Savaş YÖnetiMİ ve YÖnetiMİn merkeziLEŞmesi

15 Eylül’de Başkumandanın emriyle, gece yarısından itibaren geçerli olmak üzere bütün yurtta seferberlik ilan edilmiştir. Fiili durum, resmiyete kavuşmuştur.

Büyük Millet Meclisi Ordusunun Örgütlenmesi

Tablo-14. Yüksek Komuta Kademesinde Yapılan Değişiklikler^236
Kumandanlıklar		Kumandanlar	Açıklama
Büyük Millet Meclisi Ordusu Başkumandanlığı		Mustafa Kemal Paşa (Ankara) (5 Ağustos 1921-29 Ekim 1923)	Mustafa Kemal Paşa’ya verilen başkumandanlık yetkisi üç ay sürelerle Meclis tarafından uzatılmıştır.
Garp Cephesi Kumandanlığı		İsmet Paşa (9 Kasım 1920, 4 Mayıs 1921)	9 Kasım 1920 tarihinde Garp Cephesi Kumadanlığı ikiye ayrılarak Şimal Cephesine İsmet Paşa atanmıştı; 4 Mayıs 1921 tarihinde cepheler birleştirildiğinde de kumanda İsmet Paşa’da toplanmıştır. Ahmet Naci Paşa, 27 Ocak 1921’de Garp Cephesi Kumandanlığı Kurmay Başkanlığına tayin edilmiştir. Asım Paşa, 30 Ağustos 1921 tarihinde Garp Cephesi Kumandanlığı Kurmay Başkanlığına önce vekaleten, bir ay sonra da asaleten atanacak ve İstiklâl Savaşı’nın sonuna kadar bu görevde kalacaktır.
		Refet Paşa (9 Ekim 1920-15 Nisan 1921)	Refet Paşa, 9 Ekim 1920 tarihinde Garp Cephesi Cenup Cephesi Kumandanlığına atanmıştı.
Birinci Ordu Kumandanlığı		Ali İhsan Paşa (7 Ekim 1921)	7 Ekim 1921 tarihinde Karahisarı Sahib (Afyonkarahisar) Cephesi adıyla Garp Cephesine bağlı Birinci Ordu Kumandanlığı kurulmuş ve kumandanlığına da eski Altıncı Ordu Kumandanı ve Malta esiri Ali İhsan Paşa atanmıştır.
İkinci Ordu Kumandanlığı		Yakup Şevki Paşa (18 Kasım 1921)	İkinci Ordu Kumandanlığı 19 Kasım 1921 tarihinde kurulmuştur.
Şark Cephesi Kumandanlığı		Kâzım Karabekir Paşa Paşa (2 Mart 1919)	Kâzım Karabekir Paşa Paşa, 2 Mart 1919 tarihinde Erzurum’da bulunan 15.Kolordu’ya atanmıştı. 15 Haziran 1920 tarihinde Şark Cephesi Kumandanı olmuştu. En son 31 Ekim 1920 tarihinde korgenerallik rütbesine yükselmişti. Şevket Seyfi Paşa, 2 Kasım 1921’de Şark Cephesi Kurmay Başkanlığına atanmıştır.
Güney Cephesi Kumandanlığı			26 Haziran 1920 tarihli İcra Vekilleri Heyeti Kararı ile kurulmuştur. Adana ve Elcezire Cephelerinden oluşmaktadır.
Elcezire Cephesi Kumandanlığı		Nihad Paşa (26 Haziran 1920)	Elcezire Cephesi, Adana Cephesiyle birlikte 26 Haziran 1920 tarihinde kurulan Güney Cephesini oluşturmuştur.^237 Elcezire Cephesi, 13.Kolordu bölgesini (Musul, Bitlis, Diyarbekir, Elazığ) kapsamaktaydı. Seferde ordu yetkisinde olan bu kumandanlığa, vilâyet ve müstalik livalara iç güvenlik bakımından emir ve talimat verme yetkisi verilmişti. Nihad Paşa, 29 Haziran 1920’de Ankara’dan hareket etmiş ve 7 Ağustos 1920’de Diyarbakır’a ulaşmıştı. 14 Aralık 1915 tarihinden beri tümgeneral olan Nihad Paşa, 3 Kasım 1921 tarihinde azledilmiştir.
Adana Cephesi Kumandanlığı		Selahattin Adil Bey (27 Haziran 1920)	26 Haziran 1920 tarihinde kurulan Adana Cephesi, Fırat’ın batısından Toroslara kadar olan bölgeyi kapsamaktaydı. Cephe Kumandanlığı karargâhı Kayseri’de idi. Yapılan tahkimatlardan sonra Adana Cephesi Kumandanlığına 10 Kasım 1920 tarihinde 2.Kolordu Kumandanlığı adı verilmiş ve karargâhı Antep’e alınmıştı. Selahattin Bey, 13 Eylül 1921 tarihli kararla 2.Kolordu Kumandanlığına atanmıştı. Kurmay Albay, Tuğgeneral Selahattin Adil Bey, 15 Ekim 1921 tarihinden geçerli olmak üzere mirlivalığa (tümgeneralliğe) terfi etmiştir. Adana Cephesi, 20 Ekim 1921 tarihinde Fransa ile imzalanan Ankara Anlaşması ile kapanmıştı Adana Cephesi, 20 Ekim 1921 tarihinde Fransa ile imzalanan Ankara Anlaşması ile kapanmıştır.
Adana Havalisi Kumandanlığı		Muhittin Paşa (1 Kasım 1921)	20 Ekim 1921 tarihli Ankara Anlaşması’ndan sona bölgedeki bütün kuvvetler kolordu yetkisinde olan ve karargâhı Kilikya’da bulunan Adana Havalisi Kumandanlığı altında toplanmıştır. Adana Cephesi Kumandanlığı kaldırılmıştır.
Merkez Ordusu Kumandanlığı		Nureddin Paşa (9 Aralık 1920)	Merkez Ordusu 9 Aralık 1920 tarihinde kurulmuş, Büyük Millet Meclisinde de şiddetli şekilde eleştirilen Koçgiri ve Pontus Rumlarının nakli görevlerini yürütmüştür.
Kastamonu ve Bolu Havalisi Kumandanlığı		Muhittin Paşa (21 Eylül 1920)	1 Eylül 1920 tarihinden beri Kastamonu ve Havalisi Kumandanlığını yürüten Muhittin Paşa, 1 Kasım 1921 tarihinde Adana Havalisi Kumandanlığına atanmıştır.
Kocaeli Grup Kumandanlığı		Halit Bey (21 Ocak 1921)	Kocaeli Grup Kumandanlığı, 21 Ocak 1921 tarihinde kurulmuştur. Halit Bey, Eski 9.Kafkas Tümen Kumandanıdır.
Tablo 15. Askeri Unvan ve Rütbe Değişiklikleri^238
Mustafa Kemal Paşa (Başkumandan)	19 Eylül 1921 tarihinde 153 sayılı Kanun ile gazilik ünvanı ve müşirlik (mareşallik) rütbesi verilmiştir. Mustafa Kemal Paşa’nın aldığı son rütbe budur.
Fevzi Paşa (Erkânı Harbiye Reisi)	Korgeneral olan Fevzi Paşa, 3 Nisan 1921’de orgeneralliğe yükselecektir.
Refet Paşa (Eski Cenup Cephesi Kumandanı)	10 Ocak 1921 tarihinde son rütbesi olan mirlivalığı (tümgenerallik) almıştır.
Selahaddin Adil Paşa (2.Kolordu Kumandanı)	20 Ekim 1921 tarihinde, 15 Ekim 1921 tarihinden geçerli olmak üzere mirlivalığa (tümgenerallik) yükselmiştir.
İsmet Paşa (Garp Cephesi Kumandanı)	1 Mart 1921 tarihinde albaylıktan mirlivalığa (tümgenerallik) terfi etmiştir.
Fahrettin Paşa (5.Süvari Grup Kumandanı ve Birinci Ordu Kumandan Vekili)	12 Eylül 1921 tarihinde mirlivalığa (tümgeneralliğe) terfi etmiştir.
Kâzım Paşa (Kocaeli Bölge ve 3. Kolordu Kumandanı)	12 Eylül 1921 tarihinde mirlivalığa (tümgeneralliğe) yükselmiştir.

Kumandanlar Hakkında Verilen İstizah Takrirleri

Bazı kumandanlar kanunsuz uygulamalar yaptıkları ve görevlerini suistimal ettikleri gerekçesiyle Meclis gündemine gelmiş ve şiddetli şekilde eleştirilmiş; hatta haklarında azledilme ve tahtı muhakemeye alınma kararları alınmıştır.

Koçgiri Aşireti isyanını bastırma şekli nedeniyle, 3 Ekim’de Merkez Ordusu Kumandanı Nureddin Paşa’nın görevden alınması istenmiştir.²³⁹ Şark Vilâyetlerindeki asayişsizliğin ve kanunsuz işlerin kaynağı olarak başta Nureddin Paşa olmak üzere, ordu içinde kendilerine fevkalâde salahiyetler verilen Paşalar suçlanmış; bu Paşalar prens olarak adlandırılmıştır. Görüşmelerde, Başkumandan Mustafa Kemal Paşa, Nureddin Paşa’nın görevden alınmasına gerek olmadığını dile getirmiştir. Ancak, bu tarihte yapılan gizli oturumda Koçgiri Aşireti hadisesinin yeniden tetkikine karar verilmiştir. 4 Ekim’deki müzakerelerde Dahiliye Vekili Refet Paşa, Nureddin Paşa’nın olaylardaki sorumluluğunu itiraf etmiştir. 5 Ekim’de yine Nureddin Paşa hakkında, bu sefer Samsun Rumlarının tehciri konusunda Dahiliye Vekâletine Lâzistan Mebusları Ziya Hurşid Bey ve Osman Bey tarafından bir istizah takriri verilmiştir. 3 ve 5 Ekim’deki müzakerelerden sonra Meclis, Nureddin Paşa’nın görevden alınmasına ve yargılanmasına karar vermiştir.²⁴⁰ Takririn görüşmeleri esnasında 29 Ekim’de, izahatın İcra Vekilleri Heyeti tarafından verilmesi istenmiştir. İstizah takriri, Dahiliye Vekâleti ile Nureddin Paşa arasındaki ihtilâfı ortaya çıkarmıştır. Bunun üzerine, 29 Ekim’deki müzakerelerde Mustafa Kemal Paşa, bunun bir ihtilâf meselesi olduğunu belirterek, konunun Başkumandan ve Erkânı Harbiye Riyaseti tarafından halledilmesi gereken bir mesele olduğunu söylemiş ve Heyeti Vekile’ye verilen vasi isyanlara askeri müdahale yetkisinin kullanıldığını dile getirerek Nureddin Paşa’nın müdahalesinde kanunsuz bir taraf görmediğini yinelemiştir. Nureddin Paşa hakkında Koçgiri ve Pontus meselesi üzerine verilen bu takrirler, 31 Ekim’de Başkumandanlık Müddetinin Temdidi gündeme geldiğinde Başkumandana ademi itimat olarak yorumlanacaktır. Meclis’teki hararetli tartışmalardan sonra Nureddin Paşa, 3 Kasım’da Başkumandanlık Emri ile azledilecek ve tahtı muhakemeye alınmasına izin verilecektir.²⁴¹ 16 ve 17 Ocak 1922 tarihinde Nureddin Paşa hakkında verilen tahtı muhakeme kararı, izahnamesinin müzakeresinden sonra kaldırılacaktır. Koçgiri Tahkikat Heyeti de, Aralık 1922 tarihinde hazırladıkları raporlarında Koçgiri Aşireti olayının Nurettin Paşa’nın izah ettiği gibi siyasi bir mesele olduğuna karar verecek ve isyancılar için teklif edilen af kararı reddedilecektir.²⁴²

Elcezire Kumandanı Nihad Paşa hakkında 15 Şubat’ta Müdafaai Milliye Vekâletine bir sual takriri verilmiştir. Nihad Paşa’nın yolsuzlukları hakkındaki takrire cevaben Dahiliye Vekâleti Vekili Dr.Adnan Bey, Malatya Mutasarrıflığı tarafından gerekli teftişin başlatıldığını bildirmiştir. 3 Kasım’da sual takriri istizaha çevrilmiş ve bu sefer Erkânı Harbiye Riyasetine yöneltilmiştir. İstizah takririnin 7 Kasım’daki müzakeresinde Nihad Paşa’nın Başkumandan Mustafa Kemal Paşa tarafından görevden alındığı dile getirilmiştir. Görevden alma kararı, 3 Kasım 1921 tarih ve 2/649 sayılı Başkumandanlık Emri ile verilmiştir.²⁴³ 11 Nisan 1922 tarihinde, Adliye Encümeni Mazbatası doğrultusunda, Nihad Paşa hakkında mahalinde yapılan tahkikat ve tetkikat neticesinde mucibi mesuliyet bir şey görülmediği ve icraatın o dönem Heyeti Vekilece verilen salâhiyat çerçevesinde olduğu beyan edilecektir. Meselenin kapatılmak istenmesinin şiddetli şekilde eleştirilmesi üzerine, evrâk tahkikatın yinelenmesi için Adliye Encümenine iade edilecektir. 22 Temmuz 1922 tarihinde Adliye Encümeni, Nihad Paşa’yı bir kez daha suçsuz bulacak ve meni muhakeme kararı alacaktır. 24 Temmuz 1922 tarihindeki açık oturumda, Adliye Encümeni’nin kararı çoğunlukla kabul edilecektir. Nihad Paşa, 7 Eylül 1922 tarihinde Askeri Divanı Temyiz Riyasetine atanacaktır.

Diplomatik Temsilcilikler

Büyük Millet Meclisi Hükümeti, 1921 yılında Almanya (Berlin), Bulgaristan (Sofya) ve Fransa (Paris)’da temsilci bulundurmaya başlamıştır. Sofya temsilciliği kısa ömürlü olacaktır.

Tablo – 16. BMM Hükümetleri Döneminde Diplomatik Temsilcilikler ve Temsilciler^244
Ülke	Temsilcilik Türü	Temsilci	Açıklama
Afganistan (Kâbil)	Temsilcilik	Abdurrahman Bey (19 Ağustos 1920-27 Ekim 1921)	Eski Bahriye Nâzırı ve İttihat Terakki Üyesi Cemal Paşa da Afganistan’da bulunmaktadır. Afgan ordusuna yardım sağlamak amacıyla gittiği Avrupa’dan dönüşte 21 Temmuz 1921 tarihinde Tiflis’te öldürülmüştür.
	Elçilik	Fahrettin Paşa (Tükkan) (27 Ekim 1921-29 Kasım 1925)	Fahri Paşa olarak da bilinen Fahrettin Paşa, eski Medine Muhafızıdır ve Malta’ya sürülenler içinde yer almıştır.
Almanya (Berlin)	Berlin’de İsviçre Elçiliği Nezdinde Temsilcilik	Numan Tahir Bey (Seymen) (1920-1923)	30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi ile Almanya ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki diplomatik ilişkilerin kesilmesi üzerine Berlin’deki Osmanlı Büyükelçiliği görevlileri İstanbul’a dönmüş; sadece Numan Tahir Bey, İsviçre Elçiliği kadrosunda görülerek gayri resmi temsilci gibi Berlin’de kalmıştır.
	Berlin’de Ankara Hükümeti Temsilcisi	Nuri Bey (Conker) (28 Haziran 1921)	Askeri alımlarla ilgili Almanya’da bulunan Nuri Bey, 28 Haziran 1921 tarihinde bu göreve atanmıştır.
Azerbaycan (Bakû)	Temsilcilik	Memduh Şevket Bey (Esendal) (19 Ağustos 1920-1923)	Büyük Millet Meclisi ilk temsilciliğini 1920 yılında Bakû’de açmıştır. Bakû temsilciliği tam kadrolu bir elçilik gibi çalışmıştır.
Bulgaristan (Sofya)	Temsilcilik	Cevat Abbas Bey (Gürer) (21 Şubat 1921-Temmuz 1921)	30 Ekim 1918’te Mondros Mütarekesi’nin imzalanması ile Osmanlı İmparatorluğu Bulgaristan’daki son Elçisi Safa Bey’in görevine son vermiş ve Safa Bey, 8 Şubat 1920 tarihinde Bulgaristan’dan ayrılmıştır. Cevat Abbas Bey, yarı resmi temsilci olarak Bulgaristan’da göreve başladıktan bir süre sonra Müttefik Devletlerin baskısı üzerine ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştır. 1923 yılına kadar İspanya Elçiliği refakatinde görevlendirilen diplomatlar ilişkileri sürdürecektir.
Fransa (Paris)	Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin Paris Temsilcisi	Ahmet Ferit Bey (Tek) (İstanbul) (26 Ekim 1921-6 Şubat 1923)	1914 yılında Osmanlı İmparatorluğu ile Fransa arasındaki diplomatik ilişkiler kesilmişti. Sevr Anlaşmasının imzalanmasından sonra Mehmet Nabi Bey, açılan Osmanlı Temsilciliğinde görevlendirilmişti. 1921 yılında Ferit Bey’in atanmasıyla Türkiye’deki ikili iktidar durumu Fransa’ya da taşınmıştır.
Gürcistan (Tiflis)	Temsilcilik	Kâzım Bey (Dirik) (23 Ekim 1920-1921)	Gürcistan’ın işgalinden yana olan Kâzım Bey, Gürcistan’da Bolşeviklerin iktidara gelmesi ile Tiflis’i terk etmek zorunda kalmıştır.
	Temsilcilik (vekaleten)	Hüsamettin Efendi (1921)	Tiflis Temsilcilik Vekili olarak Tiflis’te bulunmuş ve temsilciliğin devamını sağlamıştır.
	Temsilcilik	Ahmet Muhtar Bey (Mollaoğlu) (27 Ekim 1921-9 Kasım 1922)	Ahmet Muhtar Bey, eski Hariciye Vekilidir.
İtalya (Roma)	Temsilcilik	Cami Bey (Baykurt) (Aydın) (4 Eylül 1920-5 Ocak 1922)
Sovyetler Birliği (Moskova)	Büyükelçilik	Ali Fuad Paşa (Cebesoy) (Ankara) (9 Kasım 1920-10 Mayıs 1922)	Ali Fuad Paşa’nın Sefirliği sırasında 21 Nisan 1922 gecesi Moskova Sefareti’nin basılması ile, tarihe Çanta Olayı olarak geçen diplomatik bir kriz yaşanacaktır. Bu olay üzerine, Ali Fuad Paşa, 6 Mayıs 1922 tarihinde Ankara Hükümeti’nin onaylaması üzerine 10 Mayıs 1922’de Sovyetler Birliği’ni terk etmiştir.

Basın

İcra Vekilleri Heyeti Kararı ile İstanbul’da yayınlanan gazetelerin Anadolu’ya girişine izin verilmiştir. 5 Haziran’da Karagöz Gazetesi’nin, 3 Temmuz’da Güleryüz Gazetesi’nin, 8 Ağustos’ta Tevhid-i Efkâr Gazetesi’nin, 8 Eylül’de Tercüman-ı Hakikat Gazetesi’nin, 30 Kasım’da Yeni Şark Gazetesi’nin Anadolu’da yayınlanmasına izin verilmiştir.

2 Ocak’ta komünizm propagandası yaparak Ethem Bey kuvvetlerine karşı asker sevkinin gerçekleştirilmesini önlemek gerekçesiyle, Resmi Türkiye Komünist Fırkası yayın organı Yeni Dünya Gazetesi matbaası tahrip edilmiş; gazete kapatılmış ve imtiyaz sahibi Arif Oruç ve arkadaşları tutuklanmıştır. 9 Ekim’de İcra Vekilleri Heyeti Kararı ile Arif Oruç serbest bırakılmış ve 2 Aralık’ta gazete Ankara’da yeniden yayımlanmaya başlanmıştır.

1921 yılı içinde birçok yeni gazete ve dergi yayın hayatına başlamıştır. Sebilürreşat Mecmuası 19 Ocak’ta Ankara’da, İstikbal Gazetesi 26 Ocak’ta Trabzon’da ve Payidaht Gazetesi İstanbul’da, 21 Şubat’ta Anadolu yanlısı Vahdet Gazetesi İstanbul’da, 15 Nisan’da Dergâh Mecmuası İstanbul’da, 5 Mayıs’ta Güleryüz Mecmuası İstanbul’da, yayımlanmaya başlanmıştır. Adana’nın boşaltılmasının ardından 9 Aralık’ta Yeni Adana Gazetesi, haftada üç gün olmak üzere yeniden yayımlanmaya başlanmıştır. Ankara’da 23 Aralık 1921’de Aka Gündüz’ün yönetiminde Hakikî Peyamı Sabah adlı bir gazete yayımlanmaya başlanmıştır.

Milli Marş. Burdur Mebusu Mehmet Akif Bey’in yazdığı İstiklâl Marşı, 12 Mart’ta 108 sayılı Heyeti Umumiye Kararı ile milli marş olarak kabul edilmiştir.²⁴⁵

Himaye-i Etfal Cemiyeti. Himaye-i Etfal Cemiyeti, İstanbul’da kurulmuş bir cemiyettir. 17 Ocak’ta İstanbul Hükümeti tarafından menâfi-i umûmiyeye hâdim cemiyetler arasına alınmıştır. Himaye-i Etfal Cemiyeti, Ankara’da 30 Haziran’da kurulmuştur. Kadınların da üye olabileceği cemiyetin onursal başkanı Mustafa Kemal Paşa olmuştur. Cemiyetin başkanlığını İstanbul Mebusu Muhtar Bey, sekreterliğini ise, Bolu Mebusu Fuat Bey üstlenmiştir. Erzurumlu Nafiz Bey ve Yunus Nadi Bey başkanvekilliği görevlerine getirilmiştir.

Hilâl-i Ahmer Cemiyeti. Cemiyet, 1921 yılında artan yardımlarıyla Milli Mücadeleyi aktif olarak desteklemiştir. Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin İstanbul’da bulunan Genel Merkezi, 4 Kasım’da Ankara Murahhaslığının yetkilerini arttırmış; Dr.Adnan Bey, Dr.İsmail Besim Paşa ve Ömer Lûtfi Bey’i murahhas olarak tayin etmiştir.

İnkişaf-ı İçtimaiye Cemiyeti. Peyamı Sabah Gazetesi yazarı Ali Kemal’in de kurucuları arasında bulunduğu ve İstanbul’da kurulan Cemiyet, teşebbüs-ü şahsi görüşünü savunuyordu.
Ek-1: İŞGAL / KURTULUŞ ZAMANDİZİNİ (2 Ocak 1921 – 31 Aralık 1921)²⁴⁶

G.	A.	İşgal / Kurtuluş Bölgesi - Olay
2	1	Yunanistan ordusu Uşak-Ulubey'i 2.kez işgal etti.
6	1	Banaz, İnegöl, Yenişehir Yunanistan ordusu tarafından ele geçirildi.
8	1	Yunanistan ordusu Çivril ve Pazarcık'ı işgal etmiştir. 6 Ocak 1921'de işgal edilen Banaz (İslamköy) ikinci defa geri alınmıştır.
9	1	Yunanistan ordusu Bilecik ve Bozöyük'ü işgal ederek İnönü mevzilerine kadar ilerledi.
11	1	Yunan ordusu Söğüt'ü işgal etti.
12	1	Garp Cephesi birlikleri, geri çekilen Yunan kuvvetlerini takip hareketine başlayarak, Bozöyük ve Söğüt'ü kurtardı.
14	1	Garp Cephesi birlikleri, takip harekâtı kapsamında Yenişehir ve İnegöl'ü geri aldı. Karahallı, Yunanistan ordusu tarafından 2.defa işgal edilmiştir.
20	1	Uşak'a bağlı Karahallı, Sivaslı ve Ulubey Yunan ordusundan geri alındı. Yunanistan bu kasabaları 1 Nisan 1921 tarihinde yeniden işgal edecektir.
23	1	Yunanlılar İnegöl'ü 5. defa işgal etti.
23	2	Yunanlılar Yalova'yı 3. defa işgal etti.
25	2	Türk birlikleri 17 Şubat 1920'de Ermeniler tarafından işgal edilen Çıldır'a girdi.
1	3	22 Ocak 1919 tarihinden beri Gürcistan'da olan Hanak geri alındı.
2	3	21 Ocak 1919 tarihinden beri Gürcistan'ın elinde bulunan Posof, Türkiye'ye geçti.
7	3	Gürcistan sınırları içinde bulunan Ahıska işgal edildi.
8	3	Gürcistan sınırları içinde bulunan Ahılkelek işgal edildi.
11	3	Şark Ordusu birlikleri Batum'u işgal etti.
11	3	Hassa Fransa'dan geri alındı.
15	3	Hassa 4.defa Fransa tarafından işgal edildi.
19	3	Yunanlılar, Orhangazi'yi 2.defa işgal etti.
23	3	Yenişehir Yunanistan tarafından işgal edildi.
24	3	Pazarcık, Bozöyük, Bilecik ve Dumlupınar Yunanistan tarafından işgal edildi.
25	3	Yunan kuvvetleri Sapanca'yı işgal etti.
26	3	Adapazarı ve Söğüt Yunanlılar tarafından işgal edildi.
27	3	Karahisarı Sahib (Afyonkarahisar) Yunanlılar tarafından işgal edildi.
1	4	Bozöyük ve Söğüt geri alındı.
1	4	Yunanistan Çivril'i 2.defa işgal etti.
3	4	Garp Cephesi kuvvetleri Çay'a, Karamürsel'e girdi ve 5.defa İnegöl'ü geri aldı.
4	4	Atlı birlikler İnegöl'e, Kocaeli birlikleri de Yenişehir'e girdi. Boldavin geri alındı.
7	4	Karahisarı Sahib (Afyonkarahisar) kurtarıldı.
9	4	İngiliz kuvvetleri İzmit'i işgal etti.
16	4	Kızılcalı Halit Müfrezesi, Kandıra'yı İngilizlerden geri aldı.
26	4	Yunan kuvvetleri Kandıra'yı işgal etti. İşgalciler, 29 Nisan 1921 tarihinde şehri terkedecektir.
28	4	İzmit, İngilizlerin ayrılışı üzerine Yunanistan tarafından işgal edildi.
30	4	Sakarya'ya bağlı Kaynarca Yunanistan tarafından 2.defa işgal edildi. Şehir 3 Mayıs 1921'de kurtarılacaktır.
14	5	Halep'e bağlı Münbiç, Fransızlardan geri alındı. Münbiç, 2 Şubat 1921'de işgal edilmişti. Türk kuvvetleri 19 Aralık 1921'de Münbiç'i boşaltıcaktır.
18	5	Balıkesir'e bağlı Dursunbey kasabası, Yunanlılar tarafından 2.defa işgal edildi. 21 Mayıs 1921'de kurtarılacak kasaba, 21 Temmuz 1921 tarihinde yeniden işgal edilecektir.
21	5	Yunanistan, üç koldan 3.defa Gördes'e saldırdı ve şehri yaktı. 65 akıncı Yunan ileri harekâtını durduracaktır.
21	5	Dursunbey geri alındı. Şehir 21 Temmuz 1921 tarihinde yeniden Yunanistan tarafından işgal edilecektir.
21	5	Yunanistan Orhaneli'ni işgal etti. Şehir 22/23 Mayıs 1921 tarihlerinde kurtarılacak; ancak, 10 Temmuz 1921'de yeniden işgal edilecektir.
22	5	Yunanistan Gördes'i boşalttı. 120 kişiye varan akıncılar, şehre girmiş ve Yunanlılara baskın yaparak sandıklarla bomba, katır ve Gördes'te yağmalanan cephaneyi ele geçirmiştir.
25	5	İtalya, 10 Mayıs 1919'da işgal ettiği Marmaris'i boşalttı.
21	6	Yunanistan, başlatmayı planladıkları üçüncü Anadolu harekâtı için hareket planları gereğince Adapazarı'nı boşalttı. Milli kuvvetler çekilen Yunan ordusunu takiben Sapanca ve Kandıra'yı aldı.
21	6	Fransız kuvvetleri 18 Haziran 1920 tarihinde işgal ettikleri Zonguldak'tan ayrıldı. Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey, 27 Haziran 1921 tarihli beyanatında bir kısmının ayrıldığını söylemiştir.
24	6	Yunanistan Söğüt kasabasını 3.defa işgal etti.
27	6	Yunanistan gemilerle İzmit'i boşalttı. 28 Haziran 1921 tarihinde İzmit Körfezi kıyıları milli kuvvetler tarafından kuşatılacak ve 29 Haziran 1921'de Yunanistan tamamen İzmit'ten çıkarılacaktır. Mürettep Kolordu da Gölcük'e girecektir.
27	6	Yunanistan Orhangazi'yi 3.defa işgal etti.
1	7	Yunanistan Gördes'i 4.defa işgal etti.
4	7	Kocaeli Müfrezesi, Yunan ordusunun boşalttığı Karamürsel'e girdi.
4	7	Yunan ordusunun Yalova'yı boşalttığı haberi alındı.
5	7	İtalya, Marmaris'ten sonra Antalya'yı da tahliye etti.
6	7	Yunan ordusu Orhangazi'yi boşaltarak Gemlik'e çekildi. Kasaba bir Türk keşif kolu tarafından işgal edilmiştir.
7	7	Orhangazi kasabası 4.defa Yunan ordusu tarafından işgal edildi.
10	7	Yunan ordusu Yenice, Yenişehir ve İnegöl'ü işgal etti. Orhaneli 2.defa işgal edildi ve Domaniç Yunan ordusunun eline geçti.
12	7	Gediz, Yunan ordusu tarafından 4.defa işgal edildi.
13	7	Karahisarı Sahib (Afyonkarahisar) 4. defa Yunan ordusu tarafından işgal edildi. Yunan ordusu ayrıca, o günkü adıyla Sinanpaşa olan Sincanlı, Pazarcık [bkz. 14, 17], Bilecik, Emet [bkz. 17] ve Altıntaş'ı da işgal etmiştir.
14	7	Yunan ordusu Pazarcık'ı [bkz.13,17] ve Tavşanlı'yı işgal etti. Öte yandan, İzmit yakınlarındaki bir Türk tümeni, Trikopis kuvvetlerinin terkettiği Yenişehir'i geri aldı.
15	7	Bozöyük ve Tavşanlı yeniden Yunan ordusunun eline geçti. Bilecik geri alındı; ancak, gece yeniden Yunan ordusu tarafından işgal edildi.
16	7	Bursa'nın Yenişehir kasabası geri alındı. 24 Temmuz 1921 tarihinde yeniden Yunan ordusunun eline geçecektir.
17	7	Kütahyayı kuşatmak ve ele geçirmek için sürdürülen saldırı başarıya ulaşarak, Kütahya Yunan ordusu tarafından ele geçirildi. Belediye binasına Yunan bayrağı çekildi. Yunan Veliahtı ve Kurmayı Kütahya'ya girdi. Kütahya'ya, Yunanistan tarafından Eski Frigya'nın başkenti ve 40.000 civarında nüfusa sahip olması nedeniyle özel önem atfediliyordu. Kütahya ile birlikte bütün savunma mevzileri Yunanistan'ın eline geçmiş ve bu işgal Garp Cephesini bunalıma sokmuştur.
17	7	Yunan ordusu Bilecik'e geldi. Emet [bkz.13], Simav, Pazarcık, Seyitgazi [bkz.19] kasabaları Yunan ordusunu eline geçti.
19	7	Garp Cephesinde durum giderek kötüleşmiş ve sabah saatlerinde 30.000 nüfuslu ve önemli bir ulaşım kavşağı olan Eskişehir boşaltılmıştır. Çekilme birliklerde büyük bir çöküntü yaratmıştır. Boşaltılan şehir Yunan ordusu tarafından işgal edilmiştir. Yunan ordusu ayrıca, Seyitgazi'yi de [bkz.17] boşaltmıştır.
19	7	Milli Kuvvetler Yalova ve Yenişehir'e girdi.
20	7	Milli Kuvvetler Yunan işgal hatları gerisindeki Bilecik'e girdi.
21	7	Yunan ordusu Balıkesir'e bağlı Dursunbey kasabasını 3.defa işgal etti.
23	7	Yunan ordusu Simav'ı 3.defa, Bilecik'i 5.defa işgal etti.
3	8	Söğüt kasabası, 12.Süvari Tugayı tarafından geri alındı ve aynı gün 4.defa Yunanistan'ın eline geçti.
7	8	Demirci kasabası 3.defa Yunan ordusu tarafından işgal edildi. 6 Ağustos 1921 tarihinde gerillalar kasabayı savaşsız olarak teslim ederek dağa çıkma kararı almıştı. Gerilla kuvvetlerinin başında Demirci Kaymakamı İbrahim Ethem Bey bulunmaktadır.
8	8	Yunan ordusu Sandıklıyı işgal etti. Kasaba 9 Ağustos 1921 tarihinde kurtarılacak; 11 Ağustos 1921 tarihinde yeniden işgal edilecektir. 12/13 Ağustos 1921 tarihinde yeniden kurtarılacaktır.
9	8	Altıntaş kasabası Yunan ordusunun işgalinden kurtarıldı. Kasaba, 14 Ağustos'ta yeniden işgal edilecektir.
14	8	Egret (İhsaniye) ve Altıntaş Yunan ordusu tarafından işgal edildi.
15	8	Yunan ordusu, Sivrihisar ve Sarıköy'ü işgal etti. Bu işgaller sonunda, Yunan genel karargâhı Hamidiye'de kurulmuştur.
16	8	Mihalıççık ve Emirdağ Yunan ordusu tarafından işgal edildi.
20	8	Yunan ordusu Çay ve Bolvadin'e girdi.
23	8	100 km'lik bir cephe üzerinde 22 gün 22 gece sürecek Sakarya Savaşı başladı. Türk ordusunun etkin bir savunma savaşı verdiği cephe boyunca etkin bir mevzi savaşı yapılacak ve bu nedenle dağ, tepe ve küçük kasabalar sürekli el değiştirecektir. 23 Ağustos 1921 tarihinde Mangal Dağı düşmüş ve top sesleri Ankara'dan duyulmaya başlamıştır. 24 Ağustos 1921 tarihinde Mangaldağı bütünüyle Yunan ordusunun eline geçecektir. 25 Ağustos 1921 tarihinde, Beylikköprü'den Haymana'nın 25-30 km doğusuna uzanan hatta Yunan ordusu şiddetli bir saldırıya geçecektir. Bu saldırıdan sonra çeşitli tepeler sürekli el değiştirecek ve sonunda izleyen günlerde Türbetepe, Karailyas tepeleri, Kartaltepe, Yıldıztepe, Güzelcekale, Duatepe, Kartaltepe Yunan ordusunun eline geçecektir.
1	9	Milli Kuvvetlerin Polatlı'nın 3 km batısına çekilmesiyle düşman ateşi altında kalan Polatlı boşaltıldı. 4 Eylül 1921 tarihinde Polatlı'nın güneydoğusundaki eski Polatlı sırtları Yunan ordusu tarafından işgal edilecektir.
2	9	7 Ağustos 1921 tarihinde Yunan ordusu tarafından 3.defa işgal edilmiş olan Demirci, geri alındı. 5 Eylül 1921 tarihinde Kaymakam İbrahim Etem komutasındaki gerillalar, halkın sevinç gösterileri arasında Demirci'ye girecektir. 11 Ekim 1921 tarihinde 4.defa işgal edilecektir.
7	9	Sandıklı kasabası Yunan ordusu tarafından işgal edildi.
10	9	Milli Kuvvetler karşı saldırıya geçti. Duatepe, Mangaldağı ve Eski Polatlı geri alındı.
12	9	Yunan ordusu bütün önemli mevzilerini bırakarak Sakarya Nehri'nin batısına geçmeye başladı. Çaldağı, Duatepe, Kartaltepe, Beştepeler zaptedildi. Sandıklı geri alındı.
15	9	13 Eylül 1921 tarihinde Yunan cephe gerisine bir baskın yaparak Sivrihisar'daki esirler kurtarılmıştı. Bugün ise, Türk kuvvetleri Sivrihisar'ı boşaltmak zorunda kaldı.
17	9	Cephenin güney bölgesinde 16 Eylül 1921 tarihinde alınan Kartal Dağı işgal edildi.
17	9	4 Ağustos 1921 tarihinde Yunan ordusunun işgal ettiği Çifteler Türk ordusunun eline geçti.
18	9	14 Ağustos 1921'de işgal edilen Mahmudiye milli kuvvetlerin eline geçti.
19	9	Yunan kuvvetleri Mihalıççık'tan çekildi. Milli kuvvetler 20 Eylül 1921 tarihinde kasabaya girecektir.
20	9	Mihalıççık, Sivrihisar ve Seyitgazi kasabaları kurtarıldı. Seyitgazi ve çevresi 21 Eylül 1921 tarihinde yeniden işgal edilecektir.
21	9	Çay ve Emirdağ kasabaları kurtarıldı.
24	9	Bolvadin kurtarıldı.
3	10	Güzelim Dağı Savaşı'nda Güzelim Dağı Yunan ordusu tarafından işgal edildi.
4	10	Yunan ordusu Bozöyük'ü 3.defa işgal etti.
8	10	Güzelim Dağı Savaşı sonuçlanmış; Karahisarı Sahib [Afyonkarahisar] mevziini korumak için başlayan Yunan saldırısı Afyon'a kuzey-doğudan hakim olan Kozviran sırtları-Güzelim Dağı hattı Yunanlıların eline geçmiştir.
11	10	Yunan ordusu Demirci'yi 4.defa işgal etti.
20	10	Yunan ordusu Çaldağı'nda Şeyhelvan Dağı'nı ele geçirdi. Garp Cephesi birlikleri Menderes'in güneyine çekilmek zorunda kalmıştır.
21	11	Garp Cephesi kuvvetleri Çal'da, Yunanlıların bir ay önce ele geçirdikleri Menderes nehri dirseğini geri aldılar. 27 Kasım 1921'de Yunan ordusu karşı saldıraya geçecek ve Garp Cephesi birlikleri geri çekilecektir.
3	12	Fransa, Osmaniye'nin kuzeyindeki Mamure kasabasını boşalttı.
6	12	Fransa, Kilis'i boşaltmaya başladı. Fransa'nın çekilmesi 30 Aralık 1921'de tamamlanacaktır.
19	12	Ankara Anlaşması uyarınca Ankara Hükümeti, güneydeki yerlerden geri çekilmeye devam etti. 14 Mayıs 1921'de işgal edilen Halep'e bağlı Münbiç kasabasından çekilinmiştir. Rakka da boşaltılmıştır.
20	12	Karataş boşaltıldı.
20	12	Adana şehri Fransa tarafından tahliye edilmiş; Adana ve Havalisi Kumandanı Muhittin Paşa ve Vali Hamit Bey, şehirde göreve başlamıştır.
23	12	Fransa, Yumurtalık, Ceyhan ve Kilis'ten çekildi. 24 Aralık 1921'de Osmaniye'den çekilecek.
25	12	Fransa, Gaziantep ve Nizip'i boşalttı ve Türk birlikleri bu şehirlere girdi; buralarda Ankara Hükümeti yönetimi kuruldu. Oğuzeli'de boşaltıldı.
27	12	Fransa'nın çekilmesiyle Türk birlikleri Tarsus'u teslim aldı. Yapılan törende 7 mebus ve Adana Havalisi Kumandanı Muhittin Paşa da hazır bulunmuştur.
28	12	Türk birlikleri, Ankara Anlaşması uyarınca Halep'e bağlı Arappınar, Cerablus ve Rassiçe ilçelerinden çekildi.
30	12	Fransa Kilis'i boşalttı.
31	12	Fransa Dörtyol'u boşalttı. Türk birlikleri 1 Ocak 1922 tarihinde şehri teslim alacaktır.