«Regionların iqtisadi və sosial inkişafının tənzimlənməsi» fənni üzrə metodik göSTƏRİŞ

Bilməli

• 
  Ərazi maliyyəsinin mahiyyəti və funksiyaları;
  
• 
  Bələdiyyələrin maliyyə fəaliyyəti;
  
• 
  Regionların maliyyəsində qiymətli kağızların rolu və yeri;
  
• 
  Ərazi büdcələrin formalaşmasında tənzimləyici gəlirlərin rolu;
  
• 
  Yerli büdcələrin gəlirləri, onların strukturunun xarici təcrübəsi;
  
• 
  Ərazi hakimiyyət orqanlarının maliyyə-büdcə hüquqları;
  
• 
  Müəssisələrin maliyyə resursları, ərazinin inkişafında onların rolu;
  
• 
  Büdcədənkənar bələdiyyə fondları;
  
• 
  Maliyyə sisteminin hüquqi tənzimlənməsi;
  
• 
  «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı»nın (2004-2008-ci illər və 2009-2013-cü illər) tələbləri və istiqamətləri;
  
• 
  Maliyyə və vergi sisteminin təkmilləşdirilməsində xarici təcrübədən istifadə edilməsi;
  

- Ərazi büdcələrinin gəlirləri və xərcləri.

Məşğələ dərsinin sualları

1. 
   Ərazi maliyyəsi, mahiyyəti və formaalşması mənbələri hansılardır
   
2. 
   Regionların inkişafında ərazi maliyyəsinin rolunu şərh edin
   
3. 
   Ərazi büdcələrin gəlirlərinin mənbələrini açıqlayın
   
4. 
   Ərazi büdcələrin xərcləri necə formalaşır
   
5. 
   Büdcədənkənar bələdiyyə fondları nə üçün yaradılır
   
6. 
   Büdcədənkənar bələdiyyə fondlarının vəsait mənbələrini açıqlayın
   
7. 
   Regionların maliyyə sisteminin formalaşmasının hüquqi əsasları hansıdır
   

Terminlər ,anlayışlar

Dövlət aparatı, pul forması, maliyyə resursları, bələdiyyə mülkiyyəti, yerli özünüidarəetmə, kassa əməliyyatları, sığortalanma, büdcə-maliyyə sistemi, ”büdcələrin tənzimlənməsi”, tənzimləyici gəlirlər, datasiyalar, subvensiyalar, aksizlər, yerli vergi, rüsum, reklam vergisi, ticarət hüququ, varislik, özəlləşdirmədən gəlirlər, torpaq vergisi”, köməyə ehtiyacı olan region”, makroiqtisadi tənzimlənmə, gəlirlərin bölüşdürülməsi, bazar islahatları, İqtisadi İnkişaf Nazirliyi, Maliyyə Nazirliyi, Baş Vergilər İdarəsi, maliyyə, kredit, bank, vergi, qiymət, Milli Məclis, Milli Banк, Dövlət Neft Fondu, aksizlər, mənfəət vergisi, auksionlar,TASİS-in IIIproqramı», Regional Aqrobiznesə Yardım Birlikləri», Beynəlxalq İnkişaf Aqentliyi (BİA), Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatının İnkişaf Fondu (İFAD), «Nümunəvi özəl kənd təsərrüfatı müəssisələrinin yaradılması», Dünya Bankı, «Kənd təsərrüfatının inkişaf və kreditləşməsi», «Azərbayjanda kənd təsərrüfatı sahəsində özəl təsəbbüşlərin dəstəklənməsi», «İnteqrə edilmiş ərzaq təminatı», xüsusi mülkiyyət, proqressiv, reqressiv, qarışı, vergi, proporsional.

Mövzuya aid testlər

1. 
   İnvestisiyalar hansı mənbədən maliyyələşmir?
   

a) Dövlət büdcəsi

b) Bələdiyyələrin vəsaiti

c) Hüquqi və fiziki şəxslərin vəsaiti

ç) Bank kreditləri

d) Xarici borclar

2. 
   Region maliyyəsinə aid deyil.
   

a) Bələdiyyə müəssisələri vəsaiti

b) Müəssisələrin vəsaiti

c) Firmaların vəsaiti

ç) Təşkilatların vəsaiti

d) Əhalinin vəsaiti

3. 
   Yerli vergilərə daxil edilmir?
   

a) Mənzil kirayəsi

b) İnzibati cərimələr

c) Nəqliyyat vergisi

ç) Reklam vergisi

d) Ticarət vergisi

4. 
   Əmlaka görə vergilərə daxil edilmir?
   

a) Varislikdən vergi

b) Bağışlamadan vergi

c) nəqliyyat vergisi

ç) Müəssisələrin əmlak vergisi

d) Fiziki şəxslərin əmlak vergisi

5. 
   Özəlləşdirmədən gəlirlərə daxil edilmir?
   

a) Nəqliyyat vasitələrindən

b) Dövlət mülkiyyətindən

c) Bələdiyyə mülkiyyətindən

ç) Torpaq satışından

d) Mənzil satışından

6. 
   Büdcədən kənar bələdiyyə fondlarına daxil edilmir?
   

a) Əmlakın satışına görə gəlirlər

b) Hüquqi şəxslərin könüllü ödəmələri

c) Fiziki şəxslərin könüllü ödəmələri

ç) auksionlardan gəlirlər

d) Ətraf mühitin çirklənməsindən cərimələr
İstifadə olunan ədəbiyyat

1. 
   Azərbaycan Respublikası Qanunvericilik toplusu. Bakı 1997-2012.
   
2. 
   «Azərbaycan Respublikasında kiçik və orta sahibkarlıq haqqında» Qanunlar, sənədlər, analitik materiallar. Bakı 2000
   
3. 
   Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqrammı (2002-2005-ci illər) Bakı 2001
   
4. 
   «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət Proqrammı (2004-2008-ci illər) haqqında» Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı 2004-cü il
   
5. 
   Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət Proqrammı (2009-2013-cü illər) Bakı 2009
   
6. 
   Абросимова И.В. Региональная инвестиционная политика, опыт, проблемы, перспективы. Ярославль, 1997
   
7. 
   А.И.Гаврилов Региональная политика и управление. Москва 2002.
   
8. 
   Гранберг А.Г. Основы региональной экономики. Учебник. М. 2006
   
9. 
   Кузнецова О.В., Кузнецов А.В. Системная диагностика экономики региона. М.УРСС, 2006
   
10. 
    Кузнецова О.В. Экономическое развитие регионов: теоретические и практические аспекты государственного регулирования. М.УРСС 2005
    
11. 
    Əli Nuriyev Regional idarəetmənin əsasları. Bakı «Elm» 2007
    
12. 
    Mahmudov M.M., Mahmudova İ.M. «Regionların sosial-iqtisadi inkişafının tənzimlənməsi» Bakı 2011
    
13. 
    Региональные аспекты развития социальной инфраструктуры (мет. И соц проблемы) Казаков Ю.П., Мовчак Б.С., Владивосток А.Н.СССР 1998
    
14. 
    Региональная экономика. Под общ. Ред. Проф. В.И.Видякина, проф. М.В.Степанова. Москва ИНФРА 2007
    
15. 
    Фетисов Г.Г., Орешин В.П. Региональная экономика и управления. Учебник. М. 2006 социальная политика. Толковый словарь. М. Издательство РАГС 2002.
    

16.Prof.V.İ.Kuşlinin “Bazar iqtisadiyyatının dövlət tənzimlənməsi” Dərslik.Bakı,2008.

17.Allahverdiyev H.B.,Qafarov K.S.,Əhmədov Ə.M. “Milli iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi” Dərslik.Bakı,2007.

MÖVZU 15. EKOLOJİ PROBLEMLƏRİN TƏNZİMLƏNMƏSİ
Mövzunun proqram sualları

Ekologiya anlayışı, onun təkamülü. Ekoloji böhranların səbəbləri. Torpaq, hava hövzəsi, su və meşələrin ekoloji böhranları.

Ekoloji problemlərin iqtisadiyyatla qarşılıqlı əlaqələri. Ekoloji böhranların yumşaltması və aradan qaldırılması tədbirləri.

Təbiətin mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi prosesində tullantılardan istifadənin iqtisadi səmərəliliyi. Təbiəti mühafizə tədbirlərinin iqtisadi səmərəliliyinin hesablanması.

Regionda ekoloji problemlərin tənzimlənməsi xüsusiyyətləri. Sənaye sahələri və müəssisələrinin yerləşməsi ilə əlaqədar regionlarda ekoloji problemlərin fərqlənməsi.
Bilməli

• 
  Ekologiya anlayışı, onun təkamülü və inkişaf istiqamətləri;
  
• 
  Ekoloji böhranların səbəbləri;
  
• 
  Ekoloji problemlərin iqtisadiyyatla qarşılıqlı əlaqələri və aradan qaldırılması tədbirləri;
  
• 
  Təbiəti mühafizə tədbirlərinin iqtisadi səmərəliliyinin hesablanması;
  
• 
  Regionda ekoloji problemlərin tənzimlənməsi xüsusiyyətləri;
  
• 
  Ekoloji problemlərin hüquqi tənzimlənməsi;
  
• 
  Ekoloji informasiyanın sərbəst şəkildə əldə edilməsi;
  
• 
  Ekoloji cəhətdən əsaslandırılmış davamlı iqtisadi və sosial inkişaf;
  
• 
  İnsan həyatının və sağlamlığının mühafizəsi;
  
• 
  Ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının alınması;
  

Məşğələ dərsinin sualları

1. 
   Ekologiya anlayışını açıqlayın
   
2. 
   Ekoloji problemlər necə meydana gəlir
   
3. 
   Ekoloji problemlərin iqtisadiyyatla qarşılıqlı əlaqələrini açınlayın
   
4. 
   Ekoloji böhranları aradan qaldırmaq üçün həyata keçirən tədbirlərin səmərəliliyi necə müəyyən edilir
   
5. 
   Ekoloji problemlərin tənzimlənməsinin regional xüsusiyyətlərini izah edin
   
6. 
   Ekoloji problemlərin tənzimlənməsinin hüquqi əsaslarını açıqlayın
   

Terminlər, anlayışlar

Ekologiya, elmi-texniki şərait, xalq təsərrüfatı,ekosistem,kimyəvi preparatlar, şoranlıq, erosiya, strategiya, taktika, yer kürəsi, relyef, bioloji aləm, atmosfer, «noos», təbii mühit, təbiətin mühafizəsi, ərzaq problemi, texniki tərəqqi, planet, «ev elmi», beynəlxalq müqavilələr, ekoloji faktor,ekoloji qanunlar , ekoloji hüquq,humanizm,davamlı iqtisadi, sosial inkişaf,ekoloji informasiya,ekoloji tarazlığ, hüquq,atmosfer,»Dayanıqlı inkişaf», Qafqaz ekoloji mərkəzi, «BP», «Excon Mobil» şirkətləri, ARDNŞ, ETSN, hidrometeorologiya.

Mövzuya aid testlər

1. 
   Ekologiyanın tənzimlənməsi istiqaməti deyil?
   

a) Bitkilərin ekologiyası

b) Hava hövzəsinin ekologiyası

c) Su hövzəsinin ekologiyası

ç) Heyvanların ekologiyası

d) Yerin təkinin ekologiyası

2. 
   Dövlətin ekoloji funksiyasına nə aid deyil ?
   

a) ekoloji nəzarət

b) resurslardan tam istifadə

c) ekoloji idarəetmə orqanlarının təşkili

ç) ekoloji normaların təsdiqi

d) sertifikatlaşdırma

3. 
   Ekoloji sahədə nəzərdə tutulmur
   

a) Ekoloji fəlakəti aradan qaldırmaq

b) Böhrandan çıxmaq

c) Selin qarşısını almaq

ç) Ekoloji tarazlıq

d) Su və hava hövzələrinin mühafizəsi

4. 
   Kənd təsərrüfatının inkişafı ilə əlaqədar ekoloji problem deyil?
   

a) ekosistemlə əlaqədar məhsuldarlığın azalması

b) ziyanvericilərin çoxalması

c) şoran torpaqların yaranması

ç) torpaqda qida maddələrinin artması

d) bataqların yaranması

5. 
   Ekoloji qanunlar bu prinsiplərə əsaslanır
   

a) ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının alınması

b) ətraf mühitin mühafizəsi

c) insan həyatının mühafizəsi

ç) insan sağlamlığının mühafizəsi

d) təbii ehtiyatlardan qənaətli istifadə

6. 
   Ekoloji hüquq bu prinsipə əsaslanmır
   

a) ekoloji cəhətdən əsaslandırılmış davamlı iqtisadi inkişaf

b) ekoloji cəhətdən əsaslandırılmış davamlı sosial inkişaf

c) ekoloji tarazlığın bərpası

ç) bitkiçilik və heyvandarlığın mühafizəsi

d) humanizm

7. 
   Ekoloji cinayət sayılmır
   

a) torpaqların korlanması

b) qanunsuz balıq tutma

c) suvarma kollarının çəkilməsi

ç) meşələri məhv etmə

d) yerin təkinin qorunması qaydalarını pozma
İstifadə olunan ədəbiyyat

1. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası. Bakı, Qanun 2000

2. Azərbaycan Respublikası Qanunvericilik toplusu. Bakı 1997-2012.

3. «Azərbaycan Respublikasında kiçik və orta sahibkarlıq haqqında» Qanunlar, sənədlər, analitik materiallar. Bakı 2000

4.Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqrammı (2002-2005-ci illər) Bakı 2001

5. 
   «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət Proqrammı (2004-2008-ci illər) haqqında» Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı 2004-cü il
   
6. 
   “Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət Proqrammı (2009-2013-cü illər) haqqında” Azərbaycan Respublikası Prizidentinin Fərmanı. Bakı 2009-cu il.
   
7. 
   Абросимова И.В. Региональная инвестиционная политика, опыт, проблемы, перспективы. Ярославль, 1997
   
8. 
   А.И.Гаврилов Региональная политика и управление. Москва 2002
   
9. 
   В.В.Мишенко Экономика регионов. М. 2002
   
10. 
    Гранберг А.Г. Основы региональной экономики. Учебник. М. 2006
    
11. 
    Кузнецова О.В., Кузнецов А.В. Системная диагностика экономики региона. М.УРСС, 2006
    
12. 
    Кузнецова О.В. Экономическое развитие регионов: теоретические и практические аспекты государственного регулирования. М.УРСС 2005
    
13. 
    İsmayılov İ., Mürşüdov R. Sosial təminat hüququ və onun tətbiqi problemləri. Bakı, Qanun 2006
    
14. 
    Əli Nuriyev Regional idarəetmənin əsasları. Bakı «Elm» 2007
    
15. 
    Mahmudov M.M., Mahmudova İ.M. «Regionların sosial-iqtisadi inkişafının tənzimlənməsi» Bakı 2011
    
16. 
    Региональные аспекты развития социальной инфраструктуры (мет. И соц. проблемы) Казаков Ю.П., Мовчак Б.С., Владивосток А.Н.СССР 1998
    
17. 
    Региональная экономика. Под общ. Ред. Проф. В.И.Видякина, проф. М.В.Степанова. Москва ИНФРА 2007.
    
18. 
    C.Mahmudov “İstehsal sahələrinin texnologiyası və sənaye ekologiyası” Bakı,2001.
    
19. 
    Фетисов Г.Г., Орешин В.П. Региональная экономика и управления. Учебник. М. 2006 социальная политика. Толковый словарь. М. Издательство РАГС 2002.
    
20. 
    Prof.V.İ.Kuşlinin “Bazar iqtisadiyyatının dövlət tənzimlənməsi” Dərslik.Bakı,2008.
    
21. 
    Allahverdiyev H.B.,Qafarov K.S.,Əhmədov Ə.M. “Milli iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi” Dərslik.Bakı,2007.
    

MÜNDƏRİCİAT
ÖN SÖZ

MÖVZU 1. REGİONAL İQTİSADİYYATIN NƏZƏRİ ƏSASLARI

MÖVZU 2. REGİONUN STRUKTUR-FUNKSİONAL TƏŞKİLİ

MÖVZU 3. REGİONAL İNKİŞAFIN DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİ

MÖVZU 4. REGİONLARIN İNKİŞAFININ TƏNZİMLƏNMƏSİ METODLARI

MÖVZU 5. DÖVLƏTİN REGİONAL SİYASƏTİ VƏ ONUN İSTİQAMƏTLƏRİ

MÖVZU 6. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ REGİONAL SİYASƏTİ

MÖVZU 7. REGİONLARIN İNKİŞAFININ HÜQUQİ TƏNZİMLƏNMƏSİ

MÖVZU 8. REGİON İQTİSADİYYATININ KOMPLEKS İNKİŞAFININ TƏNZİMLƏNMƏSİ

MÖVZU 9. REGİONLARIN SOSİAL-İQTİSADİ İNKİŞAFINDA AZAD IQTISADI ZONANIN ROLU

MÖVZU 10. REGİONAL SİYASƏT VƏ TORPAQ BAZARININ FORMALAŞMASI

MÖVZU 11. SAHİBKARLIQ FƏALİYYƏTİNİN HÜQUQİ TƏNZİMLƏNMƏSİ

MÖVZU 12. İSTEHSAL VƏ SOSİAL İNFRASTRUKTURUNUN STRATEJİ PLANLAŞDIRILMASI

MÖVZU 13. SOSİAL SFERA SAHƏLƏRİNİN STRATEJİ PLANLAŞDIRILMASI

MÖVZU 14. REGİONLARIN MALİYYƏSİ

MÖVZU 15. EKOLOJİ PROBLEMLƏRİN TƏNZİMLƏNMƏSİ


ƏDƏBİYYAT SİYAHISI

1. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası. Bakı, Qanun 2000

2. Azərbaycan Respublikası Qanunvericilik toplusu. Bakı 1997-2012.

3. Azərbaycan Respublikasının игтисади инкишафыны тянзимляйян ганунлар (1991-1995-жи илляр) Бакы 1996

4. «Azərbaycan Respublikasında kiçik və orta sahibkarlıq haqqında» Qanunlar, sənədlər, analitik materiallar. Bakı 2000

5.Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqrammı (2002-2005-ci illər) Bakı 2001

6. «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət Proqrammı (2004-2008-ci illər) haqqında» Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı 2004-cü il

7. “Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişaf Dövlət Proqrammı (2009-2013-cü illər) haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. Bakı 2009-cu il.

8. «Торпаг базары щаггында» Азярбайжан Республикасы гануну, Бакы, 2000

9. Азярбайжан Республикасынын Дювлят Статиска Комитяси. Бакы, 2012

10. Азярбайжан Республикасынын Дювлят Статиска Комитяси. Сосиал-игтисади инкишаф макроигтисади эюстярижияр. Бакы 2012

11. Азярбайжан Дювлят Статистика Комитяси, Азярбайжан реэионлары 2012

12. Абросимова И.В. Региональная инвестиционная политика, опыт, проблемы, перспективы. Ярославль, 1997

13.А.И.Гаврилов Региональная политика и управление. Москва 2002

14.В.В.Мишенко Экономика регионов. М. 2002

15.Гранберг А.Г. Основы региональной экономики. Учебник. М. 2006

16. Кузнецова О.В., Кузнецов А.В. Системная диагностика экономики региона. М.УРСС, 2006

17.Кузнецова О.В. Экономическое развитие регионов: теоретические и практические аспекты государственного регулирования. М.УРСС 2005

18.Гладкий Ю.Н., Чистобаев А.И. Основы региональной экономики. Санкт-Петербург, 1998.

19.Э.А.Уткин, А.Ф.Денисов Государственное и региональное управление. Учебное пособие, Москва, 2002.

20.Факторы экономического роста в регионах РФ. Москва,2005.

21.Котилки В.В. Региональная экономическая политика. Учеб.пособ. М.изд-во РДЛ, 2001.

22. Юсупов Н., Таймасов А.В., Янгиров А.В., Ахундов Р.Р. Региональная политика. Учеб. Пособие. М.Кнорус, 2006.

23. Региональная экономика. Под общ. Ред. Проф. В.И.Видякина, проф. М.В.Степанова. Москва, ИНФРА, 2007.

24. İsmayılov İ., Mürşüdov R. Sosial təminat hüququ və onun tətbiqi problemləri. Bakı, Qanun 2006

25. Əli Nuriyev Regional idarəetmənin əsasları. Bakı «Elm» 2007

26.Я.Байрамов «Реэионаил игтисади интеграсийа: нязяриййя вя практика» Монографийа Аз.Дювлят няшриййаты

27. Mahmudov M.M., Mahmudova İ.M. «Regionların sosial-iqtisadi inkişafının tənzimlənməsi» Bakı 2011

28. Региональные аспекты развития социальной инфраструктуры (мет. И соц. проблемы) Казаков Ю.П., Мовчак Б.С., Владивосток А.Н.СССР 1998

29. Региональная экономика. Под общ. Ред. Проф. В.И.Видякина, проф. М.В.Степанова. Москва ИНФРА 2007.

30.C.Mahmudov “İstehsal sahələrinin texnologiyası və sənaye ekologiyası” Bakı,2001.

31.Фетисов Г.Г., Орешин В.П. Региональная экономика и управления. Учебник. М. 2006 социальная политика. Толковый словарь. М. Издательство РАГС 2002.

32. Prof.V.İ.Kuşlinin “Bazar iqtisadiyyatının dövlət tənzimlənməsi” Dərslik.Bakı,2008.

33.Allahverdiyev H.B.,Qafarov K.S.,Əhmədov Ə.M. “Milli iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi” Dərslik.Bakı,2012.

34.B.N.Kuzık,V.İ.Kuşlin,Y.V.Yakovets “Praqnozlaşdırma,strateyi planlaşdırma və milli proqramlaşdırma” Dərslik,Bakı,2010.

35.Allahverdiyev H.B.,Qafarov K.S.,Əhmədov Ə.M. “Strateyi planlaşdırma” Dərslik,Bakı,2004.

36. М.А.Ящмядов, А.Щцсейн «Игтисадиййатын тянзимлянмясинин ясаслары» Бакы 2011

37.А.Ж.Щцсейн «Дювлятин игтисади сийасяти» Бакы 2011