SeyyiD ƏLİ ƏKBƏr ocaqnejad

7 Əhli-beytə təvəssül və məhəbbət

Qəlbdə iman yaradan əməllərin yeddincisi və əsas səbəbi Həzrət Məhəmməd(s) peyğəmbərin Əhli-beyti ilə əlaqə saxlayıb onlara qəlbən bağlanıb təvəssül etməkdən ibarətdir. Hər bir şəxs bir iş gördükdə Əhli-beytə təvəssül edərsə, Allah onu gördüyü işlərdə müvəffəq edər. Lakin Əhli-beytə sevgisi olmayan və onlara təvəssül etməyən şəxslər müvəffəqiyyətlərdən məhrum olunmuşdur. Belə şəxslər öz-özlərini təqvalı hesab edirlər. Lakin həqiqətə gəldikdə isə, görünür ki, onlarda təqva yoxdur. Çünki təqvanın əldə edilməsinin əsası və kökü haqqa boyun əymək, yəni Əhli-beytə məhəbbət bəsləyib onlara təvəssül etməkdən ibarətdir. Əgər bir insanda yuxarıda qeyd etdiyimiz altı əməl olub bu sonuncu əməl olmasa, yəni Əhli-beytə məhəbbəti olmasa Allah-təala onun heç bir əməlini qəbul etməz.

Peyğəmbərlərin birinin dövründə möminlər-dən bir nəfər Allaha dua edirdi. Lakin duaları nədənsə qəbul olunmurdu. Həmin şəxs Peyğəmbərin yanına gəlib dedi: “Ya Peyğəmbər, mən nə qədər dua edirəmsə, Allah mənim dualarımı qəbul etmir. Bunun səbəbi nədir?” Peyğəmbər Allahla münacat edərkən Allahdan o şəxsin duasının qəbul olunmamasının səbəbini soruşdu. Allah-təala buyurdu: “Ey Mənim Peyğəmbərim! Mən ona görə onun dualarını qəbul etmirəm ki, o, yer üzərində Mənimlə insanlar arasında təyin etdiyim vasitə və peyğəmbərimə etinasızlıq edir. Hər kim Mənim göndərdiyim vasitələri saymayıb Məndən bir şey diləsə, mən onun duasını qəbul etmərəm.”

Allah-təala Quranda bu barədə belə buyurur:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ

لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

“Ey iman gətirənlər! Təqvalı olun. Ona (Onun rəhminə və lütfünə qovuşmaq üçün) vəsilə seçib yol axtarın, Allah yolunda çalışın (cihad edin), bəlkə nicat tapasınız.”¹

Həzrət Peyğəmbər(s)-dən soruşdular: “Ya Rəsulallah, Allahla insanlar arasında ən gözəl vasitələr kimləridir?” Həzrət Peyğəmbər(s) buyurdu: “Mən və mənim Əhli-beytim.”

Peyğəmbər və Əhli-beytə məhəbbət bəsləməyi və təvəssül etməyi şirk hesab edən insanların Qurandan məlumatları yoxdur. Çünki Allah-təala özü Quranda təvəssül etməyi əmr etmişdir. Hətta İslamın bütün firqələrinin hamısı təvəssül etməyin çox gözəl bir əməl olduğunu kitablarda qeyd etmişlər.

Böyük sünnü alimlərindən biri olan Səmhudi “Vəfaül-vəfa” adlı kitabında bu barədə belə yazır: “Peyğəmbər(s)-in vasitəsilə Allahdan şəfa diləməyə, həm xilqətdən öncə, həm o həzrətin sağlığında, həm vəfatından sonra, həm Bərzəx aləmində, həm də Qiyamət günündə icazə verilmişdir.”

Səmhudi həmin əsərində Ömər ibn Xəttabdan Adəmin tövbəsi barədə belə bir rəvayət yazır. Adəm tövbədən sonra Həzrət Peyğəmbər(s)-ə təvəssül edərək dedi: “Ey mənim Rəbbim, Sənə and verirəm Məhəmməd(s)-ə, mənim günahlarımı bağışla.”²

Yusif peyğəmbərin quyudan nicat tapması da Məhəmməd(s)-ə və onun Əhli-beytinə qəlbində bəslədiyi böyük məhəbbəti sayəsində və onları vasitə hesab etməklə mümkün olmuşdur. Qardaşları Yusif(ə)-ı quyuya atıb getdikdən sonra Yusif Allahdan ona nicat verməsini dua etdi. Lakin nicat tapmadı. Allahın mələyi Həzrət Cəbrail(ə) onun yanına gəldi və dedi: “Ey Yusif! Bu quyudan nicat tapmaq istəyirsənmi?”

Yusif(ə) dedi: “Niyə istəmirəm?”

Cəbrail dedi: “Elə isə bu duanı oxu və nicat tap.”

أ

َللّهُمَ إِنِّى أَسْئَلُكَ بِأَنَّ لَكَ الْحَمْد لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ الْمَنَّانُ بَدِيْعُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ ذُوالْجَلالِ وَالْإِكْرَامِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍِ وَآلِ مُحَمَّد وَ أَنْ تَجْعَلَ إِلى مْمَّا أَنَا فِيْهِ فَرَجًا وَ مَخْرَجًا

“Ey Allahım, səndən istəyirəm, çünki həmd sənə məxsusdur. Səndən başqa minnət qoyan yoxdur. Yeri-göyləri yaradan ləyaqət və cəlal sahibisən. Məhəmməd (s) və onun ailəsinə salavat göndər və mənə düşdüyüm bu müşküldən nicat ver.”¹

Həzrət Yusif(ə) bu duanı oxuyan kimi, Allah-təala ona quyudan nicat verdi.

Bir çox hədis və rəvayətlərdə Quranda gələn vəsilə sözünün Əhli-beyt(ə)-a aid olduğu vurğulanmışdır. Hətta Peyğəmbər(s)-in öz zamanında belə insanlar Peyğəmbərə təvəssül edib Allahdan öz istəklərini almışlar.

Səmhudi “Vəfaül-vəfa” kitabında Nəsaidən və Tirmizidən belə bir hədis nəql etmişdir:

“Bir kor kişi Peyğəmbərin hüzuruna gəlib dedi: “Allahdan mənə sağlamlıq (afiyət) verməsini istə.”

Peyğəmbər (s) dəstəmaz alıb iki rükət namaz qıldıqdan sonra, belə dua etməsinə göstəriş verdi:

أَللّهُمَ إِنِّى أَسْئَلُكَ أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ نَبِيِّ الْرَّحْمَةِ يَا مُحَمَّد إِنِّى تَوَجَّهْتُ بِكَ رَبِّى فِى حَاجَتِى لِتَقْضِيَ لِى أَللَّهُم شَفِّعْهُ فِى

“İlahi, mən istəyirəm ki, rəhmət peyğəmbəri Məhəmmədin vasitəsi ilə, mənə nəzər yetirəsən. Ey Məhəmməd, mən sənin vasitən ilə Allaha üz tuturam və Allahdan diləyimi istəyirəm. İlahi, onun (peyğəmbərin) şəfaətini mənim haqqımda qəbul et.” O, bu duanı etdi və şəfa tapdı.²

Peyğəmbər(s)-dən sonra da müsəlmanlar O Həzrətin qəbrinə müraciət edib öz istəklərini almışlar.

Bəzi insanlar nadanlıq və elmsizlik üzündən Peyğəmbər və onun Əhli-beytinin vasitəçiliyini şirk hesab edirlər. Bu, çox səhv bir fikirdir. Şirk odur ki, insan Allahın vəhdaniyyətinə şərik qoşsun. Biz Peyğəmbər və onun Əhli-beytini Allahla öz aramızda vəsilə qərar verib öz istək və diləklərimizi Allahdan istəyirik. Çünki onlar Allah yanında hamıdan hörmətli insanlardır və onların vasitəsilə Allahdan dua və istəklərimizi dilədikdə, Allah onların hörmətinə xatir bizim diləklərimizi yerinə yetirər. Əgər bu əməl dində qadağan bir əməl olsaydı, “üçüncü xəlifə” də bu əmələ etiraz edərdi.

Buna əsasən də insan əgər Əhli-beytə təvəssül edərsə, Allah-təala onun qəlbini imanla nurlandırar. Əgər insanın Əhli-beytə məhəbbəti olmasa, Allah-təala onun etdiyi heç bir ibadəti qəbul etməz.

İbn Həcər Məkki “Səvaiq” kitabında imam Şafeidən belə bir rəvayət nəql edir. Şafei Həzrət Peyğəmbər(s)-i bir vasitə sayaraq belə bir şer oxudu:

آلُ الْنَّبِيّ ذَرِيْعَتِي وَهُمْ إِلَيْهِ وَسِيَلَتِي

أَرْجُوا بِهِمْ أُعْطَى غَدًا بِيَدِالْيَمِينِ صَحِيفَتِى

“Peyğəmbərin Əhli-beyti mənim üçün bir vəsilədir. Onlar Allahla mənim aramda olan bir vəsilədirlər. Ümid edirəm ki, Qiyamət günü onlara xatir mənim nameyi-əməlimi sağ əlimə verəcəklər.”¹

Alusinin təfsirində Əhli-beyti vasitə saymaq barədə çox bəhs edilmişdir. Müəllif bu barədə belə deyir: “Mən Peyğəmbər(s)-in vasitəsilə Allaha müraciət etməkdə heç bir maneə görmürəm. İstər o həzrətin sağlığında olsun, istərsə də vəfatından sonra.”

B

una görə də insan əgər qəlbinə iman daxil olmasını istəyirsə, mütləq Əhli-beytlə əlaqə saxlayıb onlara bağlanmalıdır. İnsan bir çətinliyə düşdükdə və ya bir ehtiyacı olanda Əhli-beytə üz tutub, onlara hədiyyə namazı qılmaqla öz istəklərini ala bilər.

Bizim öz dövrümüzdə yüzlərlə yox, bəlkə minlərlə insan məhz bu yolla öz istəklərini almışlar.

Bir nəfərin 14-15 yaşlı uşağı sağalmayan bir xəstəliyə tutulmuşdu. Uşağın adı seyyid Yəhya idi. Həmin şəxsi mən tanıyıram. Onlar seyyid ailəsində anadan olmuşdular. O deyir ki, uşağı götürüb həkimə apardım. Həkimlər dedilər ki, bu uşağı vaxtında gətirsəydin, sağalmasına ümid yeri olardı. Lakin bunu vaxtından gec gətirdiyinə görə əlac yoxdur. Üç ay bu xəstəliyin müxtəlif əlamətləri olacaq, sonra da o, keçinəcək. Mən həkimlərə dedim: “Bəlkə uşağı Avropaya aparım.” Həkim dedi: “Mən demirəm aparma. Amma xeyri olmayacaq.” Həkimlər mənə bir az sakitedici dərmanlar verdilər ki, uşaq əziyyət çəkməsin. Mən ümidsiz halda uşağı evə gətirdim. Günlər keçdikcə həkimin dediyi əlamətləri uşaqda görürdüm. Mən göz görə-görə uşağın əlimdən çıxdığına dözə bilmirdim. Bu mənə çox ağır gəlirdi. Bir gün atam bizə gəldi. Mən atama dedim ki, uşaqda həkimlərin dediyi əlamətlərin çoxunu görürəm. Uşaq artıq heç nə yemir və ayağa dura bilmir. Mən belə görürəm ki, uşaq son anlarını yaşayır.

Onun atası yaşlı, təqvalı və hörmətli bir seyyid idi. Məhəllədə hamı ona böyük hörmət bəsləyirdi. Kişi danışır ki, atam uşağın vəziyyətini bu halda görüb ağladı. O, Quranı götürüb evin bir küncündə dayandı. Quranı başına qoydu və bir ayağını qaldırıb dedi: «İlahi, uşağa şəfa verməyincə mən yerə əyləşməyəcəyəm.» Mən gəlib atamın üzündən öpüb dedim: «Atacan, olan işdir, səbirsizlik edib özünə əziyyət vermə.» Atam mənə baxıb dedi: «Sən get işinlə məşğul ol. Mənim işimə qarışma.»

Mən gəldim uşağın yanına. Məni ağlamaq tutmuşdu. Özümü saxlaya bilmirdim. Bir tərəfdən atamın küncdə durub ağlaması, bir tərəfdən də uşağın bu vəziyyəti mənə çox pis təsir etmişdi. Mən ağlaya-ağlaya Həzrət Əbülfəzl(ə)-ın adını çəkib Allaha yalvarırdım. Çox ağladım, başımı uşaq yatan yerə qoydum və yatdım. Yuxuda gördüm ki, məhəlləmizin məscidinin qarşısında böyük çaxnaşma var. Gəlib camaatdan soruşdum: «Burada nə hadisə baş verib.» Dedilər: «Məgər bilmirsən ki, on dörd məsum bizim məscidə gəlib.» Mən qaça-qaça məscidə daxil oldum. Gördüm ki, məsciddə on dörd nəfər sıra ilə mənbərin yanında əyləşib. Bildim ki, bunlar on dörd məsumdur. Lakin yaşıl qəbalı, əmmaməli bir nəfəri mənbərə çıxan gördüm. Soruşdum: «Bəs o mənbərə çıxan kimdir.» Dedilər: «Həzrət Əbülfəzl(ə)dır.» Mən mənbərin yanına qaçıb həzrət Əbülfəzl(ə)-ın əbasından yapışdım. Həzrət Əbülfəzl(ə) dönüb mənə baxdı və buyurdu: «Nə istəyirsən?» Dedim: «Ağa, mən səndən seyyid Yəhyanı istəyirəm.» Həzrət Əbülfəzl(ə) mənə baxdı və buyurdu: «Seyyid Yəhyanı verdim sənə.” Elə bu anda yuxudan ayıldım. Gördüm ki, uşaq yatıb, atam isə evin küncündə eləcə dayanıb. Onun yanına gəlib dedim: «Atacan, Quranı başından götür. Həzrət Əbülfəzl(ə) uşağa şəfa verdi.» Atam dedi: «Mən hardan bilim ki, uşaq şəfa tapıb.» Dedim: «Gəl əyləş, mən sənə danışım.» Atam əyləşdi, mən yuxuda görüklərimin hamısını ona danışdım. Uşaq yuxudan ayıldı, gördük ki, tamamilə sağalıb. Beş-altı aydan sonra həkimlərin mənə verdiyi kağızları da, uşağı da götürüb xəstəxanaya yollandım. Həmin həkimlərin yanına gedib kağızları onlara verdim. Həkimlər mənə dedildər: «Nə oldu, uşaq öldü?» Dedim: «Yox. Mən uşağın şəfasını aldım.» Dedilər ki, bu ola bilməz. Dedim ki, uşağı özümlə gətirmişəm, icazə verin içəri gəlsin. Uşaq gəldi, həkimlər onu rentgendən keçirib analiz etdilər. Gördülər ki, onda heç bir xəstəlik yoxdur. Dedilər: «Elə bil bu uşaqda heç xəstəlik olmayıb.» Bu hadisənin üstündən təqribən on il keçir və həmin uşaq indi böyüyüb yaşayır.

Bizim öz zamanəmizdə bu kimi hadisələr həddən artıq çoxdur. Bir çox insanlar Əhli-beyti vasitə etməklə öz şəfalarını onlardan almışlar.

Ə

hli-beyti vasitə edən şəxs gərək təqvalı və qəlbi günahlardan təmiz olsun. Camaat arasında kiməsə vergi verilməsi və ya falçılardan istifadə etməsi cahilliyin və nadanlığın əlamətləridir. Yalandan: “Mənə vergi verilib,” -deyən və ya falçılıqdan istifadə edənlər camaatın nadanlığından faydalanırlar. Qəlbində təqva olmayan şəxsə Əhli-beyt yaxın düşməz. Əhli-beytə sevgi bəsləyən şəxsin gərək qəlbi təmiz və əməlləri də düzgün olsun.

Mərhum Ayətullah Əşrəf Mazəndəraninin şagirdlərindən biri deyir: «Mən Məşhəd şəhərinə İmam Rza(ə)-ın ziyarətinə gedərkən ustadımın yanına gəldim və bildirdim ki, mən İmam Rza(ə)-ın ziyarətinə gedirəm. Ayətullah Mazəndərani mənə dedi ki, İmama mənim salamımı yetir və o həzrətə de ki, gözünün ucu ilə bizə də bir lütf nəzəri ilə baxsın.

Mən Məşhəd şəhərinə yollandım. Bir neçə gün İmam Rza (ə)-ın hərəmini ziyarət etdikdən sonra Ayətullah Mazəndəraninin salam sözünü O Həzrətə dedim. Gecə yatıb yuxuda İmamı gördüm. İmam mənə buyurdu: Əşrəf Mazəndəraniyə mənim salamımı yetir və bu şeri ona oxu:

Ayine şo, cəmale pəritələtan tələb.

Caru bezən xane, sepəs mihiman tələb.¹

Saf ol, güzgü kimi pəri camallıları özünə cəlb eylə.

Süpürgə çək evə, təmizlə, sonra qonaq tələb eylə.

Yəni həmişə əməllərin düzgün olmalı və qəlbin bütün çirkinliklərdən pak və təmiz olduqdan sonra bizi çağır.

Mən yuxudan ayıldım və yuxuda gördüklərimi yadımda saxladım. Öz şəhərimə qayıtdıqdan sonra, Ayətullah Mazəndəraninin evinə getdim. Qapını döydüm. Ayətullah Mazəndərani özü qapını açıb, üzümə baxdı və gülümsəyərək İmamın mənə oxuduğu şeri oxudu.

Gərək insanın qəlbi və əməli düzgün və təmiz olsun. Çünki insanın qəlbi təmiz və əməlləri düzgün olarsa, Allah belə xüsusiyyətləri ona inayət edər və imamlara əlaqə və məhəbbəti artar.

Biz yuxarıda qeyd etdik ki, insanın tövbəsi, təqvası, ibadəti və ixlası olmazsa, Əhli-beytə bağlı ola bilməz. Eləcə də Əhli-beytə məhəbbəti olmayan şəxsin təqvası və imanı da olmaz. Allah belə insanların ibadət və dualarını qəbul etməz. Çünki bu iki məsələ bir birinə qarşılıqlı surətdə bağlıdır.

Bu gecə Qədr gecəsidir və bu gecənin əməllərindən biri də Quranı baş üzərinə qoyub Allahın və Əhli-beytin adına and verib Allahdan öz istək və dualarımızı bildirməkdir. Bu gecə insan gərək öz istəklərini Həzrət peyğəmbərə və Əhli-beytə and verib Allahdan alsın. Hər kəs bu gecə öz istəklərini almasa uduzmuşdur.

Əllamə Əmini məclislərin birində Həzrət Xanım Fatimeyi-Zəhra(s.ə)-ın adını dilə gətirib ağladı. Sonra camaata dedi: «Camaat, kim istəyir getsin, lakin mən bu gecə öz diləyimi Xanım Zəhra(s.ə)-dan almamış burdan gedən deyiləm.”

Allah-təala qəlblərimizi iman nuru ilə işıqlandırsın və bizi dünya və axirətdə Əhli-beytdən ayrı salmasın.

2000-ci il. Ramazan-23

SEYYİD ƏLİ ƏKBƏR OCAQNEJAD

BAKI-2003

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ

اَلْحَمْدُ ِللهِ رَبِّ الْعالَمِينَ وَالعاقِبَةُ لِلتَّقوى وَ الْيَقِينِ وَالصَّلاةُ وَالسَّلامُ عَلى اَشرَف ِ الأَ نْبِياءِ وَالْمُرْسَلِيَنَ حَبِيبِينا وَحَبِيب ِ اِلهِ الْعالَمِينَ اَبِى الْقاسِمِ مُحَمَّدٍ وَعَلى آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطّاهِرِينَ َولَعْنَةُ اللهِ عَلى أَعْدا ئِهِمْ أَجْمَعِينَ مِنَ الآنَ اِلى قِيامِ يَوْمِ الدِّينِ

ALLAHIN İNSANA MƏHƏBBƏTİ

Tarixə nəzər saldıqda elə insanların şahidi oluruq ki, onlar Allaha etdiyi ibadət və itaətlərin nəticəsində Allahın məhəbbətini qazanmış və Onun sevimli bəndələri olmuşlar. Allah-təala belə insanları bir çox sınaq və imtahana çəkdikdən sonra onlra olan məhəbbətini də bütün insanlara bəyan edib açıqlamışdır. Belə şəxslərə Allahın xüsusi məhəbbəti vardır ki, bu məhəbbətin başqa insanlara adiyyatı yoxdur. Hikmət sahiblərinin bu barədə belə bir ifadələri vardır.

ان اللهِ تعالى اذا احب عبدا تفقده كما يتفقد الصديق صديقه

“Allah bir bəndəsini sevdikdə dost öz dostuna təfəqqüd etdiyi kimi Allah da öz sevdiyi bəndəsinə o cür təfəqqüd edər.”¹

Alimlər buyururlar ki, Allah təala çox istədiyi şəxsə inayət edər və onu tərif edərkən onun adını çəkir. Bu insan üçün çox yüksək bir məqamdır. Bu məqam Peyğəmbərlərin bəzisinin və imamların məqamıdır ki, Allah onlara inayət edir. Məsələn, Allahın sevdiyi dostlarından biri də Musa(ə) peyğəmbərdir. Bu barədə Allah təala “Taha” surəsinin 41-ci ayəsində Allah-təala Həzrət Musaya(ə) buyurur:

اصْطَنعتك لنفسي

“Mən səni Özüm üçüm seçdim”

Və yaxud Əraf surəsinin 144-cü ayəsində buyurur:

قَالَ يَا مُوسَى إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسَالاَتِي وَبِكَلاَمِي فَخُذْ مَا آتَيْتُكَ وَكُن مِّنَ الشَّاكِرِينَ

“(Allah) belə buyurdu: “Ya Musa! Mən Öz risalətimlə və danışmağımla insanlardan səni seçib üstün tutdum. İndi sənə verdiyimi al şükr edənlərdən ol!”

Allahın Musa(ə) peyğəmbərə verdiyi bu məqam heç kəsə verilməmişdir.

İmam Sadiq(ə) bu barədə belə buyurur:

اوحى الله الى مُوسَى: اتدرى لم اصطفيتك بكلامى دون خلقى؟

قال يا رب لم ذاك؟

قال: انى قلبت عبادى ظهرا و لبطن فلم اجد فيهم احدا اذل لى نفسا منك يا موسى انك اذا صليت وضعت خدك على التراب

“Allah-təala Musa Peyğəmbərə vəhy göndərdi. Ya Musa! Bilirsənmi insanlar arasında başqasını yox, səni Özüm üçün həmsöhbət seçmişəm?

Musa(ə) dedi: Ey Rəbbim, niyə görə?

Allah-təala buyurdu: Mən bütün bəndələrimin arasında axtarış apardım. Lakin səndən təvazökarını tapmadım. Ya Musa! Sən Mənə ibadət edərkən üzünü torpağın üzərinə qoyub təvazökarlıqla ibadət etdiyinə görə səni Özüm üçün həmsöhbət və xəlil seçdim”¹

İnsan gərək bacardığı qədər alnını torpağa qoyub Allaha ibadət etsin. Çünki insanla torpaq arasında qırılmaz bir əlaqə vardır. Alnını torpağa qoyub Allaha xalis niyyətlə ibadət edən və Onun əmrlərinə tabe olan şəxslərə Allah xüsusi bir lütf inayət edər.

Allah-təala sevdiyi insanları müxtəlif yollarla Öz məhəbbətini aləmə elan edir və bildirir ki, bu şəxs mənim istəkli bəndəmdir.

1. Birinci yolu budur ki, Allah təala ad çəkərək birinə olan məhəbbətini elan edir. Məsələn, Həzrət İslam Peyğəmbərin(s) barəsində hədisi-qüdsidə belə buyurur: “Ya Məhəmməd! Sən olmasaydın kainatı yaratmazdım.” Və yaxud Allah-təala həzrət Peyğəmbəri(s) “Muhəmməd həbibullah” adı ilə aləmə elan etməsi böyük bir məqamdır ki, həzrət Peyğəmbərdən(s) başqa heç kəs belə bir məqam verilməmişdir. Başqa peyğəmbərlərin də yüksək məqamları olmuşdur. Məsələn Allah İsa(ə) peyğəmbərə “Ruhullah” və ya Musa(ə) peyğəmbərə “Kəlimullah” adını verməsi də məhz onların Allaha olan məhəbbətinə və itaətlərinə görə verilmişdir. Həqiqətən bu Allahın peyğəmbərlərə verdiyi çox böyük bir məqamdır. Kəlimullah məqamını Allah təala Musa(ə) peyğəmbərə birdən-birə yox, bəlkə 50 il, 100 il müxtəlif sınaq və imtahanlara çəkdikdən sonra bu məqamı ona əta etmiş və bu məqamı Musa(ə) peyğəmbərə əta etdikdən sonra bütün aləmə “Musa Kəlimullah” deyə elan edir.

Odur ki, Allah-təala öz dostlarını bir çox sınaqlara çəkdikdən sonra onları aləmə tanıtdırır və elən edir ki, bu mənim dostumdur. Lakin insan bu məqama nail olandan sonra yolunu azmağa heç cür ixtiyarı yoxdur.

2. Allahın məhəbbət bəslədiyi insanı elan edib bütün aləmə tanıtdırmasının ikinci yolu isə Peyğəmbər və imamların vasitəsi ilə olur. Məsələn, Həzrət Peyğəmbər(s) Salman Farsi barədə buyurmuşdur: “Salman biz əhli-beytdəndir.” Həzrət Peyğəmbərin(s) Salman barədə belə buyurması onun üçün çox böyük məqam və tərifdir. Həzrət Peyğəmbər(s) buyurmuşdur: “Behişt dörd nəfərin müştaqıdır. Əli(ə), Əbuzər(r), Salman(r) və Miqdad(r)” Allah təala bu şəxsləri Peyğəmbər vasitəsilə elan edir. Lakin bu elan onların hərəsinin öz dərəcəsi ilə ölçülür və hərəsinin öz məqamı vardır.

3. Allah Öz istək və məhəbbət bəslədiyi insanları aləmə tanıtdırmasının üçüncü yolu isə əlamətlərlə olur. Yəni daha onların adını çəkmir, lakin onlar üçün istər islamdan əvvəlki şəxslər olsun, istərsə də islamdan sonrakı şəxslər əlamət sayaraq onları tərif edir. Məsələn, övlyaullah üçün bir sıra sifətləri sayaraq onları tərif edir. Onların dünyaya baxışları, rəftarları və s. əməllərinin necə olmasını tərif edir.

Yuxarıda sadaladığımız bu təriflər Allahın insanı üç yolla tərif etməsidir ki, bəzilərini şəxsən Özü, bəzilərini Peyğəmbər və imamların vasitəsilə, bəzilərinə isə bir sıra əlamətlər sayaraq onları aləmə elan edir və onlara olan məhəbbətini izhar edir.

Allah təalanın şəxsən Quranda bütün aləmlərə tanıtdırıb, elan etdiyi və məhəbbət bəslədiyi insanlardann biri həzrət İbrahimdir(ə). Allah-təala Quranın “Nisa” surəsinin 125-ci ayəsində belə buyurur:

وَاتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً

“Allah İbrahimi Özünə xəlil (dost) seçdi.”

Burada qarşıya belə bir sual çıxır. Görəsən Allah-təala Həzrət İbrahimi(ə) hansı xüsusiyyətlərə görə Özünə dost və xəlil seçib aləmə elan etmişdir? Cavab belədir ki, Allah-təala Həzrət İbrahimi(ə) bir çox gözəl xüsusiyyətlərinə görə Özünə dost və xəlil seçmişdi. Həzrət İbrahimin həmin xüsusiyyətlərindən bir neçəsini əziz möminlərin nəzərinə çatdırıram.

1

Gözəl əxlaq

Bir gün həzrət İbrahim(ə) öz evinin qapısını açıb içəri daxil oldu. Həyətdə bir nəfər cavan oğlanın gəzişdiyini gördükdə çox təəccübləndi. Oğlanın yanına gəlib soruşdu: Mənim həyətimə girməyə sənə kim icazə verib? Oğlan dedi: Mənə ev sahibi icazə verib. İbrahim(ə) öz-özünə fikirləşdi ki, ev sahibi mənəmsə mən buna icazə verməmişəm. Yenə də oğlandan kimin icazəsi ilə evə daxil olmasın soruşduqda oğlan yenə həmin cavabı verdi: Mənə ev sahibi icazə verib. Həzrət İbrahim(ə) üçüncü dəfə soruşmaq istədikdə başa düşdü ki, həmin oğlan Cəbraildir(ə). Dedi: Cəbrail, xoş gəlmisən. Ev Allahındır ev svhibi də Odur. Lakin bu dəfə gəlməkdən məqsədin nədir? Cəbrail(ə) dedi: Ya İbrahim(ə) Allah-təala yer üzündə Özünə bir nəfəri dost seçib. Həzrət İbrahim(ə) dedi: Cəbrail, Allahın dostu kimdir? Onu mənə tanıtdır, mən də gedim onun qulluğunda olum və ona xidmət edim. Cəbrail(ə) dedi: Ya İbrahim, Allah səni Özünə dost seçmişdir. Həzrət İbrahim(ə) buyurdu: Ya Cəbrail, Allah-təala məni hansı xüsusiyyətimə görə Özünə dost seçib? Cəbrail(ə) dedi: Gözəl əxlaqa malik olduğuna görə.

İnsanların bəziləri elə fikirləşirlər ki, mən Allahın dostu ola bilmərəm. Bu çox yanlış bir fikirdir. Bu səhv düşüncə bəzi insanların qəlbində yaranmışdır. Onlara insanın yüksək məqamlara çatması barədə dedikdə, onlar inkar edərək belə deyirlər: “O, Peyğəmbər və ya imam olduğuna görə o məqamı ələ gətirmişlər. Lakin mən bu məqama çata bilmərəm.”

Onların cavabında belə demək lazımdır ki, məgər tarixdə Peyğəmbər(s) və imamlardan başqa bu məqama çatan şəxslər yoxdurmu? Və ya İslam dininə əməl etmək mümkün deyilmi? Niyə islam dininə əməl etmək həm mümkündür həm də çox gözəldir. Elə fikirləşmək lazım deyil ki, Cənnətə gedən insanlar qeyri-adi insanlardır. Xeyr bu fikir və düşüncələr çox səhv bir fikirdir. Cənnətə gedənlərin xüsusi əxlaqları və ya xüsusi əməllər yoxdur. Cənnətə gedənlər Quranda buyurulan əxlaqlara malik olduqlarına və Quranın hökmlərinə düzgün əməl etdiklərinə görə Cənnətə getmişlər.

Ümumiyyətlə insan Allahın vacib etdiyi əməllərə riayət edib, Onun çəkindirdiyi işlərdən çəkinməklə cənnəti qazanmış olar. Lakin insanın etdiyi ibadətlər keyfiyyətli və ixlaslı olmalıdır.

Bir gün bir şəxs Həzrət Peyğəmbərin(s) hüzuruna gəlib dedi: Ya Rəsuləllah, mən gündəlik vacib namazlarımdan artıq müstəhəbbi namazlar qıla bilmirəm və Ramazan ayının orucundan başqa oruc tutmağa gücüm və imkanım çatmır. İldə bir gün müəyyən vaxt malımın xümsünü verirəm. Bunlardan artıq əməl etməyi bacarmıram. Mən cənnətə gedə bilərəmmi? Həzrət Peyğəmbər(s) buyurdu: Sən bu əməllərlə cənnətdə mənim yanımda olacaqsan. Lakin gözünü naməhrəmdən, dilini yalandan, qarnını haramdan qorumaq şərtilə.

Əsas sözümüz budur ki, peyğəmbərlər imamət və nübüvvət məqamından əlavə gözəl əxlaqa malik olduqlarına və Allahın buyurduğu əmrlərə tabelik etdiklərinə görə Allah onları özlərinə dost seçmişdir. Allah təalanın onlara buyurduğu əməllər elə bizlərə əmr olunan həmin əməllərdir.

2

HEÇ KƏSİ ƏLİBOŞ QAYTARMAMAQ

Həzrət İbrahimin(ə) gözəl xüsusiyyətlərindən biri bu idi ki, o, qapısına gələn, ona ağız açan bir insanı heç vaxt əliboş qaytarmazdı.

قَالَ الصَّادِقُ(ع): اِنَّمَااتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً لأنه لم يريد حداً

İmam Sadiq(ə) buyurur: “Həzrət İbrahim(ə) onun qapısına gələn (ona ağız açan) şəxsi əliboş yola salmadığına görə Allah-təala onu Özünə xəlil etdi.”

Tarix boyu görsənmədi ki, bir nəfər İbrahim(ə)-ın qapısına gedib ona ağız açdıqda əliboş qayıtsın. Və hər kəsin ona ehtiyacı olduğunu hiss etdikdə onu möhtac qoymazdı. Hər kəsdə bu xüsusiyyət olarsa cənnətə gedər. Həzrət İbrahimi(ə) də cənnətə aparan məhz onun bu və bu kimi xüsusiyyətləri olmuşdur. Çünki Allah-təala insanı onun zahiri gözəlliyinə görə yox xüsusiyyətlərinə görə cənnətə və ya cəhənnəmə aparır. Mümkündür bir şəxs zahiri cəhətdən çox gözəl bir insan olsun lakin pis xüsusiyyətlərinə görə cəhənnəmə gedir. Lakin zahiri kifir elə insanlar vardır ki, onların gözəl xüsusiyyətləri onları cənnətə aparıb çıxarır.

Odur ki, Həzrət İbrahim(ə) heç kəsi əliboş yola salmazdı. Allah təala bizlərə də belə bir xüsusiyyətdə olmağı tövsiyə etmişdir.

قَالَ رسول الله(ص): من قضى لأخيه حاجة كان كمن عبدالله دهرا

Həzrət Peyğəmbər(s) buyurur: “Mömin bir şəxsin bir istəyini yerinə yetirən şəxs Allaha bir ömr ibadət edən şəxs kimidir.”

Ümumiyyətlə insan gərək biri ona ağız açdıqda onu bacardığı qədər əliboş yola salmasın.

İmam Hüseyn(ə) buyurur: “Səndən bir şey istəyən şəxs öz hörmətini itirir sən isə onun istəyini yerinə yetirməməyinlə öz hörmətini itirmə!”

Ayətullah Bürucirdinin barəsində alimlərdən biri belə bir hadisə nəql edir. Yuxuda gördüm ki, böyük və əzəmətli bir məclisdir və böyük alimlər orada əyləşiblər. Məclisin başında şəxsən Peyğəmbər(s), onun sağ tərəfində Ayətullah Bürucirdi əyləşmişdi. Mən yuxuda öz-özümə fikirləşirdim ki, Şeyx Müfid, Müqəddəs Ərdəbili, Seyyid Mürtəza kimi böyük olimlər ola-ola niyə görə Ayətullah Bürucirdi Həzrət Peyğəmbərin(s) yanında əyləşib. Bu məndə çox təəccüb doğurdu. Görəsən hansı xüsusiyyətə görə Peyğəmbər(s) Ayətullah Bürucirdini öz yanında əyləşdirib? Birdən gördüm ki, Həzrət Peyğəmbər(s) əli ilə Ayətullah Bürucirdini işarə edərək buyurdu: “Heç kəsi öz qapısından əliboş yola salmadığına görə.”

Bu əməl çox gözəl bir əməl və xüsusiyyətdir. Əgər insanın öz qonşusu namaz qılmasada, oruc tutmasa da belə qapıya gəldikdə onun ehtiyaclarını bacardığı qədər ödəmək çox gözəl bir əməldir. Allah belə xüsusiyyətli insanları sevir. Əhli-beyt(ə) da bu cür xüsusiyyətli insanlar idilər. Onların düşmənləri belə qapılarına gəlsəydi onları əliboş yola salmazdılar. Əbdülməlik ibn Mərvan İmam Səccadın(ə) düşmənlərindən biri idi. O, İmam Səccadın(ə) evinin damın uçurtmuşdur. Bir zaman gəldi ki, Mərvan özü evsiz qaldı. Hər kəsə ağız açdısa faydası olmadı. Ona İmam Səccadın(ə) yanına gedib ondan kömək diləməsini tapşırdılar. O, İmamın hüzuruna utana-utana gəlib ondan kömək istədi. İmam Səccad(ə) buyurdu: “Mənim iki evim var. Bu evdə qalmaq istəyirsənsə mən köçüm o biri evə sən gəl burada qal. Burada qalmaq istəmirsənsə get o biri evdə yaşa.”

3

ALLAHDAN BAŞQA HEÇ KƏSƏ AĞIZ

AÇMAMAQ

İnasafla həzrət İbrahimin(ə) əhvalat və həyatına nəzər saldıqda görərik ki, həqiqətən onun ləyaqəti vardır ki, Allah ona məhəbbətini izhar etsin. Həzrət İbrahim(ə) öz əməl və ixlası ilə bu dünyada hər bir insanın qüdrəti çatdığı miqdarda ixlasla onu Allaha təqdim edir. Və həzrət İbrahimin(ə) bu əməli də bizlərə bir örnəkdir. Quran və əhli-beyt(ə) onun bu kimi hadisə və əhvalatlarını tərif etmişlər.

Aşura günü İmam Hüseyn(ə) İmam Səccadla(ə) bir xeymədə xəlvətlikdə söhbət etmişlər. Alimlərin buyurduğuna görə İmam Hüseyn(ə) şəhadətə getməzdən əvvəl imamət sirlərini öz oğlu İmam Səccada(ə) tapşırdı. O günlər İmam Səccad(ə) bərk xəstə idi. Onun xəstəliyi bu dərəcədə ağır idi ki, yalnız İmam Hüseyn(ə) xeyməyə daxil olarkən əsaya söykənərək güclə ayağa qalxa bildi. Onlar xeymədə xüsusi söhbətlər etmişlər və heç kəsə xeyməyə daxil olmağa icazə verməmişlər. Onların etdikləri söhbətlərdən heç kəsin xəbəri olmadı. Yalnız İmam Səccad(ə) o söhbətlərin bəzilərini buyurmuşdur.

İmam Hüseyn(ə) oğlunun bərk xəstə olduğunu gördükdə ondan soruşdu: Oğul, sən bu halda Allahdan nə arzulayırsan?

İmam Səccad(ə) atasının cavabında buyurdu: Ata, mənim Allahdan istəyim budur ki, Allah Özü mənim barəmdə nə iradə etsə onun həyata keçməsini istəyirəm. Bu vəziyyətdə mənim dərd-qəmim yalnız Allahın mənim barəmdə istəyinin həyata keçməsidir. Ondan başqa heç bir şey arzulamıram.

İmam Hüseyn(ə) onun sözlərini dəstəkləyərək buyurdu: Oğul sənin bu sözlərin İbrahim(ə)-ın Allah barədə buyurduğu həmin sözlərdir. Həzrət İbrahim(ə)-ı odun içinə atmaq istədikdə Allahın mələyi onun yanına gəlib ürəyindən nə keçdiyini soruşduqda İbrahim(ə) belə buyurdu: Mən səndən heç nə istəmirəm. Allah təalanın mənim bu halımdan xəbərdar olması mənə kifayətdir. Allah Özü bilir ki, mən Ondan nə istəyirəm.

Bunları qeyd etməkdə məqsədim odur ki, həzrət İbrahim(ə) ilə Allahın xəlil, dost olsamı belə mərhələlərlə isbat olunmuşdur. Allah-təala onu ömrünün sonuna qədər müxtəlif imtahanlardan və sınaqlardan keçirmişdir.

Allahın ölüm mələyi həzrət İbrahimin(ə) canını almağa gəldikdə İbrahim(ə) ona dedi: İndi ki, məni aparmaq istəyirsən, sənə bir sualım var. Heç görmüsənmi ki, bir dost öz dostunun ölmünü istəsin? Əzrail(ə) Allaha dedi: İlahi, İbrahim(ə) mənə belə bir sual verdi. Allah-təala buyurdu: Get onun cavabında belə de: “Ya İbrahim! Heç görmüsənmi ki, bir dost öz dostunun görüşünə getməkdən imtina etsin?”

Dost həmişə öz dostunun görüşünü istəyər. Allah-təala da istəyirdi ki, İbrahimin(ə) ömrünün son vaxtlarında dost, xəlil sözünü ona təkrar etdirsin və ona olan məhəbbətini bütün aləmə elan etsin.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz mətləb bir haşiyə ünvanı ilə qeyd olundu. Lakin əsas bəhsimiz həzrət İbrahimin(ə) hansı xüsusiyyətlərə görə Allahın xəlili olması barədədir.

قَالَ الصَّادِقُ(ع): اِنَّمَا اتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً لأنه لم يسئل احداً قط غير الله

İmam Sadiq(ə) buyurur: “Allah həzrət İbrahimi(ə) heç kəsə ağız açıb, Allahdan başqa birindən bir şey diləməməsinə görə Özünə xəlil etdi.”¹

Həqiqətən həzrət İbrahim(ə) ömrünün sonuna qədər ehtiyacı olsaydı belə Allahdan başqa heç kəsə ağız açıb bir şey istəməmişdir. Həzrət İbrahim(ə) hər bir çətinliyə dözüb səbr edər və heç kəsə öz çətinliklərinə görə ağız açmazdı.

Əshabi süffə

İmam Baqir(ə) buyurur: Bir qrup ərəb Həzrət Peyğəmbərin(s) hüzuruna gəlib dedilər: Ya Rəsuləllah, biz səni və dini müdafiə etmək üçün gəlmişik. Onların sayı 400 nəfər idi. Onlar gəlib Peyğəmbərin(s) məscidində qalmalı oldular. Lakin məscid o vaxtlar kiçik olduğundan onlar məscidin kənarında süffədə (səkidə) qaldılar. Allah-təala onların barəsində “Bəqərə” surəsinin 273-cü ayəsində belə buyurur:

لِلْفُقَرَاء الَّذِينَ أُحصِرُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ لاَ يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لاَ يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ

“(Sədəqə) Allah yolunda canlarından keçərək (dolanmaq, ruzi kəsb etmək üçün) yer üzündə hərəkət edə bilməyən (və ya buna imkanı olmayan) yoxsullar üçündür. Belə şəxslər həyalı olub dilənçilikdən çəkindiklərinə görə nadanlar onları dövlətli hesab edirlər. (Ya Məhəmməd!) Sən isə onları üzlərindən tanıyırsan. Onlar heç kəsdən israrla bir şey istəməzlər. Sizin mallarnızdan nə verdiyinizi şübhəsiz ki, Allah bilir!”

Onlar Allahdan başqa heç kəsə ağız açmadıqlarına görə Allah onların barəsində belə bir ayə nazil etmişdir. Çünki möminin xüsusiyyətlərindən biri də heç kəsə ağız açmamasıdır. İnsanın özündə bir şey olduğu halda onu başqasından istəməyə gəldikdə isə din bu işi bəyənmir və bunun çox pis əməl olduğu bəyan olmuşdur.

Həzrət Peyğəmbərin(s) bu barədə buyurduğu hədisə diqqət yetirək.

قال رسول الله(ص): من سئل و عنده ما يغنيه فإنما يستكثر من جمر جهنم

“Bir kəsin ehtiyacı olmadan başqalarından o şeyi tələb etməsi cəhənnəm atəşinin artmasına səbəb olur”

Bu ayə və hədislərdən nəticə almaq olar ki, mömin gərək bacardığı qədər öz istəklərinə görə birinə ağız açmasın. Bu barə də bir çox hədis və rəvayətlər də vardır. Onlardan bir neçəsini əziz möminlərin nəzərinə çatdırıram.

قال على(ع): فوت الحاجت اهون من طلبها الى غير اهلها

Həzrət Əli(ə) buyurur: İstəyin yerinə yetməməsi onu başqasına ağız açıb diləməkdən daha yaxşıdır. ¹

قال على(ع): السؤال يضعف لسان المتكلم و يكسر قلب الشجاع و يوقف الحر العزيز موقف العبد الذليل و يذهب بهاء الوجه و يمحق الرزق

Həzrət Əli(ə) buyurur: Başqasına ağız açmaq insanın dilinin kəsərini azaldar, qüdrətli insanın qəlbini sındırar, əzəmətli və azad insanı alçaq, kölə yrinə qoyar, üzün həyasını aparar, və ruzini azaldar.²

قال على(ع): التقرب الى الله تعالى بمسئلته و الى الناس تركها

İmam Əli(ə) buyurur: Allaha yaxınlıq hacətləri yalnız Ondan istəməklə, insanlara yaxınlıq isə onlardan heç bir şey istəməməklə hasil olar. ³

قال الصادق(ع): شيعتنا من لا يسئل الناس ولو مات جوعا

İmam Sadiq(ə) buyurur: Bizim şiələrimiz acından olsələr də belə camaata ağız açmazlar.¹

Allahın həzrət İbrahim(ə)-ı özünə dost seçməsinin səbəblərindən biri onun bu xüsusiyyəti idi.

Həqiqətən mömin gərək heç kəsə öz ehtiyaclarına görə ağız açmasın. Əgər insan ehtiyaclı olan halda dözüb Allaha xatir səbr edərsə Allah-təala ona ağılagəlməz yerdən ruzi verər və ehtiyaclarını ödəyər.

İki tələbənin əhvalatı

Mən mədrəsədə dini təhsil aldığım vaxtlarda otaqda iki nəfər qalırdaq. Alimlərin moizələrində eşitmişdik ki, hər kəs öz ehtiyacına görə başqasının qapısına getməyib Allaha xatir səbr edib dözərsə, Allah ağıla sığmaz yerdən ona ruzi göndərər və onun ehtiyaclarını ödəyər.

Bir gün bizim pulumuz qurtardı və yeməyə bir az mərcidən başqa heç nəyimiz qalmamışdı. Bir-birimizə söz verdik ki, gəl heç kəsə ağız açmayaq. Səbr edək, görək axırı necə qurtarır. Bir gün bir nəlbəki mərci bişirib yedik və o günü bir təhər başa vurduq. Səhər açıldı. O gün də bir az mərci bişirib yedik. Üç gün beləcə səbr edirdik və bunu heç kəsə bildirmirdik. Axır günlər rəngimiz ağarmışdı və bizdə hal qalmamışdı. Lakin bir-birmizə bu işlərin axırının yaxşı olmasını təsəlli verirdik. Axırıncı gün məğrib və şam namazlarından sonra xəbər gəldi ki, dostumun atası onun yanına gəlib. O atasının görüşünə getdi və qayıdanda bir zənbillə qayıtdı. Atası onun üçün çoxlu bazarlıq etmişdi. Bundan əlavə ona bir miqdar da xərclik üçün pul da verdi.

Biz bu hədisin həqiqətini o vaxt dərk etdik ki, əgər insan Allaha xatir səbr edib dözərsə Allah onun üçün bir vasitə ilə ruzi yetirər.

4

ALLAHA SƏCDƏ

Ravi deyir ki, mən İmam Sadiq(ə)-ın hüzurunda olarkən o həzrətdən soruşdum: Allah hansı xüsusiyyətə görə Həzrət İbrahim(ə) peyğəmbəri özünə xəlil seçdi.

قال الصادق(ع): لكثرة سجوده على الأرض

İmam buyurdu: “Allah qarşısında torpağa çox səcdə etməsinə görə.”

Quran ayələrindən belə istifadə olunur ki, Allahın Ona çox səcdə edən insandan xoşu gəlir və insanları da məhz ona görə yaratmışdır. Çünki insanın təkamülə yetməsinin əsas amillərindən biri Allaha səcdədir. Həcc surəsinin 77-ci ayəsində belə buyurur:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

“Ey iman gətirənlər! Rüku edin, səcdəyə qapanın. Rəbbinizə ibadət edin ki, bəlkə nicat tapasınız!”

Allah-təalanın insanları məhz Ona ibadət etmək üçün yaratmışdır. Zariyat surəsinin 56-cı ayəsində buyurur:

وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ

“Mən cinləri və insanları yalnız mənə ibadət etmək üçün yaratmışam.”

İnsan gərək öz həyatında ibadəti birinci dərəcədə tutsun. Yaşıyış ikinci dərəcədə olmalıdır. Bir baxımdan insanda yaşayış birinci dərəcə, ibadət isə ikinci dərəcədə, bir baxımdan isə ibadət birinci dərəcədə yaşayış isə ikinci dərəcədə olmalıdır. Hər kəs yaşayışı birinci və əsas bir iş kimi qəbul etsə bu çox səhv yoldur. Allah Özü buyurur ki, insana ev, yemək, evlənmək və bu kimi şeylər lazımdar. Lakin yaranışdan məqsəd bu deyildir. Yaranışdan əsas məqsəd Allaha ibadət etməkdir. İnsanın başı başqa işlərə o qədər qarışmamalıdır ki, ibadəti yadından çıxartsın. Alimlər buyurmuşlar ki, yaşamaq yemək üçün yox, yemək yaşamaq üçündür. İnsanın əsl yaşayışı da belədir. Yəni, insan yaşamaq üçün ibadət etmir, bəlkə ibadət etmək üçün yaşayır. Əgər insanın əlində Allahı tanıma, mərifət yolu varsa demək hidayət yolunu tapmışdır. Belə olduqda insanın yeməyi, gəzməyi və s. əməlləri onun üçün ibadət hesab olunar. Çünki o artıq düz yolu tapıb onun ortası ilə hərəkət edir. İnsan əgər düz yolda deyilsə demək onun Quran oxumağı və namaz qılmağı da Allaha görə deyildir.

Alimlərdən biri buyurur: Mərhum imam Xomeyni ilə bizim aramızda əsas böyük bir fərq vardır. O fərq budur ki, biz deyirdik yeməyimiz olsun, uşaqlarımıza yaxşı tərbiyə verək, oğlanlarımızı evləndiərk və qızlarımızı ərə verək. Bunların hamısı ilə bərabər islam da diri qalsın. Lakin imam Xomeyni buyururdu ki, islamın izzəti olsun və din sağlam qalsın və dinin düşmənləri məhv olsun. Ondan sonra mənim oğlum və qızım istəyər evlənsin, istəyər evlənməsin. Həcc ziyarəti mənə qismət olarsa nə yaxşı olmazsa da olmayıb. Mən istəyirəm ki, din salamat qalsın.

Allah-təala bizləri ibadət barədə də belə yaratmışdır. Bizi ona görə yaradıb ki, səcdə, rüku edək və Allahın qarşısında baş əyək. Əlbəttə ki, ibadətlərin kənarında öz dünyamızı və yaşayışımızı da təmin edək.