Raqamli tarix fanining shakllanishi va rivojlanishi

RAQAMLI TARIX FANINING SHAKLLANISHI VA RIVOJLANISHI
REJA:

• 
  Raqamli tarix tushunchasi
  
• 
  Raqamli tadqiqotlar doirasi va rivojlanishi
  
• 
  Xorijiy tajribalar
  

• 
  Raqamli tarix(Digital History)- bu kompyuterlar, internet va raqamli arxivlar kabi raqamli texnologiyalardan foydalangsn holda oʻtmishni oʻrganishdir. Shuningdek u tarixni jonlantirishga yordam beradigan interaktiv veb-saytlar va multimedia loyihalarini shakllantirishni ham oʻz ichiga olishi mumkin. Raqamli tarix deganda tarixchilarning arxiv maʼlumotlarini raqamlashtirishi va ularni internetga kirish imkoniga ega boʻlgan foydalanuvchilarga taqdim etishi uchun zamonaviy kompyuter va kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishi tushuniladi.
  

Raqamli tarix quyidagi ishlarni amalga oshiradi:

• 
  Tarixiy maʼlumotlarni tahlil qilish va tasvirlarni shakllantirish
  
• 
  Tadqiqotchilarning ilmiy ishlarni mazmunli va qiziqarli boʻlgan boyitilgan formatda taqdim etish
  

• 
  Turli auditoriyalarni tarixni shakllantirishda va bir-biriga soʻzlab berish uchun hamkorlikka ishlashga taklif qilish
  

1997-yilda amerikalik tadqiqotchilar Edvard Ayеrs va Uilyam Tomas tomonidan ilk marotaba «raqamli tarix» atamasi qo‘llanilgan. Ular Virjiniya universitetida «Virjiniya raqamli tarix markazi» (Virginia Center for Digital History, VCDH)ni tashkil etishgan.
Raqamli tarixni tushunishga bag‘ishlangan birinchi asarlar XX-XXI asrlar oxirida yozilgan, xususan, Edvard Ayersning «Raqamli tarixning o‘tmishi va kelajagi» nomli maqolasi, shuningdek D. Koen va Roy Rozentsveygning fundamental monografiyasi «Raqamli tarix: o‘tmishni butunjahon o‘rgimchak to‘ri tarmog‘ida yig‘ish, saqlash va taqdim etish bo‘yicha qo‘llanma».
1960 – 1970-yillardagi raqamli tarix asosan demografik ma’lumotlar (aholini ro‘yxatga olish, saylov natijalari, telefon ma’lumotnomalari va boshqalar)dan foydalangan holda miqdoriy tahlilga o‘z e’tiborini qaratdi. O‘sha davrdagi kompyuterlar statistik tahlillarni amalga oshirgan va ma’lum bir jamiyatning rivojlanishidagi turli yo‘nalishlarni aniqlagan. Demografiyaga e’tiborni qaratilishining bosh sababi shunki, tarixni rivojlanishining asosiy yo‘nalishi jamiyat tarixi bo‘lganligi bilan izohlanadi.
https://www.canadianmysteries.ca

Viktoriya universiteti, Sherbruk universiteti va Ontario Pedagogika instituti (Toronto universiteti tarkibiga kiradi)ning «Kanada tarixidagi Buyuk hal etilmagan sirlari» («Great Unsolved Mysteries in Canadian History») nomli qo‘shma loyihasi alohida e’tiborga loyiqdir. Yuqorida aytib o‘tilgan ilmiy loyihalardan farqli o‘laroq, ushbu loyiha keng jamoatchilik uchun yaratilgan. Saytda har bir kishi tarixiy tadqiqotlar o‘tkazishning dastlabki ko‘nikmalarini egallashi mumkin bo‘lgan o‘quv materiallari mavjud. Ushbu vosita Kanada o‘qituvchilari tomonidan o‘quvchilarning analitik ko‘nikmalarini va mamlakat tarixini keng qamrovli tushunishni rivojlantirishga yordam berish uchun ishlatiladi.

Ushbu sohadagi loyihalardan biri «Onlayn Britaniya tarixi» («British History Online») elektron kutubxona bo‘lib, unda ingliz milliy va mahalliy gazetalarning XVIII, XIX va ba’zi holatlarida XX asrning oid taxminan 4 mln. raqamli sahifalarini o‘z ichiga olgan.
British History Online - bu Britaniya va Irlandiya tarixi, imperiya va Britaniya dunyosi tarixiga oid 1300 ga yaqin asosiy va ikkinchi darajali tarkibdan iborat toʻplamdir. BHO shuningdek, Britaniya orollarining 40 000 ta tasviri va 10 000 ta tarixiy xaritalariga kirish imkonini beradi.

K oreya urushi loyihasi. Ushbu interaktiv kutubxona Koreya urushining kelib chiqishi va natijalari haqida tarixiy ma'lumotlarni taqdim etadi, ko‘pincha "unutilgan urush" deb ataladi. O‘qituvchilar, talabalar va sayyohlar jang maydoni manzaralarini tasavvur qila olishlari uchun loyihachilar tomonidan yaratilgan https://koreanwarlegacy.org/ veb-saytiga tashrif buyurishlari va o‘zlari uchun kerakli va foydali ma’lumotlar bilan qulay usulda tanishib chiqishlari mumkin. Loyiha, shuningdek, urushning bugungi dunyoda demokratiyaga ta'siri haqida xabardorlikni oshirishga qaratilgan. Ko'p kontekstlarda urush baxtsiz boshsizlik sifatida qaraladi. Biroq, haqiqat shundaki, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Koreyaga aralashuvi kuchli davlatni yaratishga yordam bergan va bugungi kungacha davom etadigan ittifoqlarni mustahkamlagan katta muvaffaqiyat edi. Darhaqiqat, Koreya urushi Ikkinchi Jahon Urushidan keyingi Amerika Qo'shma Shtatlari harbiy aralashuvining yagona misoli bo'lib, bu kuchli demokratiya va iqtisodiyotga ega bo'lgan va bu ikki davlat o'rtasida mustahkam ittifoqqa ega bo'lgan davlatga olib keldi.

SOVUQ URUSH XALQARO TARIXI LOYIHASI
Sovuq urushning xalqaro tarixi loyihasi Sovuq urushning barcha tomonlaridagi hukumatlar tomonidan tarixiy materiallarni to'liq va tezkor ravishda e'lon qilishni qo'llab-quvvatlaydi. Mukofotga sazovor bo'lgan Raqamli arxiv orqali Loyiha olimlar, jurnalistlar, talabalar va qiziqqan jamoatchilikka Sovuq urush va uning ko'plab zamonaviy meroslarini qayta baholash imkonini beradi. U Uilson markazining Tarix va davlat siyosati dasturining bir qismidir.Tarix va davlat siyosati dasturi (https://www.wilsoncenter.org/program/history-and-public-policy-program)tomonidan nazorat qilinadi. Unda maxfiylikdan chiqarilgan tarixiy materiallar,fotosuratlar, diplomatik hujjatlar, yuqori darajadagi yozishmalar va uchrashuv bayonnomalari mavjud. Tarixiy ma'lumotlar insholar, xronologik jadvallar, xaritalar va video formatlarda taqdim etiladi. Arxiv hujjatlaridan foydalanish bilan bir qatorda og‘zaki tarix materiallarini ham ko‘plab topish mumkin