R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

z o r berib eterifikatsiyalanib, triglitseridlarga aylanib turishi;
5) apoprotein sintezining susayishi. Yuqorida aytib o'tilganidek, triglitserid- 
larning lipoproteinlarga aylanishi uchun shu oq sil bo'lishi kerak, chunki lipidlar 
birgina lipoproteidlar ko'rinishida jigardan chiqib keta oladi. Shu m u n o sabat 
bilan apoprotein m iqd orin in g kam ayib ketishi triglitseridlar to'planib borish iga 
sabab boladi.
Jigarda y og distrofiyasi boshlanish in in g shu m exan izm i organ izm ga u glerod 
tetraxlorid tasir qilgan m ah alda, od am ovqatga yolch im agan paytlarda va jig ar­
d a lipoproteidlar sekretsiyasi susayib qolgan vaq tlard a kuzatiladi. Sanoati rivoj­
langan m am lakatlarda jig ar yog' distrofiyasining en g ko'p uchraydigan sababi 
alkogolizm dir. A lkogol m itoxon driyalar va m ik ro so m alar funktsiyasini izdan 
chiqaradigan gepatotok sik m o d d alar qatoriga kiradi.
Shunday qilib, jig ar yog‘ distrofiyasining patogen ezida: I) erkin y o g ‘ kislotala­
rining ortiqcha safarb ar bolishi, 2) trigliseridlar ozlashtirilishining susayib ketishi,
3 ) y o g la r oksidlanish suratiningpasayishi, 4) eterifikatsiya kuchayishi, 5) lipopro­
teidlar ekskresiyasining to'xtab qolishi, 6) endoplazm atik retikulumning erkin ra- 
dikallardan bevosita zararlanishi ahamiyatlidir.
Yengil darajad agi yog' distrofiyasi hujayralar fun ksiyasiga tasir qilm aydi. 
Lekin birm uncha sezilarli darajadagi yog‘ distrofiyasi jig ar funktsiyasini izdan 
chiqara oladi, am m o bu h odisa hali qaytar b o lish i m u m kin. Basharti, hujayra 
ichida davom etib borad igan , hayot uchun m u h im b o lg a n jarayon lar ko'p d a ­
rajad a izdan ch iqadigan bo'lsa, bu holda jigard ag i yog' distrofiyasi, y an i yog' 
gepatozi tabiatan qaytm as tusga kiradi. Shunday qilib, ichkilikboz od am , y an i 
alkogolik jigard a hali sirroz bosh lan m asdan turib, ichkilik ichishga barh am b e ­
radigan bo'lsa, u holda kasallik jarayonining orqaga qaytib, jigarn in g tuzilishi 
bilan funktsiyalari tola-to'k is tiklanishi, asliga kelishini kuzatish m um kin. Yog' 
distrofiyasi ko'proq jig ar va yurakd a kuzatiladi, lekin bosh qa organ larda ham
boshlanishi m um kin.
Jigarning yog' distrofiyasi o'rtacha darajadagi yog' distrofiyasi o d d iy ko'z b i­
lan qaralgan da aniqlab o lsa bo'ladigan o'zgarishlarga olib borm aydi. G ep atotsit­
larda y o g la r to'planib qolishi kuchaygan sayin jig ar kattalashib, sarg'ish, sariq 
jigarran g tusga kirib boradi. U ning o g irlig i 3 kg dan 6 kg gacha borishi m um - 
kin, konsistensiyasi yu m sh oq bo'lib qoladi, kesilgan yuzasi xu d d i yog'ga o'xshab 
ko'zga tashlanadi.
Elektron m ik roskop bilan tekshirib ko'rilganida en doplazm atik retikulum ga 
zich taqalib turadigan liposom alar (m em brana bilan cheklangan tuzilm alar) 
paydo b o lish i jigard a yuz beradigan eng dastlabki o'zgarishlardan biri deb h i­
soblanadi. Lipo som alarn in g paydo b olish i en do plazm atik retikulum ga b og'liq

---

bo'lsa ajab em as. O ptik m ik roskop bilan tekshirilgan m ah ald a y og‘ distrofiyasi­
n in g ilk b osqich larid a hujayra sitoplazm asida yadro atrofida yog' tom chilari 
p ayd o bo‘ladi. Jarayon zo'rayib borgan ida, bu tom chilar bir-biriga qo sh ilib, yad- 
roni b ir ch ekkasiga su rib qo'yadigan yirik-yirik puch b o sh liq lar hosil qiladi.
O p tik m ik roskop bilan tekshirib qaralgan ida jig a r y og‘ distrofiyasi g ‘oz jigari 
yoki so x ta m u skatsim on jig ar k o rin ish id a ko'zga tashlanishi m um kin.
1. « G o z » jig a ri — organ n in g bir tekis, yani diffuz ravishda yog' bosishi 
bo'lib, b u n d a jigarn in g h am m a hujayralari yog' tom chilari bilan alm ashinib 
qo lad i. Jigarni shu tah lid da yog' bo sgan id a saqlanib qolgan gepatotsitlar ham
n or-m ad agid ek bazofil em as, balki dazoinrfil bo'lib ko'zga tashlanadi. Bu jigar 
h u jayralarida ribonuklein k islota y o q o lib ketishiga bog'liq.
2. Soxta m uskatsim on jig a r  — faqat jig a r bo lakchalarining chetlarida joylash ­
gan gepatotsitlarni notekis yog' b o sish i bilan tariflanadi. Shu m u n o sabat bilan 
jig a r bo'lakchalarining m arkaziy qism i o datdagi rangini saqlab qoladi, chetki to ­
m o n larid a esa sariq -jigarran g tu s paydo bo'ladi.
Yog' distrofiyasin in g sabablari kam qonlik, yolchib ovqatanm aslik, u zoq 
dav om etadigan kasalliklar, zaharlanish, lnfeksion jarayonlardir. Yog' d istro ­
fiyalari u zo q dav om etib b orad igan bo'lsa, ularning oq ibatida bir tekis o'sgan 
biriktiruvchi to'qim a paydo bo'ladi, jigarn in g yog'li sirrozi deb shuni aytiladi.
B u yrakn in g yog' distrofiyasi. O dd iy ko'z bilan tekshirib k aralgan ida distro- 
fiyaning bu xili buyrak h ajm i kattalashib, qalinlashgan va oqish bo'lib ko'zga 
tash lan ib turgan po'stloq m o d d asid a m ayda-m ayda sariq dog'lar, hollar paydo 
bo'lishi bilan tariflan ad i. K asalliknin g dastlabki paytlarida buyrak k atta bo'ladi, 
keyinchalik esa u biriktiruvchi to'qim a o'sib ketishi hisobiga bujm ayib qoladi