Reja: kirish asosiy qism: Arxivlash dasturlari 2

PKZIP - Kurslar Kurs1
ARJ A kurslar Kurs1
bu yerda Kurslar hosil qilinuvchi arxiv nomi.
Arxivni ochish uchun
PKUNZIP -Kurslar
ARJ E Kurslar
buyrug`i beriladi. ARJ programmasidagi YE buyrug`i o`rniga X buyrug`i berilsa arxivdagi fayllar ochilib, mos kataloglarga yoziladi.
Arxivdagi fayllar ro`yxatini ko`rish uchun
PKUNZIP -V Kurslar
ARJ L Kurslar
buyrug`idan foydalaniladi.
Bundan tashqari shu arxivatorlar yordamida arxivlanadigan fayllarni himoyalash maqsadida parol o`rnatish imkoniyati ham mavjud bo`lib, u quyidagicha amalga oshiriladi:
PKZIP Kurslar -sParol
ARJ A Kurslar -gParol
bu yerda -s va -g maxsus himoya belgilari va Parol foydalanuvchi tomonidan kiritiladigan yashirin so`z. Parolli arxiv fayllarni ochish vaqtida ham maxsus himoya belgilari-yashirin so`zlarni kiritish kerak bo`ladi, aks holda arxiv ochilmaydi.
PKZIP va ARJ  programmalari fayllarni avtomatik tarzda katta tezlikda va optimal darajada siqish imkonini beradi. Agar maksimal darajada siqish zarurati tug`ilganda holat parametrida mos ravishda -YEX va -JM holatlari beriladi.
Oxirgi yaratilgan arxivatorlar foydalanuvchi ishini yengillashtirgan holda sodda ko`rinishda amalga oshirishga qaratilgan. Shulardan NC (Norton Commander 7.0)da va ko`p qirrali Norton Navigator muhitida ham amalga oshiruvchi arxivatorlar mavjud.
Foydalanuvchi interfeyslarini o`zida jamlagan, ko`p imkoniyatli WinZip (Nico Vfr Computing kompaniyasi tomonidan yaratilgan) arxivatori Windows 95 muhitiga mo`ljallangan. Bu arxivator ishlash uchun qulay va yetarlicha universal bo`lib, u har xil formatlar bilan baravariga ishlashni amalga oshirish hamda shu kabi boshqa bir qator imkoniyatlarni ham yaratib beradi.
Norton Navigator muhitida Norton file Archive Wizard boshqaruvchisi mavjud bo`lib, bu arxivator ZIP va LZH formatli arxivlarni yaratadi. Uning yordamida bir tomli yoki ko`p tomli arxivlar yaratish mumkin. Shuningdek o`zi ochiluvchi (kengayuvchi) kengaytmasi EXE bo`lgan arxivlar ham yaratiladi.Foydalanuvchi har xil turdagi arxiv fayllarini kengaytmasi bo`yicha farqlaydi. Siqish turi shu arxivning formati deyiladi. Arxivlangan fayl arxivda qaysi fayllar borligini bildiruvchi sarlavhaga ega bo`ladi. Arxiv sarlavhasida unda saqlanuvchi har bir fayl uchun quyidagi ma'lumotlar saqlanadi: - fayl nomi; - fayl saqlanuvchi katalog haqida ma'lumot; - faylning oxirgi marta qayta ishlangan sanasi va vaqti; - faylning diskdagi va arxivdagi o`lchami; - arxivning to`liqligini tekshirishda ishlatiladigan har bir faylning siklik tekshirish kodi. Arxiv fayllar ham oddiy fayllar kabi nomlanadi va maxsus kengaytirmaga ega bo`ladi. Masalan, PKZIP/PKUNZIP programmalaring fayllari .ZIP, ARJ programmasining fayllari .ARJ kengaytirmaga ega bo`ladi. Ko`p tomli fayllar uchun esa arxivning davomi A01, A02 va hakazo kengaytirmalar oladi. ZIP-formatli arxiv imkoniyatliroq hisoblanadi. Bu turdagi arxivlar PKZIP arxivatori bilan yaratiladi. Arxivni ochish uchun PKUNZIP dan foydalaniladi (PKWARE-firmasi tomonidan yaratilgan). ZIP- formatli arxiv boshqa formatli arxivlardan arxivlash jarayonining tez amalga oshirilishi va yuqori darajada siqish imkonini berishi bilan ajralib turadi.
3.Arxivlashning qo`shimcha imkoniyatlari.
Hozirgi vaqtda ko`p qo`llaniladigan arxivatorlardan yana biri ARJ hisoblanadi (R.Yangom tomonidan yaratilgan). Bu arxivator arxivlash uchun ham, arxivdan chiqarish uchun ham hizmat qiladi. Xuddi shuningdek, ZIP va ARJlarga o`xshash formatlaydigan LHA (X.Yoshizaki) arxivatori ham mavjud. Yana ko`p qo`llaniladigan arxivatorlardan biri RAR (YE.Roshal) hisoblanadi. Bu arxivator Norton Commander muhitida, foydalanuvchi interfeysi yordamida amalga oshiriladi. Ammo bu arxivatordan EPda foydalanish ancha noqulayliklar tug`diradi. Endi ko`p qo`llaniladigan ZIP va ARJ arxivatorlarini ko`rib chiqamiz. Fayllarni arxivlash buyrug`ining umumiy ko`rinishi quyidagicha bo`ladi: PKZIP holat arxiv_nomi [fayllar_nomlari] yoki ARJ buyruq holat arxiv_nomi [katalog [fayllar_nomlari]. Bu buyruqlarning parametrlari: - buyruq parametri bitta harfdan iborat bo`lib, u ARJ ning bajaradigan ishini ko`rsatadi. Masalan: A - arxivga fayllarni qo`shish, M - arxivga fayllarni ko`chirib o`tkazish va h.z. - holat parametri «-» yoki «/» belgilari bilan boshlanib umumiy holda quyidagilarni bidirishi mumkin: A (Add)-hamma fayllarni arxivga qo`shish; U (Update)-yangi fayllarni arxivga qo`shish; F (Freshen)-arxivdagi mavjud fayllarning yangi turlarini arxivga qo`shish; - arxiv_nomi - arxiv nomi (yoki to`liq nomi) ko`rsatiladi. Agar ushbu fayl mavjud bo`lmasa u yangi tashkil etiladi; - katalog - ARJ arxivatori uchun fayllar joylashgan papka nomini bildiradi. Agar u berilmagan bo`lsa katalog sifatida joriy papka olinadi; - [fayllar_nomlari]-arxivlanuvchi fayllar nomlari bo`lib, ular bo`sh joy (probel)lar bilan ajratilgan holda ko`rsatiladi. Bunda * va ? belgilaridan ham foydalanish mumkin. Agar fayl nomi ko`rsatilmasa joriy papkadagi fayllarning hammasi arxivlanadi. Misollar. Faraz qilamiz Kurs1 degan faylni PKZIP va ARJ arxivatorlari yordamida arxivlamoqchimiz. Buni quyidagicha amalga oshiramiz PKZIP - Kurslar Kurs1 ARJ A kurslar Kurs1 bu yerda Kurslar hosil qilinuvchi arxiv nomi. Arxivni ochish uchun PKUNZIP -Kurslar ARJ E Kurslar buyrug`i beriladi. ARJ programmasidagi YE buyrug`i o`rniga X buyrug`i berilsa arxivdagi fayllar ochilib, mos kataloglarga yoziladi. Arxivdagi fayllar ro`yxatini ko`rish uchun PKUNZIP -V Kurslar ARJ L Kurslar buyrug`idan foydalaniladi. Bundan tashqari shu arxivatorlar yordamida arxivlanadigan fayllarni himoyalash maqsadida parol o`rnatish imkoniyati ham mavjud bo`lib, u quyidagicha amalga oshiriladi: PKZIP Kurslar -sParol ARJ A Kurslar -gParol bu yerda -s va -g maxsus himoya belgilari va Parol foydalanuvchi tomonidan kiritiladigan yashirin so`z. Parolli arxiv fayllarni ochish vaqtida ham maxsus himoya belgilari-yashirin so`zlarni kiritish kerak bo`ladi, aks holda arxiv ochilmaydi. PKZIP va ARJ programmalari fayllarni avtomatik tarzda katta tezlikda va optimal darajada siqish imkonini beradi. Agar maksimal darajada siqish zarurati tug`ilganda holat parametrida mos ravishda -YEX va -JM holatlari beriladi. Oxirgi yaratilgan arxivatorlar foydalanuvchi ishini yengillashtirgan holda sodda ko`rinishda amalga oshirishga qaratilgan. Shulardan NC (Norton Commander 7.0)da va ko`p qirrali Norton Navigator muhitida ham amalga oshiruvchi arxivatorlar mavjud. Foydalanuvchi interfeyslarini o`zida jamlagan, ko`p imkoniyatli WinZip (Nico Vfr Computing kompaniyasi tomonidan yaratilgan) arxivatori Windows 95 muhitiga mo`ljallangan. Bu arxivator ishlash uchun qulay va yetarlicha universal bo`lib, u har xil formatlar bilan baravariga ishlashni amalga oshirish hamda shu kabi boshqa bir qator imkoniyatlarni ham yaratib beradi. Norton Navigator muhitida Norton file Archive Wizard boshqaruvchisi mavjud bo`lib, bu arxivator ZIP va LZH formatli arxivlarni yaratadi. Uning yordamida bir tomli yoki ko`p tomli arxivlar yaratish mumkin. Shuningdek o`zi ochiluvchi (kengayuvchi) kengaytmasi EXE bo`lgan arxivlar ham yaratiladi. Ayrim paytlarda fayllarni arxivlashda va uning hajmini ko’rganda uning hajmi disketadagi hajmga qaraganda ko’p bo’lishi mumkin, ya’ni agar disketaning hajmi 1,44mbayt bo’lsa, arxivlangan faylning hajmi esa 1,44Mbaytdan oshgan bo’lsa, bunday hollarda arxivlashda kataloglarni yoki fayllarni bo’laklarga bo’lib arxivlash ham mumkin. Masalan bitta faylni olib ya’ni text.txt faylini arxivlash uchun buyruqni arj a math text.txt ko’rinishda, ikkita – text1/txt va text2.txt fayllarini arxivlash uchun buyruqni arj a math text1.txt text2.txt text3.txt ko’rinishda, umuman bir nechta faylni arxivlash uchun ularni buyruqda bo’sh joylar bilan ajratib ko’rsatish kerak. Fayllarni qirqib arxivlash imkoniyatidan ham foydalanish mumkin. Faraz kilaylik GAMES katalogidagi fayllarni diskka arxiv fayl sifatida yozish kerak. Buning uchun arj a –va a:g’games buyrug’i beriladi. Bunda –va parametri bo’laklab arxivlashni bildiradi va buyruqning bajarilishi jarayonida disk to’lsa, arxivlash dasturi bu haqda xabar beradi hamda navbatdagi diskni qo’yishni so’raydi. Katalogdagi barcha fayllar arxivlangandan so’ng disk yurituvchiga qo’yilgan har bir diskda arxiv fayllar hosil bo’ladi. Ularning nomlari 1-diskda games.arj, keyingi disklarda games.a00, games.s01, games.a02 va hokazo ko’rinishda bo’ladi. Bir necha diskka bo’laklab arxivlangan yuqoridagi arxiv fayllarni S diskdagi GAMES katalogiga ochib joylashtirish uchun games.arj fayli joylashgan 1 – diskdan quyidagi buyruq beriladi: arj e –v games.arj c:g’GAMES Diskdagi arxiv fayl to’liq ochib bo’lgandan so’ng arxivlash dasturi keyingi diskni qo’yishni va «Y» harfini bosishni suraydi. Shu tartibda barcha disklardagi arxiv fayllar ochiladi. Mabodo bir diskdan keyin qaysi disk qo’yilishini eslay olmasangiz, arxivlash dasturi boshqa diskni qo’yishni o’zi talab qiladi, ya’ni ketma – ketlikni o’zi anqlaydi. Katalogdagi bir nechta arxiv fayl mavjud bo’lsa, fayllarni birlashtirish mumkin. Masalan, ikkita text1.arj va text2.arj fayllarini birlashtirish uchun buyruq arj j text1 text2 ko’rinishda beriladi. Bunda text1.arj fayliga text2.txt fayli ko’shimcha qilinadi. SHuningdek, bir arxiv fayl to’zib, unga bir nechta arxiv faylni birlashtirish mumkin. Masalan: arj j textlar text1 text2 text3 ko’rinishdagi buyruq textlar.arj arxiv faylni to’zadi va unga text1.arj, text2.arj, text3.arj fayllardagi ma’lumotlarni ko’chiradi. Bu ishlarni asosan agarda siz faqat MS-DOS yoki NC da ishlagan paytlarda qilish mumkin, lekin WINDOWS programmasida ishlagan holda hamma joyga tarqalgan arxivlash programmasi ham bor, bu WINRAR programmasi deb ataladi. Bu programma orqali juda oson fayllarni bo’laklarga bo’lib arxivlash mumkin. Siqish parametrlarini o'rnatgandan so'ng, siz papkaga nom berishingiz va kelajakdagi arxivlangan fayllarning joylashgan manzilini ko'rsatishingiz kerak bo'lgan oynaga o'tishingiz mumkin. Keyin arxiv jarayonini "OK" menyusi yordamida amalga oshirishingiz kerak. Arxivlangan ob'ektlar ko'rsatilgan joylarda paydo bo'ladi: papka yoki oddiygina siqilgan fayl.Arxivlangan zip fayli qanday ochiladi? Juda oddiy: siz chap-tugmani bosish orqali papka-arxivni tanlashingiz kerak, so'ngra sichqonchaning o'ng tugmachasini bosish orqali arxiv dasturining ishlarini ko'rib chiqishingiz kerak. Kichik oynalar ma'lumotlar bilan birga ko'rinadi, siz aytiladigan faylni qaerda saqlamoqchi bo'lsangiz, "joriy papkaga ko'chirib olish" yoki "olib tashlash uchun ..." ni tanlashingiz kerak. nsoniyat turmush tarzining rivojlanishi yangi – yangi kashfiyotlarning yaratilishiga sabab bo`lmoqda. Inson yangilik yaratish jarayonida har xil to`siqlarga duch keladi va shu to`siqlarni yengib o`tish mobaynida yana yangi ixtirolar vujudga kelaveradi. Lekin hayot tajribalaridan ma`lumki, ko`pincha yangi kashfiyot ma`lum bir muammoni hal qilish jarayonida yuzaga keladi .Biz kompyuterning yaratilishini XX asrning buyuk kashfiyotlardan biri desak yanglishmaymiz. Davr talabiga ko`ra bugunga kelib kompyuter texnologiyasi juda rivojlanib ketdi. Ma`lumotlarni boshqarish, ayniqsa hozirgi kunda muhum axamiyat kasb etmoqda. Ma`lumotlarni boshqarish tizimlariga bo`lgan talab kun sayin ortib bormoqda . Katta hajmdagi ma`lumotlar bazasi va axborotlar ustida ishlashga to`g`ri kelyapti.Jamiyat taroqqiyotida yuz berayotgan jadal o`zgarishlar uning bir qismi bo`lgan informatika soxasiga ham o`z ta`sirini ko`rsatmoqda. Bu ta`sir shunchalik kuchliki, axborot texnologiyalarida bo`layotgan o`zgarishlar yillar ichida emas, balki oylar ichida o`zgarib va boyib bormoqda.Malumki, kompyuterlarda o`zaro ma`lumotlar almashinuvi qulaylashtirish maqsadida turli xil hajmdagi disketalardan foydalaniladi. Lekin ba`zan shu disketalar ham kattaroq hajmdagi ma`lumotlarni o`zida sig`dirolmaydi va ma`lumot almashinuvi jarayonida yetarli muommolar tug`diradi. Bundan tashqari , kompyuterni ishlatish jarayonida magnit diskka ko`p bor murojat bo`lishi natijasida daskdagi axborotlar ishdan chiqishi mumkin. Shular va shu kabi boshqa muommolarni bartaraf qilish maqsadida kompyuter texnologiyasiga arxivlash degan yangi usul kiritiladi.Fayllarni arxivlash. Kompyuterdan foydalanish jarayonida turli sabablarga ko’ra diskdagi ma’lumotlarni o’chirish yoki zararlantirish mumkin. Bu magnit diskning ishdan chiqishi, fayllarning buzilishi yoki umuman ishdan chiqishiga olib kelishi mumkin.
Shuningdek kompyuter xotirasida ma’lumotlarning ko’payib ketishi turli muammolarga olib keladi. Ma’lumotlarni hajm jihatdan kichraytirish uchun arxivlash dasturlaridan foydalanish mumkin. Arxivlash natijasida bir nechta fayl, hato kataloglar siqilgan holda bir faylga birlashtiriladi.., arxiv faylni ochish natijasida ular o’z holatiga qaytariladi.Fayllarni arxivlovchi dasturlar arxivatorlar deb ataladi. Arxivator dasturlar fayllarni arxivlash va ochish, arxiv fayllarni yangilash, bo’laklarga bo’lib va qirqib arxivlash, arxiv fayllarni birlashtirish, arxiv fayllar mundarijasini ko’rish, parolli arxiv fayllarni hosil qilish imkoniyatlariga ega. Arxivlash dasturlari bo`lmaganda ham ochish mumkin bo`ladigan arxiv fayllarini tuzish mumkin. Buning uchun quyidagi ko`rinishda buyruq beriladi.arj a – je matn Bu buyruqning bajarilishi natijasida dastur fayli shaklidagi matn exe fayli hosil bo`ladi. Uni ochish uchun esa fayl ustiga kursorni keltirib ENTER tugnachasini bosish yetarli.Hatto, odatdagi arxiv fayl ( matn. arj ) dan ham o`zi ochiladigan faylni hosil qilish mumkin. Buning uchun quyidagicha buyruq beriladi. arj u – jel matn Buning natijasida matn exe fayli hosil bo`ladiki, u arxivlash dasturisiz ochiladigan arxiv fayllar qatoriga kiradi. Shuningdek, fayllarni arxivga joylashda uni boshqa foydalanuvchilar ochmasliklarni uchun parol qo`yish ham mumkin. Parol bilan arxivlash quyidagi buyruqlardan foydalaniladi.arj a – a? matn Uning bajarilishda ixtiyoriy harf va raqamlar ketma – ketlikdan iborat parolni kiritish talab qilinadi. Adashmaslik uchun parol ikki marta qayta so`raladi, uni tugmachalar majmui orqali kiritishda belgilar ekranda ko`rinmaydi.


Xulosa
Bugungi kuhda kompyuter texnologiyasi, axborotlar ko’lami rivojlanib borayotgan bir davrda arxivator dasturlariga qanchalik ehtiyojimiz borligini hayotning o’zi ko’rsatib turibdi. Ular kompyuter olamining keng iste’molida bo’lgan muhim dasturlaridan biridir.Operastion tizim turlariga qarab arxivator dasturlar ishlash imkoniyatlari turlicha bo’ladi: MS DOS muhitida ARJ, RAR, PKZIP, LIMIT va hokazolar. Windows muhitida Winrar, Winzip va hokazolar. Hozirgi kunda Windows operatsion tizimi ostida ishlaydigan Winzip, Winrar, Winzip Self-Extractor va shu kabi boshqa arxivatorlar turlari yaratilgan bo’lib ulardan keng foydalanilmiqda.Shuningdek fayl va kataliglarni arxivlashda qobiq dasturlardan keng foydalaniladi. Arxivator dasturlar qobiq dasturlarga qo’shimcha imkoniyat sifatida qo’shilgan bo’lib, ular ma’lumotlarni arxivlashning keng imkoniyatlariga ega. Fayl va kataloglarni qobiq dasturlarda arxivlash qulay va vaqtni tejaydi. Hozirgi kunda keng tarqalgan qobiq dasturlardan biri bular:Norton Commander, Windows Commander, Total Commander va boshqalar.Qobiq dastur imkoniyatiga ko’ra uning tarkibiga kiruvchi arxivator dasturlar soni o’zgarib boradi.Lekin insoniyat hamisha yangilikka, qulaylikka intilib yashashini hisobga olsak, demak, bundan buyon bundan ham qulayroq, yanada ham keng imkoniyatga ega bo’lgan yangi-yangi arxivator dasturlari yaratilishi mumkin. Buyruqdagi t harfi test so`zidan olingan bo`lib, tekshirish ma`nosini anglatadi. Buyruqning bajarilish natijasida ekranda arxivdagi fayllar ro`yxati va har bir fayl nomidan keyin, agar u yaxshi holatda bo`lsa << OK >> , qandaydir hatolika ega bo`lsa, << CRC error! >> yozuvi chiqariladi. Test oxirida arxivdagi xatolar soni ko`rsatildi. Xato jiddiyroq bo`lganda test jarayoni to`xtab qolishi ham mumkin. Bunday holatlarda arxiv faylni qayta tuzish lozim.