Seminar jumislari

4-seminar jumisi.
Temperaturaliq waqitli superpozitsiya printsipi. Polimerler fizikasinin’ polimerler industriyasinin’ rawajlaniwindag’i orni
Kristallani′w tezliginin` temperaturag`a g`a`rezliligi to`mendegi su`wrette keltirilgen:

3.4.2-su`wret. Kristallani′w tezliginin` temperaturag`a g`a`rezliligi.

Bul iymek maksimumg`a iye boli′p, wol maksimum polimerdin` kristallani′wi′ - shiyshalani′w ha`m yeriw temperaturalari′ni′n` wortasi′nda jaylasqani′n bildiredi. Segmentlerdin` joqari′ ha`reketshen`ligi yesabi′nan, yeriw temperaturasi′na jaqi′n temperaturalarda kristallitlerdin` wo`siwi ju`da` kishi tezlik penen iske asadi′, sebebi wolar kristalli′q reshetkadan jen`il u`ziliw mu`mkinshiligine iye boladi′, al shiyshalani′w temperaturasi′na jaqi′n temperaturada segmentlerdin` ju`da` a`sten qozg`ali′wi′ yesabi′nan kristallani′w tezligi to`men boladi′.

Kristall polimerlerdin` yeriw temperaturalari′ turaqli′ bolmaydi′, sebebi wol kristallani′w tezligine baylani′sli′ boladi′. Kristallani′w tezligi qansha kishi bolsa, polimerdegi defektler sonsha az boladi′ ha`m polimerdin` yeriw temperaturasi′da joqari′ boladi′, yag`ni′y kristalli′q da`rejesi joqari′ boladi′.
Polimerdin` yeriw ha`m kristallani′w temperaturalari′ hesh qashan birdey bolmaydi′. Sebebi kristalli′q strukturani′ payda yetiw ushi′n talap yetiletug`i′n relaksatsiyali′q protsessler ju`da` kishi tezlikke iye boladi′.
Polimerlerde kristalli′q strukturani′n` payda boli′wi′ segmentlerdin` qozg`ali′si′n shekleydi. Sonli′qtanda kristalli′q da`rejesi ko`beygen sayi′n polimer bekkem boladi′, yag`ni′y woni′n` serpimlilik moduli asadi′. Yekinshi ta`repten polimerdin` amorf bo`legi ko`p bolsa, wol u`lken deformatsiyalani′w qa`siyetine iye boladi′. Kristall polimer segmentleri qozg`ali′si′ni′n` sheklengenligi, wolardi′n` mexanikali′q qa`siyetlerinin` shiysha ta`rizli polimerlerge uqsasli′g`i′n ta`miynleydi.
Kristall polimerlerdin` kernew-deformatsiya iymegi de shiysha ta`rizli polimerlerdegidey 3 bo`lekke bo`linedi. I-bo`limde serpimli deformatsiya iske asadi′, II-bo`limde kristall strukturasi′ni′n` bir bo`legi tarqali′p, ta`sir ku`shi bag`i′ti′nda bag`darlanadi′, al III-bo`limde qaldi′q strukturalardi′n` tarqali′wi′ ha`m u`lginin` sozi′li′wi′ na`tiyjesinde polimerdin` u`ziliwi iske asadi′.
Kristall polimerlerdi sozi′w protsessinde de sheyka payda boladi′ ha`m wol protsess material toli′g`i′ menen orientatsiyalang`an halg`a wo`temen degenshe dawam yetedi.
Toli′g`i′ menen payda yetilgen sheyka kristallitlerdin` bo`lekleniwine sa`ykes keledi ha`m joqari′ orientatsiyalang`an polimer u`lgisinin` u`ziliwine ali′p keledi.

3.4.3-su`wret. Kristall polimerdin` kernew-deformatsiya iymeginin` formasi′na deformatsiya tezligi yamasa temperaturani′n` ta`siri.

Polimerler basqa materiallarg`a sali′sti′rg`anda wo`zine ta`n bolg`an elastiklik qa`siyeti menen ajrali′p turi′wi′ ha`m bul qa`siyettin` termodinamikali′q parametrler wo`zgerisi menen belgileniwi qarasti′ri′p wo`tilgen.