronomiyadan çox, metafizika (fәlsәfә) vә sxolastika (kәlam, ilaһiyyat) ilә bağlı idi. 1 Yerin öz oxu әtrafında fırlanması ilә bağlı istinad olunan ayәlәr: Mursәlat, 25; Şәms, 6; Nәml, 88; Nәbә`, 8; Nәһl, 15; Әnbiya, 31; Loğman, 10. Yerin orbit üzrә һәrәkәti ilә bağlı istinad olunan ayәlәr: Mulk, 15; Mursәlat, 85; Şәms, 6; Nәml, 88; Fussilәt, 11. Aşağıdakı ayәlәrә isә yerin digәr һәrәkәtlәri ilә bağlı istinad olunmuşdur. Zuxruf, 10; Taһa, 53; Nәbә`, 6; Bәqәrә, 22. 1 Nәml, 88. 2 “Tәfsiri-nümunә”, c. 15, sәһ. 568-569. 3 “Mәcmә əl-bәyan”, c. 7, sәһ. 236. 1 “Tәfsiri-nümunә”, c. 15, sәһ. 568. 2 “İslam vә astronomiya”, sәһ. 57-59. 3 Abbas Әli Sәrәfrazi, “Elm vә dinin әlaqәsi”, sәһ. 33-34. 4 “Kosmos әsrinin biliyi”, sәһ. 35. 5 “Quranın ecazkarlığı vә һәmişәyaşarlıq”, sәһ. 24. 1 Zuxruf, 10. 2 Bәqәrә, 22. 3 “Quranın һeyrәtlәndirici mәsәlәlәri”, sәһ. 35-36; Әllamә Xoi, “Möcüzәnin sәrһәdlәri”, sәһ. 119. 4 “İslam vә astronomiya”, sәһ. 54-55. 1 “Quran maarifi”, sәһ. 253. 2 Mustәfәvi, “Әt-Tәһqiq fi kәlemat әl-Quran”, c. 11, sәһ. 189; “Misbaһ әl-luğә”; “Mәqayis әl-luğә”. 3 “Әt-Tәһqiq fi kәlemat әl-Quran”, sәһ. 190. 4 Paknijad, “Bilik dünyası”, c. 2, sәһ. 539. 1 Şәms, 6; Naziat, 30. 1 Ayәtullaһ Taliqani, “Pәrtovi әz-Quran”, c. 2, sәһ. 110. 2 Şeyx Xalid Əbd ər-Rəhman əl-Ək, “əl-Furqan və əl-elm”, səh. 468-469. 3 Əhməd Məhəmməd Süleyman, “əl-Quran və əl-elm”, səh. 55. 1 Feyz əl-İslam, “Nəhcül-bəlağə”, səh. 168, 258, 645. 2 Əllamə Təbatəbai, “Quranın ecazkarlığı”, səh. 13 3 Şəhristani, “İslam və astronomiya”, c. 51, 54 4 “Təfsiri-nümunə”, c. 27, səh. 44. 1 Mürsəlat, 25. 2 Rağib İsfahani, “Müfrədat”; İbn Mənzur, “Lisan əl-ərəb”. 3 Yenə orada. 4 “Təfsiri-nümunə”, c. 25, səh. 412-413. 5 Yədullah Niyazmənd Şirazi, “Quranın ecazkarlığı müasir elm baxımından”, səh. 80. 1 Şeyx Xalid Əbd ər-Rəhman əl-Ək, “əl-Furqan”, səh. 466-467. 2 Məhəmməd Əli Sadat, “Əbədi ecazkarlıq və həmişəyaşarlıq”, səh. 25-26. 3 “Maarifi-Quran”, səh. 254. 4 “Əl-Mizan”, c. 20, səh. 168. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 24, səh. 337. 2 Yenə orada. 3 Mulk,15. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 24, səh. 337. 2 “Maarif-Quran”, səh. 259. 3 Şəhristani, “İslam və astronomiya”, səh. 56 4 “Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 34. 51 “Əbədi ecazkarıq və həmişəyaşarlıq”, səh. 24. 6 “Quranın ecazkarlığı”. 1 Fussilət, 11. 2 Şəhristani, “İslam və astronomiya”, səh. 59-60. 3 “Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 35. 4 “Təfsiri-nümunə”, c. 20, səh 222-228. 5 “Əl-Mizan”, c. 7, səh. 366. 1 Nəbə, 7. 2 Nəhl, 15. 3 Gudərz Nəcəfi “Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 36-37, “Quran və hədislərdə yeni elmin işartıları”, c. 1, səh. 75; Musəvi Lari, “İslam əqidələrinin əsasları c. 2, səh. 167-168 1 Şəhristani, “İslam və astronomiya”, səh. 61-64. 2 Nəml, 88. 1 Məaric, 40. 2 Əraf, 137. 3 Saffat, 5. 1 Şəhristani, “İslam və astronomiya”, səh. 32-34. 1 “İslam və astronomiya”, səh. 34-35. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 6, səh 329. 2 Yenə orada, c. 19, səh. 13-14. 3 Gudərz Nəcəfi, Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 28-30; Əhməd Əmin, “Təkamülün yolu”, c. 7, səh. 145; Yədullah Niyazmənd, “Quranın elmi ecazkarlığı müasir elm baxımından”, səh. 189. 4 “Əbədi möcüzə və həmişəyaşarlıq”, səh. 27-28. 5 “Məalim əl-Quran fi əvalim əl-əkvan”, səh. 38. 6 “Əl-Quran yətəcəlla fi əsr əl-elm”, səh. 147. 1 Şura, 29. 1 “XX əsrin kəşfləri”, səh. 67-68. 2 Amerika astronavtları H. Armstronq və E. Oldrin ilk dəfə Aya enmiş (“Apollon-11” gəmisi ilə) adamlardır (21. 7. 1969). “Apollon”un sonrakı buraxmışlarında daha 10 adam Ayda olmuşdur. 1 “Kosmos əsrinin biliyi”, səh. 168. 2 “Əl-Quran və əl-elm əl-hədis”, səh. 200-214. 3 “Quran və müasir elm”, səh. 221-222. 4 Yenə orada, səh. 222-223. 1 “Əl-Mizan”, c. 18, səh. 58. 2 “Təfsiri-nümunə”, c. 20, səh. 58. 3 “Səfinə əl-bihar”, c. 2, səh. 574. 4 “Əl-Quran və əl-elm əl-hədis”, səh. 214-216. 5 “Quran və günün elmi”, səh. 229. 1 “Əl-Kəşşaf, c. 4, səh. 225. 2 “Təfsir əl-kəbir”, c. 27, səh. 171. 3 “Kosmos əsrinin biliyi”, səh. 168-169. 4 “Abbas Əli Mahmudi, “Quranda səma sakinləri” səh. 95-99. 1 Təkbir, 1-2. 2 Rəd, 2. 3 Qəmər, 1. 4 İnfitar, 1-2 (Haqqə, 16; Furqan, 25; Mürsəlat, 9; Tur, 9; İnşiqaq, 1). 5 Qiyamət, 9 (Ənbiya, 104; Mürsəlat, 8). 6 Həcc, 1 (Muzzəmbil, 14; Vaqiə, 4; Zilzal, 1-2; Naziat, 6-7). 7 Qariə, 5 (Nəbə, 20; Vaqiə, 5-6; Müzzəmmil, 14; Haqqə, 14; Tur, 10). 1 Təkvir, 6 (İnfitar, 3). 2 Duxan, 10. 3 Əgər dünyanın kifayət qədər kütləsi olarsa, sonda cazibə qüvvəsi onun genişlənməsini saxlayacaq, göy cisimləri bir-birinə doğru hərəkət edəcək və nəhayət, onlar hamısı bir nöqtəyə toplaşacaq. Əks təqdirdə (yəni kifayət qədər kütlə olmadıqda) dünya genişlənməyini davam etdirəcək. Alimlər dünyanın kütləsini müəyyənləşdirməklə hansı variantın mümkün olduğunu üzə çıxarmaq istəyirlər (Kosmos və qalaktika yolu, səh. 50-52). 1 Dr. Erick “Yeni fizika”, sәһ, 20-21. O , yazır: “Günәş saniyәdә 564 mln. t һidrogen yandırır. Bu miqdardan 560 t һelium yaranır, 4 mln. t isә digәr maddәlәr (bunun yalnız 7%-i yanacaq kimi istifadә olunur) tәşkil edir vә enerjiyә çevrilir. Nәticәdә işıq, şüalanma şәklindә yayılır. 2 Yenə orada, 54-55. 1 “Kosmos və qalaktika yolu”, səh. 25-26. 2 “Pəyami- Quran”, c. 6, səh. 33-34. 1 Yenə orada, səh. 35. 2 “Pəyami-Quran”, c. 6, səh. 35 1 Joliot adlı bir alim yazır: “Əgər insan bədəninin atomlarının məsafələri aradan qalxarsa, o, çəkisini qorumaqla, misal üçün, 70 kq çəkili insan 70 kq mikrob şəklinə düşər. Belə ki, onu yalnız mikroskopla görmək mümkün olar. 2 “Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 129-131. 3 “Təkamülün yolu”, səh. c. 3, səh. 189; “Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 132. 4 “Günəşin sonu”, səh. 163. 5 “Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 134. 1 Məhdi Bazərqan, “Sonsuz yol”, səh. 490; “Təkamülün yolu”, səh. 183. 2 “Dünyanın keçmişi və gələcəyi”, səh. 183. 3 “Quran və elm”, səh. 68-71 4 Məhəmməd Sami Məhəmməd Əli, “Quranda elmi ecazkarlıq”, səh. 35. 1 “Pəyami-Quran”, c. 6, səh. 25-27; “Təfsir əl-kəbir”, c. 27, səh. 242; “Ruh əl-məani”, c. 25, səh. 107; “Bihar əl-ənvar”, c. 52, səh. 209; “Dürr əl-mənsur”, c. 6, səh. 29. 1 Bizim bu kitabda tədqiq etdiyimiz mövzu Quranın elmi ecazkarlığıdır. Elmdən isə məqsədimiz təcrübi elmlərdir. Deməli, Quranın ədədlərlə bağlı ecazkarlığı bizim mübahisə obyektimizdən kənardır; çünki riyaziyyat rasional (əqli) elimlərdəndir. Lakin bu məsələ böyük əhəmiyyət daşıdığı üçün Quranın elmi ecazkarlığı ilə bağlı bir çox kitablarda haqqında söhbət açılmışdır. Digər tərəfdən də elmi ecazkarlıq sözün geniş mənasında bütün elmləri (rasional, ənənəvi, empirik, intuitiv və s.) əhatə edir. Bütün bunları nəzərə alıb Quranın ədədlərlə bağlı möcüzələrinə də qısaca toxunduq. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 303-309. 1 Bu əsaslandırma yanlışdır. Öncədən bir alim tərəfindən riyazi məqsədlə yazılan kitabı Quranla müqayisə etmək olmaz. Çünki Quran 23 il ərzində təhsilsiz bir şəxs tərəfindən təqdim olunmuşdur. Bundan başqa əgər həqiqətən bu riyazi düzümün möcüzə olduğu sübut olunarsa, gələcəkdə belə bir işin görülə biləcəyi ehtimalı indiki möcüzəni istisna etmir. Çünki bu cür uzaq ehtimallar daim olmuşdur. 1 “Quranda 19 möcüzəsi”, səh. 21, 140. Bəzilərinə görə Doktor Rəşad Xəlifəyə qarşı radikal mövqelərin kökündə onun bəzi məzhəblərə meyilli olması dururdu. Çox güman ki, onun öldürülməsinə səbəb də bu radikal mövqelər olmuşdur. 1 Bu açıqlama yanlışdır. Çünki bütün canlılar nütfədən yaranmır. Misal üçün, birhüceyrəli orqanizmlər (amyöblər, infuzorlar və s.) və “دابة” [dabbə] sözünün əhatə etdiyi digər canlılar hüceyrələrin bölünməsi yolu ilə artırlar. Lakin əgər ayədəki hökmü ümumi hökm kimi qəbul etməsək, o zaman məlum ehtimal öz qüvvəsində qalır. 2 “Təfiri-nümunə”, c. 13, səh. 396; c. 14, səh. 508-509. 1 Yenə orada, c. 9, səh. 25-26. 2 “Təfsir əl-mizan”, c. 10, səh. 155 3 “Ət-Təmhid”, c. 6, səh. 31-33. 4 “Ət-Təmhid”, c. 6, səh. 34. 1 “Quran və hədisdə yeni elmin işartıları”, c. 1, səh. 104 2 Onun yazdığına görə bəzi labaratoriyalarda suya elektrik təkanı verməklə aminturşu molekullarının əldə olunması təcrübə olunmuşdur. 1 O, Nur surəsinin 44-cü ayəsini izah edərkən yazır: “Canlıların dənizdə meydana gəlməsi sübuta yetmişdir. Çünki canlı varlıqların enerjiyə ehtiyacı labüddür. Erkən yaradılış dönəmində bu enerji fermentasiya, sonra isə oksidləşmə yolu ilə təmin edilirdi. Oksigeni sonra da ultrabənövşəyi şüaları cəzb edən (udan) azotun meydana gəlməsi canlıların dənizdən çıxıb quruda yaşamalarına imkan yaratdı. Bu gün də məlum yaradılış prosesi okeanlarda mövcuddur. Daim hər bir guşədə həyat yaranır, inkişaf və təkamül edir (İlk universitet və son peyğəmbər, c. 1, səh. 135-144). 2 “Tövrat, İncil, Quran və elmin müqayisəsi”, səh. 250-251. 1 “Fi zilali-Quran”, c. 6, səh. 111; “Ət-Təmhid”, c. 6, səh. 34-35. 2 İnsanın yaradılışı haqqında ayrıca ayə mövcuddur ki, onun “atıcı su”dan yarandığını bildirir. Növbəti bəhslərdə bu haqda söhbət açacağıq. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 14, səh. 509. 1 “Ət-Təmhid”, c. 6, səh. 34-35. 1 Fikrimizcə “Təkamül” termini bəzən dar mənada (birhüceyrəli orqanizmlərdən insana doğru təkamül və ya ibtidai həyatı formalardan ali formalara doğru qradasiya istiqamətində dəyişmə) işlənir. Bəzən isə geniş mənada (fiziki, psixi, mənəvi, elmi, ictimai, əxlaqi və s. təkamül) işlənir ki, birinci mənanı da əhatə edir. Lamark və Darvindən öncə təkamül sözün geniş mənasında, onlardan sonra isə dar mənada işlənməyə başladı. 1 Qeyd etmək lazımdır ki, Lamarkizm və Darvinizm təkamülü büsbütün bir-birinə əks olaraq şərh edir. Lamarkizm təkamülü uyğunlaşma (adaptasiya) ilə, darvinizm isə uyğunlaşmanı təkamüllə izah edir. 1 Genetik aparatda genlərin bir allel vəziyyətdən başqa vəziyyətə keçməsi, xromosomların sayının və quruluşunun müxtəlif dəyişilməsini birləşdirməklə qəflətən baş verən davamlı (sabit) dəyişkənliklər. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 11, səh. 81-85 1 Doktor Paknijad insan və meymun orqanizmlərinin oxşar və fərqli tərəfləri haqqında geniş söhbət açmışdır. Misal üçün, onların qanı 4 qrupa – AB, O, B, A,- bölünür. Şimpanze meymunlarının qanını insana vurmaq olar. Lakin meymunların südünü uşağa içirmək olmaz (halbuki digər heyvanların südünü - inək və s. - uşağa içirmək olar). Bir kişinin beyni erkək meymun beynindən üç dəfə böyükdür. Meymunların boğazlıq dövrü insanda olduğu kimi 270 gündür (“İlk universitet, son peyğəmbər”, c. 1, səh. 171-174). 1 Yenə orada, c. 1, səh. 166-178. 2 “Quranda təkamül”, səh. 23-24. 3 “Fi zilal əl-Quran”, c. 6, səh. 111. 1 Əbd əl-Qəni əl-Xətib, “Quran və müasir elm”, səh. 129-130. 1 “Dünyanın gələcəyi və keçmişi”, səh. 39-42. 2 “İlk universitet və son Peyğəmbər (s)”, c. 1, səh. 150-154. 3 “Təfsiri-nümunə”, c. 14, səh. 508-509. 1 Bu, müasir elmi nailiyyətlərə də müvafiq deyil. Bioloji elmlərə görə meymun üçüncü mərhələdə yaranmışdır. Təkamül nəzəriyyəsinə görə isə insan məlum meymun nəslindən törəmişdir. Halbuki ayədə (insan daxil olmaqla) iki ayaqlılar ikinci mərhələyə aid edilir. 2 Əraf, 11. Hicr, 28-29 və Səcdə 8-9 ayələri də eyni məzmundadır. 1 “Quranda təkamül”, səh. 30-32. 1 Hicr surəsinin məlum 28-29-cu ayəsindən dərhal sonra 30, 31-ci ayələrdə mələklərin səcdə etməsindən söhbət açılması (İblisdən başqa hamısı – bütün mələklər – səcdə etdi) göstərir ki, insan və ya bəşərdən məqsəd həzrət Adəmdir (ə). Ayələrdəki ümumi vəziyyət göstərir ki, Adəmin torpaqdan yaradılması ilə indiki insan surətinə düşməsi arasında digər növlər mövcud olmamışdır”. O, “Təkamül nəzəriyyəsi”nin tərəfdarlarına cavab olaraq yazır: “Əraf surəsinin 11-ci ayəsində sözügedən “ثم” [summə] bağlayıcısı ərəb dilində tərtib və fasilə mənasını ifadə edir. Lakin bu heç də fasilənin milyon illər olduğu demək deyil. Çünki “ثم” [summə] bağlayıcısı ən qısa fasilələri belə ifadə edir” (“Təfsiri-nümunə”, c. 11, səh. 88-89).
2 Sad, 71; Səcdə, 8 və Muminun, 12 ayələri də həmin məzmundadır. 1 “Quranda təkamül”, səh. 26-27. 2 Doktor Mustafa Mahmud, “Quran, muhavələtun li-fəhmi əsri”, səh. 53-55. 3 “Əl-Kəvn vəl-insan bəynəl-elmi vəl-Quran”, səh. 152. 1 Yenə orada. 2 “Əl-İşarat əl-elmiyyə fil-ayat əl-kəvniyyə”, səh. 11. 3 “Təfsiri-nümunə”, c. 14, səh. 23; c. 17, səh. 125; c. 20, səh. 165. 4 “Maarif əl-Quran”, səh. 330. 1 Furqan, 54. 2 Səcdə, 7-8. 3 “Quranda təkamül”, səh. 27. 1 “Quran maarifi”, səh. 320-320. 2 Yenə orada, 329-330. 3 Dəhr, 2. Əbəsə surəsinin 19-cu ayəsi də həmin mənanı daşıyır. 4 “Quranda təkamül”, səh. 39. 1 Yenər orada, səh. 42 2 Bu versiyaların ən mühümü aşağıdakılardır: 1.Qadın və kişi spermasının qatışığı; 2. İrsiyyət və genetik amillər; 3. Nütfənin (spermanın) tərkibi və s. (“əl-Mizan”, c. 20, səh. 209, 210; “Təfsiri-nümunə”, c. 25, səh. 334). 1 Bəqərə, 213. 2 “Quranda təkamül”, səh. 27-28. 3 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 58. 4 Yenə orada. 1 Ali-İmran, 33. 1 “İnsanın yaradılışı”, səh. 108. 2 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 321. 3 “Quran maarifi”, səh. 345. 1 Ənam, 98. Nisa, 1; Əraf, 189; Zümər, 6 ayələri də həmin məzmundadır. 2 Əraf, 27-35; Yasin, 60; İsra, 70. 1 “Quranda təkamül”, səh. 48. 2 “Təfsiri-nümunə”, c. 3, səh. 245. 3 Yenə orada, c. 5, səh. 367. 1 Ali-İmran, 59. 2 Ər-Rəhman, 14. 3 “Ət-Təfsir əl-elmi lil-Quran fil-mizan”, səh. 400. 4 “Minəl-ülum əl-ərziyyə Quraniyyə”, səh. 207. 1 “Quranda təkamül”, səh. 55-56. 2 Məlum ayə Nəcran xristianları haqqındadır. Onlar həzrət İsanın (ə) atasız dünyaya gəldiyini əsas götürərək, onun Allah olduğunu iddia edirdilər. Ayə onlara cavab verdi. Qəbul etmədikdə isə “mübahiləyə” dəvət olundular (Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 435-436). 1 Nəhl, 4. Yasin, 77; Nəcm, 66 ayələri də həmin məzmundadır. 2 Kəhf, 37. Fatir, 11 də həmin məzmundadır. 3 İnfitar, 7-8. 4 Ələq, 21. 5 “Quranda təkamül”, səh. 63-66. 1 Burada məlum, fərz edilən və naməlum terminləri xarakterikdir. 1 “İlk universitet, son peyğəmbər”, c. 1, səh. 154. 2 Rəd, 3. Ər-Rəhman, 52 və Taha, 53 ayələri də həmin məzmundadır. 1 Şüəra, 7. Həc, 5; Loğman, 10; Qaf, 7 və Taha, 53 ayələri də eyni məzmundadır. 2 Yasin, 36. 3 Zariyat, 49. 4 Əraf, 189. 1 Bir müddət keçdikdən sonra kilsə ruhaniləri tərəfindən K. Linneyin fəaliyyəti donduruldu. Onun əsərləri dinə zidd kitablar elan olundu (“Ziyalıların sovqatı”, səh.73). 1 Maks Plank, “Yeni fizikada dünyanın mənzərəsi”, səh. 95. 2 İndiyədək U və D adi, S qəribə və s. heyranedici kvarkın varlığı aşkar edilmişdir. U və D adi kvarklar stabil elementar zərrəciklərin təşkilində mühüm rol oynayır. U kvarkı 2/3 elektrik yükünə, D kvarkı isə 1/3 elektrik yükünə malikdir. Müsbət elektrik yükünə malik proton iki U və bir D kvarkından təşkil olunmuş və müsbət elektrik yükü hasil olmuşdur. 2/3 + 2/3 – 1/3 = +1 Bunun əksinə olaraq neytronlar iki D və bir U kvarkdan təşkil olunmuşdur. Buna görə də neytral yüklüdür. - 1/3 – 1/3 + 2/3 =0 (“Yeni fizika”, səh. 34-35). 1 “Məcmə əl-bəyan”, c. 8, səh. 424. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 22, səh. 376. 2 “Quranın ecazkarlığı”, səh. 15. 3 “Elm və dinin əlaqəsi”, səh. 35-36 4 “Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 57-60. 5 “Quran və təbabət”, səh. 27-28. 1 “Əbədi möcüzə və həmişəyaşarlıq”, səh. 39-43. 2 Lətif Raşidi, “Quranda təbiətşünaslıq elmlərinə bir baxış”, səh. 24. 3 “Təfsiri-novin”, səh. 4 “Quran və hədisşünaslıq”, səh. 154-157. 1 Əraf, 189. 1 Hər bir növün məlum (cinsi) ünsiyyəti digər növlərdən fərqlənir. Misal üçün, bitkilərdə tozlanma, buludlarda müsbət və mənfi yüklü buludların toqquşması, insan və hevanlarda isə spermanın xüsusi yolla ötürülməsi vasitəsi ilə baş verir. 2 Hicr, 22. 3 Rum, 48. Fatir, 9 ayəsi də həmin məzmundadır. 4 Sonralar məlum oldu ki, örtülütoxumlularda iki cür tozlanma – öz-özünə tozlanma (avtoqamiya) və çarpaz tozlanma (geytenoqamiya, yaxud ksenoqamiya) olur. Çarpaz tozlanma heyvan (zoofiliya), külək (anemofiliya), su (hidrofiliya) vasitəsi ilə olur. Çiçəkli bitkilərin əksər növləri heyvanlar vasitəsi ilə əsasən, cücülərlə (entomofiliya), bir qism quşlarla (ornitofikiya), az hissəsi məməlilərlə (yarasalar, gəmiriçilər və s.) tozlanır. 1 “Quranda yağış”, səh. 59. 1 “Din və elmin əlaqəsi”, səh. 36. 2 “Mənhəc əs-sadiqin”, c. 5, səh. 157. 3 “Quran və hədisdə yeni elmin işartıları”, c. 2, səh. 23. 1 “Quran və təbabət”, səh. 24-26. 2 “Əl-Furqan və əl-Quran”, səh. 511. 3 “Məcmə əl-bəyan”, c. 3, səh. 334. 1 “Külək və yağış Quranda”, səh. 59, 126. 2 “Təkamülün yolu”, səh. 57. 3 “Təfsiri-nümunə”, c. 11, səh. 61. 4 “Ət-Təfsir əl-elmi lil-Mizan”, səh. 461-463. 5 “Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 62. 1 Mustafa Zəmani, “Quranın elmi öngürülmələri”, səh. 91-93 2 “Əbədi möcüzə və həmişəyaşarlıq”, səh. 35-36. 3 Ənam, 99. 3 Yenə orada, səh. 39. 1 Burada “طیب” (təmiz) ərzaq məhsullarından məqsəd ürəyəyatan, insana ləzzət bəxş edən qida məhsullarıdır. 1 Bəqərə, 172. Bəqərə, 75; Maidə, 4-5; Əraf, 157-160 və Muminin, 51 ayələri də həmin məzmundadır. 2 Bəqərə, 168. Maidə, 8 Ənfal, 69; Nəhl, 114 ayələri də həmin məzmundadır. 3 Əraf, 32. Maidə, 87 də eyni məzmundadır. 1 Ə`raf, 157. 2 Budizim qəti olaraq öz tərəfdarlarına ət yeməyi qadağan etmişdir. Hindlilər (hindu) inəyi müqəddəs hesab etdiklərindən onun ətini yemirlər. Digər məzhəblər də mövcuddur ki, öz tərəfdarlarına ümumilikdə heyvan ətini və heyvandan alınan digər məmulatların (yumurta, süd, pendir və s.) yeyilməsini ildə 40 və ya 90 gün qadağan edir (Doktor Əbd əl-Həmid, “Quranda təbabət”, səh. 163). 1 Yenə orada. 1 Əraf, 157. 1 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 319. 1 Əraf, 31. 2 “Təfsiri-nümunə”, c. 6, səh. 147. 1 “Ətyəb əl-bəyan”, c. 5, səh. 306. 2 “İslam, dərmansız həkim”, səh. 307. 3 Bəzi həkimlər (qidalanmada) israfın aşağıdakı nümunələrini qeyd etmişlər. 1.Həddən artıq yemək və ya içmək. 2.Qidanı tam çeynəmədən udmaq. 3.Bir növ yeməkdən çox yemək. 4.Nəfsin bütün istəklərini həyata keçirmək. 5.Halal qida məhsullarını aşıb haramlarla qidalanmaq (“Quranda təbabət”, səh. 137). 1 “Quranda təbabət”, səh. 137-140. 2 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 317 3 “Təfsiri-nümunə”, c. 6, səh. 152. 1 “Quranda tibbi ecazkarlıq”, səh. 146. 2 “Quran və yeni tibb”, səh. 110-115. 3 Yenə orada. 1 Bəqərə, 173; Maidə, 3; Ənam, 145; Nəhl, 115. 2 “Təfsiri-nümunə”, c. 1, səh. 588. 1 “Vəsail əş-şiə”, c. 16, səh. 310. 2 “Bihar əl-ənvar”, c. 65, səh. 165. 1 Yenə orada , səh. 162. 2 “Təfsiri-nümunə”, c.1, səh. 585. 1 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 151-153. 1 Bəqərə, 173; Maidə, 3; Ənam, 145; Nəhl, 115. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 1, səh. 586. 2 Əsasən yoğun bağırsağın zədələnməsi ilə müşayiət olunan, residiv verən, kəskin, yaxud xronik yoluxucu xəstəlik. 3 İnfeksiya, yaxud qaraciyər hüceyrələrinin toksiki zədələnmələrindən (bilirubinin əmələ gəlməsi və bağırsağa ifraz olunması pozulur) baş verir. Tarenximatoz sarılıq çox zaman Botik xəstəliyində müşayiət olunur. 4 İnsanın yoğun bağırsağı və s. daxili orqanlarında dizenteriya amyöbünün törətdiyi xəstəlik. 1 Cırtdan soliter (Hymenolepsnana) növü və exinokkok (Echinococcus granulosus) da insan üçün qorxulu parazit sayılır. Soliterin bütün növləri insanı (və heyvanı) həddindən artıq arıqladır; bəzən ölümlə də nəticələnə bilir. 2 “Quranda təbabət”, səh. 146-147. 3 “İslam, dərmansız həkim”, səh. 52-53. 1 Nəhl, 115; Bəqərə, 173; Maidə, 3. 2 Ən`am, 145. 1 Qan insanın, bütün onurğalı heyvanların və bəzi onurğasızların (məsələn, həlqəvi qurdlar, nemertiklər) qapalı qan dövranı sistemində axan duru toxumadır. Qan duru hissədən - plazmadan və formalı elementlərdən - qan hüceyrələrindən ibarətdir. Formalı elementlər qanın 40-50%-ni, plazma isə 55-60 %-ni təşkil edir. Plazmanın tərkibində zülallar (albumin, qlobulin, A1, A2, B, Y, fibrinogen), onların lipidlərlə və karbohidratlarla kompleksləri, fermentlər, hormonlar, vitaminlər, mineral maddələr, maddələr mübadiləsinin aralıq və son məhsulları (sidik cövhəri, sidik turşusu, kreatin və kreatinin, purin əsasları və s.) olur. Qanın miqdarı insanlarda bədənin orta çəkisinin 1/11 – 1/13 hissəsini (təqr. 7%), onurğalı heyvanlarda 2-10%, onurğasız heyvanlarda isə 20-60%-ini təşkil edir. İnsanın 1 mm3 qanında 4,5-5,5 miln. eritrosit (qırmızı qan cisimciyi) olur. 2 “İslam sivilizasiyası”, səh. 185. 3 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 145. 1 “Bihar əl-ənvar”, c. 65, səh. 162. 1 “Vəsail əş-şiə”, c. 16, səh. 310. 2 Şiə fiqhində dalaq yemək haramdır. Müəllif əhli-sünnə fiqhinə əsaslanmışdır. 1 “Quranda təbabət”, səh. 144-145. 2 “İlk universitet, son peyğəmbər”, c. 8, səh. 208. 3 “Təfsiri-nümunə”, c.1 , səh. 2. 1 Nəhl, 67. 1 Bəqərə, 219. 2 Nisa, 42. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 3, səh. 395-396. 2 “Nur əs-siqləyn”, c. 1, səh. 483. 3 “Təfsiri-nümunə”, c, 3. səh. 50. 4 “Məcmə əl-bəyan”, c. 2, səh. 50. 5 Maidə, 90-91. 1 “Quranda təbabət”, səh. 161; “Təfsiri-nümunə”, c. 5, səh. 68. 1 “Müstədrək əl-vəsail”, c. 1, səh. 139. 1 “Bihar əl-ənvar”, c. 65, səh. 164. 2 Amerkada h.q. 1363- cü ildə təqribən 10 min alkoqolik var idi. Habelə 25000 ölümlə nəticələnən yol qəza hadisəsi, 15000 qətl və intihar, eləcə də 2500000 polis saxlamaları alkoqolizmin nəticəsi olmuşdur. 3 Qətl 50%, ağır travmalarla nəticələnən münaqişələr 77, 8 %, alkoqoliklərin törətdikləri oğurluqlar 88, 5 %, namusa təcavuz 88, 8 % (“Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 75). 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 76. 2 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 75. 1 Məhəmməd Baqir Həkim, “Quranşünaslıq”, səh. 129. 1 Maidə, 6. 2 “Eləl əş-şərai”, səh. 279-281. 3 “Quranda təbabət”, səh. 128. 1 Yenə orada, səh. 130. 2 Yenə orada, səh. 128-129. 3 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 232-235. 4 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 242-246. 1 Maidə, 6. 2 Bəqərə, 222. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 4, səh. 284. 2 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 252-259. 1 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 252-259. 2 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 252-259. 1 Müddəssir, 4. 2 “Əl-Mizan”, c. 2 səh. 160-161. 1 “Furu əl-kafi” c. 6, səh. 441-444; “Mizan əl-hikmə”, c. 10, səh. 92-94. 2 “Quranda təbabət”, səh. 130-131. 1 Həcc, 26. 2 “Əl-Mizan”, c. 14, səh. 368. 1 “Quranda təbabət”, səh. 131. 1 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 223. 2 Yenə orada, 226. 1 Bəqərə, 222. 2 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 91-92 1 Şəhid Mütəhhəri, “Hicab məsələsi”, səh. 35. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 93-94. 1 “Quranda təbabət”, səh. 50-51. 2 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 92-93. 1 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 258, 280. 2 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 257-258. 1 İsra, 32. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 12, səh. 102. 2 Furqan, 68. 1 Mumtəhinə, 12. 2 Nur, 2-3. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 12, səh. 102. 1 Son 20 ildə Penisillin preparatının kəşf olunmasına və zöhrəvi xəstəliklərin azalmasına baxmayaraq, alimlər bəşəriyyətin qarşılaşdığı bu böyük təhlükəni hiss etdilər. Buna görə də 1964-cü ildə Amerikada 50 ölkədən 1500 mütəxəssisin iştirakı ilə zöhrəvi xəstəliklər mövzusunda qlobal seminar keçirildi. Seminarda oxunan məqalələr ayrıca kitab şəkilində çap olundu. Seminarda təqdim olunan statistikaya görə 1950 - 1960-cı illərdə araşdırılan 105 ölkədən 71-də bu növ xəstəliklər artmışdır. Bu ölkələr arasında Avropa ölkələri çoxluq təşkil edir. Yəni 20 Avropa ölkəsindən 19-da zöhrəvi xəstəliklər artmışdır. Ən az artım müşahidə olunan isə Şərq ölkələridir. Burada 12 ölkədən yalnız 6-da artım qeydə alınmışdır. Həmin seminarda məlum oldu ki, 1957-ci ildə Amerikada siflisə yoluxanların sayı 7600 nəfər olmuşdur. Bu rəqəm 1961-ci ildə 20800-ə yüksəlmişdir. Yəni 4 ildə 3 dəfə artmışdır. Süzənək xəstəliyinə yoluxanların sayı yalnız Amerikada ildə 1 mln. nəfərə çatır. Dünyada siflisə yoluxanların sayı isə 1953-cü ildə 20 mln.–a çatırdı (“Quranda təbabət”, səh. 181-182). 2 Qazanılmış İmmun Çatışmazlığı Sindromu (QİÇS, ing: Acquid Immune Deficiency Syndrom) İİV (İnsanda İmmun çatışmazlığı Virusu) infeksiyası fonunda inkişaf edən və CD4+ limfositlərinin (leykosit növü) azalması ilə xarakterizə olunan, mahiyyəti etibarilə İİV infesksiyasının son mərhələsidir. QİÇS-in təzahür formaları özlərini çoxsaylı opportunistik yoluxucu və qeyri-yoluxucu xəstəliklərlə büruzə verir. Sadə şəkildə desək, bu virusa yoluxmuş insanların immun-müdafiə sistemi kəskin zəifləyir və onlar bir çox xəstəliklərə asanlıqla tutulurlar. Bu xəstəliklər ölümlə nəticələnir. 1 “Quranda təbabət”, səh. 188-190. 2 İslama görə bütövlükdə homoseksualizm və eləcə də cinsiyyət pozğunluğunun digər növləri (sadizm, mazohizm, pedofiliya və s.) qəti şəkildə yasaqdır. 1 Şüəra, 165-166. 2 Əraf, 80-81. 3 “Təfsiri-nümunə”, c. 6, səh. 242. 4 Ənkəbut, 28. 1 Nəml, 54-56. 1 Hud, 77-79. 2 “Quranda təbabət”, səh. 191-192. 1 İslama görə bütövlükdə masturbasiya qəti yasaq olunmuşdur. 2 Muminun 5-7; Məaric, 29-31. 1 “İslam, dərmansız həkim”, səh. 63-64. 2 “Böyük günahlar”, c. 2, səh.312-313. 3 “İslam dərmansız həkim”, səh. 63-64. 4 “İslam mədəniyyəti”, səh. 288. 1 İsra, 82. 2 Yunus, 57. 3 Fussilət, 44. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 12, səh. 237-238. 2 “Təfsiri-nümunə”, c.12 , səh. 241. 1 “Dinin psixi sağlamlıqda rolu” məqaləsindən. 2 Yusuf, 87 1 “Psixiatriya və kiliniki psixologiya” jurnalından. 2 Bəqərə, 153, 154; Ali-İmran, 200. 3 Əhzab, 3; Ali-İmran, 159. 4 Bəqərə, 155. 5 “Düşüncə və davranış” jurnalından. 1 İsra, 82. 1 Nəhl, 68-69. 1 Ətraflı məlumat üçün bax: Doktor Ədnan əş-Şərif, “Quran təbabətindən”, səh. 219. 2 Ətraflı məlumat üçün bax: “Quranda təbabət”, səh. 205-206. 1 Əhzab, 35. 1 Bəqərə, 183-185. 2 Bəqərə, 183. 3 Məryəm, 26. Həzrət Məryəm sükut orucu tutmuşdu. Ayədən anlaşılır ki, orucun bu növü dövrün cəmiyyəti tərəfindən qəbul edilirmiş. İslamda isə bu növ oruc yoxdur (“Təfsiri-nümunə”, c. 13, səh. 45). 4 Samuil, 7/6; Hakimlər, 19/8. 1 Luka, 5/34, 35. 2 Matfey, 6/16, 18. 3 “Bihar əl-ənvar”, c. 96, səh. 255. 4 “Quranda təbabət”, səh. 213. 1 “Quranda təbabət”, səh. 214. 1 “Quranda təbabət”, səh. 84. 1 “Təfsiri-nümunə”, c. 20, səh. 165; c. 14, səh. 23. Yüklə 1,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|