Shaxs va jamiyat

o‘rta qatlam (sinf)ning 
shakllanishi
uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar – ijtimoiy-madaniy jarayon
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

179
qolmaydi, balki o‘rta sinf sonini ham ko‘paytiradi. qayerdaki o‘rta 
sinf bo‘lsa, u yerda tovarlar va xizmatlarning keng iste’molchilar 
qatlami bo‘ladi. ishlab chiqarishning o‘sishi ehtiyojini oshiradi. bu esa 
iqtisodiyotning yangidan yangi tarmoqlarini maydonga keltirmasligi 
mumkin emas.
boy qatlam haqida esa aytish lozimki, ularning soni barcha 
zamonlarda ham aholining 5–6 %idan oshmagan.
O‘zbekistonda yaratilayotgan iqtisodiyot 
sivilizatsiyaviy maqomiga ko‘ra erkin 
raqobatga asoslanishi bilan birga, davlat-
ning faol islohotchiligi talab etiladigan iqtisodiyotdir. davlatning roli 
makroiqtisodiy rejalashtirishdan tashqari kuchli ijtimoiy himoyani 
amalga oshirishda ham ko‘rinadi.
bunday iqtisodiyot rivojlangan mamlakatlarda xx asrning 
o‘rtalaridan boshlab bo‘y ko‘rsatgan edi. bunda mezon o‘rnida odatda 
yevropa shimolidagi mamlakatlar iqtisodiyotini keltiradilar. bu yerda 
davlat milliy daromadni qayta taqsimlagani tufayli yalpi turmush 
yetarli darajada yuqoridir. 
ijtimoiy rivojlanishning o‘zbek modeli deb tan olingan nazariy 
konsepsiyaga va mustaqillik yillarida qo‘lga kiritilgan tajribaga ko‘ra 
aralash iqtisodiyotda xususiy tashabbus va ishlab chiqaruvchilar 
o‘rtasidagi raqobat davlatning muayyan aralashuvida kechadi. bozor 
va rejalashtirishdan tashkil topgan tizimning birinchisida mayda 
firmalar va alohida korxonalar o‘rtasidagi raqobat orqali mahsulot 
bahosi boshqariladi. mayda korxonalar va mahsulot bahosi harakatini 
nazorat qiladigan yirik korporatsiyalar rejalashtirish bilan ish 
ko‘radilar. 
sovet davlati iqtisodiyotida bo‘lgan totalitar rejalashtirishdan 
farqli o‘laroq, O‘zbekistondagi aralash iqtisodiyotda quyidagilar 
farqlanadi:
– qisqa muddatli va uzoq muddatli davlat boshqaruvi;
– tavsiya tarzidagi tarmoq rejalashtirilishi;
– qonunchilik va ma’muriy aktlarda ifodalangan bevosita 
hamda soliqlar, davlat budjeti xarajatlaridan tashkil topgan bavosita 
boshqaruv.
hozirgi vaqtda iqtisodiyotni qator jihatlariga ko‘ra, davlatlararo 
boshqarish kun tartibiga qo‘yilmoqda. bu yo‘nalishda faoliyat 
ko‘rsatayotgan qator xalqaro tashkilotlar (ubm , xalqaro banklar)