Солиқ академияси
Yüklə 3,1 Mb.
|
|
taqozo etadi. Ta’lim standartlari vositasida talabadagi ma’lumot darajasi muvozanati saqlanadi, rivojlantiriladi, jamiyat taraqqiyoti istiqbollari muvofiqligi ta’minlanadi. Davlat ta’lim standartlari o‘quv jarayonini qat’iy chegaralangan qolipga solib qo‘ymaydi, balki aksincha pedagogik ijodkorlikka, ta’lim mazmunining yagona negizi atrofida turli-tuman tabaqalashtirilgan dasturlar, o‘quv qo‘llanmalari, o‘qitish uslubiyatlariga katta yo‘l ochadi. Davlatimiz rahbari uzluksiz ta’limni tashkil etishda uning jahon talablari darajasida bo‘lishi hamda u yuksak ma’naviyat zaminida qurilishiga katta ahamiyat berish kerakligini ta’kidlar ekan, davlat ta’lim standartlarini joriy etish va uning mexanizmini ishlab chiqish naqadar muhimligiga e’tiborni qaratadi. Standart - ta’limda yaratilgan me’yoriy reja, dastur, darsliklarni o‘zlashtirish ekvivalenti, ya’ni ta’lim mazmunini o‘zlashtirish darajasidir. Standartni ishlab chiqishda talabani xaddan tashqari zeriktirib yubormaslik talablariga rioya qilish, ya’ni u talaba yoshiga mos, uni bajarishga qurbi etadigan darajada bo‘lishi kerak. Bunda albatta, ta’lim oluvchini qiziqishi, xohishi, ehtiyoji hisobga olinishi lozim. Davlat va jamiyat ta’lim muassasalari oldiga muayyan ijtimoiy buyurtmalar qo‘yayotgan ekan, o‘sha muassasalar tomonidan tayyorlanadigan qadr egallashi lozim bo‘lgan ijtimoiy sifatlarning minimal chegarasini ham ko‘rsatib berish tabiiydir. Ta’lim oluvchilar egallashi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma, malaka yohud ma’naviy sifatlarning eng quyi miqdoridagi ilmiy asoslarda malaka yohud ma’naviy sifatlarning eng quyi miqdoridagi ilmiy asoslarda berilgan rasmiy pedagogik hujjat-davlat ta’lim standarti hisoblanadi. Demak davlat ta’lim standartlari nazorat vositasi, ayni vaqtda ta’lim muassasalarida ko‘zlangan ko‘rsatkichlarni qo‘lga kiritish uchun zarur bo‘lgan sharoitni belgilash o‘lchovi hamdir. Davlat ta’lim standartlarining ko‘rsatkichlari amaldagi mavjud ta’lim mazmunidan emas, balki shakllantirilayotgan talabaga singdirilishi lozim bo‘lgan sifatlarning jahon bo‘yicha zarur deb hisoblangan miqdoridan kelib chiqadi. Davlat ta’lim standartlarining ikki asosiy vazifasini alohida ta’kidlab ko‘rsatish mumkin. 5. Talabalarga beriladigan ta’lim mazmunining majburiy minimumlarini belgilash. 6. Bitiruvchilarning tayyorgarlik darajasiga quyiladigan talablar majmuasini belgilash, bilim, ko‘nikma va malakalarning minimal miqdorini belgilash. 1999 yil 16 avgust Vazirlar Mahkamasi o‘zining “Umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to‘g‘risdia”gi 390-sonli qarori bilan sinovdan o‘tkazilgan va takomillashtirilgan umumiy o‘rta ta’limning davlat standartlarini tasdiqladi. Mazkur standartlar asosida yaratilgan va tajriba sinov asosida takomillashtirilgan yangi o‘quv dasturlari Xalq ta’limi vazirligi hay’at majlisining 1999 yil 18 avgustdagi 13-sonli qarori bilan tasdiqlandi. Davlat ta’lim standartlari yangi o‘quv dasturlari bilan birgalikda 1999-2000 o‘quv yilidan boshlab umumiy o‘rta ta’lim o‘quv muassasasilarida bosqichma-bosqich joriy etilmoqda. Ta’lim nazariyasi ta’lim jarayonini qonun va qoidalarini o‘rganuvchi pedagogikaning asosiy qismlaridan biri. Ta’lim jarayonining asosiy mohiyati tarixan to‘plangan ijtimoiy bilim va tajribani yosh avlodga etkazish, yoshlarni bilimlar bilan qurollantirish, kerakli malakalar va ko‘nikmalarni xosil qilish. Talabalarning ichki imkoniyatlarini, qobiliyatini va iste’dodlarini ochish hamda rivojlantirish, ularni ma’naviy etuk va tarbiyali shaxs sifatida shakllanishini ta’minlashdir. Tayanch iboralar: Didaktika, ta’lim, o‘qish, o‘qitish, mustaqil, kuzatish, tushuntirish, metod, induktiv, produktiv, evristik, tamoyil, ko‘rgazmali, fanlalararo bog‘liqlik, hayot bilan bog‘liqlik, o‘z ustida ishlash, uzluksiz ta’lim Nazorat savollari 1. Ta’limning maqsadi va vazifalari nimalardan iborat? 2. Ta’limning qanday xususiyatlarini bilasiz? 3. Didaktikaning asosiy tushunchalarini sanab bering? 4. Ta’lim va tarbiya tamoyillarini aytib bering? 5. Mustaqil O‘zbekistonda ta’limni isloh qilishning qanday asosiy yo‘nalishlarini bilasiz? 6. Ta’lim va tarbiya tamoyillarini izohlang. 7. Ta’lim va tarbiyaning birligi deganda nimani tushunasiz? 8. Ta’lim-tarbiya metodlarini izohlab bering?. 9. Darsning samaradorligi qanday omillarga bog‘liq? 10. Dasturlashtirilgan ta’limga izoh bering. 11. Bilim olish darajalarini izohlang. 12.Tarbiya metodlariga misol keltirig? 13.Ishonch bildirish metodi deganda nimani tushunasiz? 14.Siz qaysi metoddan ko‘proq foydalangan bo‘lar edingiz, misol keltiring? Asosiy adabiyotlar 1. ”O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risi”dagi qonuni Toshkent. 1997 yil.
2008. –288 b. 3. Ochilova G.O., Musaxanova G.O. “Pedagogika” Toshkent. TDIU, 2005 yil. 4. Sarsenbaeva R.M., Doniev B.B. Umumiy pedagogika. /O‘quv-uslubiy qo‘llanma. Samarqand: SDCHTI, 2008. – 80 b. 5. Psixologiya i pedagogika. Pod.red. A.A.Radugina. Moskva 2003. 6. Podlasыy I. P. Pedagogika. Moskva ,2003. 7. Xo‘jaev N. va boshqalar. “Pedagogika asoslari”. Toshkent.,TDIU 2003. 8. www.bilimdon.uz. – O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining veb sayti. 9. www.tgeu.uz – TDIU veb sayti. 10. www.tatu.uz – TATU veb sayti. 11. www.de.uz – Masofaviy ta’lim tizimiga bag‘ishlangan veb sayt 12. www.inter – pedagogika.ru. 13. www. search.re.uz – O‘zbekistonning axborotlarini izlab topish tizimi. 4-Mavzu: PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR Reja: 1. Pedagogik texnologiyalarni o‘quv jarayoniga joriy etishning dolzarbligi 2. Pedagogik texnologiya predmeti 3. Texnologiya va tizim tushunchalari 4. Pedagogik texnologiya nazariyasininig shakllanish bosqichlari 5. Faol o‘qitish metodlarini tanlash. An’anaviy va noan’anaviy metodlar 6. “Aqliy hujum” metodi 7. “Davra suhbati” metodi 1. Pedagogik texnologiyalarni o‘quv jarayoniga joriy etishning dolzarbligi O‘zbekistonda ta’lim-tarbiya sohasini isloh qilishning asosiy omillaridan biri «shaxs manfaati va ta’lim ustvorligi»dir. Bu omil davlatimizning ijtimoiy siyosatini belgilab berganligi tufayli ta’limning yangi modeli yaratildi. Mamlakatimiz prezidenti I. Karimov tomonidan bu modelni amalga oshirish bilan ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda yuz beradigan o‘zgarishlar ro‘y-rost oldindan ko‘rsatib berildi. Jumladan: Ijtimoiy-iqtisodiy iqlimga ijobiy ta’sir qiladi va natijada mamlakatimizdagi mavjud muhit butunlay o‘zgaradi; Insonnn hayotda o‘z o‘rnini topish jarayoni tezlashadi; Mustaqil fikrlovchi erkin shaxsning shakllanishiga olib keladi; Jamiyatimizning potensial kuchlarini ruyobga chiqarishda juda katta ahamiyat kasb etadi; Fuqarolik jamiyati qurishni ta’minlaydi. YUqorida keltirilgan fikrlarni amalga oshirishni ta’minlash mAqsadida hukumatimiz tomonidan qabul qilingan Kadrlar tayyorlash milliy dasturida ta’lim tizimiga ilg‘or pedagogik texnologiyalarni joriy qilish va o‘zlashtirish zarurligi ko‘p kara takrorlanadi. Hozirgi kunda pedagogik adabiyotlar, ta’lim muammolariga oid ma’ruzalar, rasmiy hujjatlarda «YAngi pedagogik texnologiya», «Ilg‘or pedagogik texnologiya», «Progressiv pedagogik texnologiya» «Zamonaviy ta’lim texnologiyasi» iboralari keng qo‘llanilmoqda. Ammo «Pedagogik texnologiya» tushunchasi hali bir qolipga tushirilmagan, ensiklopediyalarda izohlanganicha yo‘q, uning mazmunini yagona talqini ishlab chiqilmagan va shuning uchun iboraning bir-biridan farqlanuvchi ko‘pgina tariflari mavjud. Respublikamizning pedagogik olim va amaliyotchilari ilmiy asoslangan hamda O‘zbekistonning ijtimoiy-pedagogik sharoitiga moslashgan ta’lim texnologiyalarini yaratish va ularni ta’lim-tarbiya amaliyotida qo‘llashga intilmoqdalar. Zamonaviy ta’lim texnologiyalarni ta’lim jarayoniga tadbiq etishning asosiy sabablari quyidagilardan iborat: ? aholi ta’limini jadallashtirish va samaradorligini oshirish maqsadida eng ilg‘or pedagogik tadbirlardan foydalanish zarurligi; ? an’anaviy o‘qitish tizimi yozma va og‘zaki so‘zlarga tayanib ish ko‘rishi tufayli «axborotli o‘qitish» sifatida tavsiflanib, o‘qituvchi faoliyati birgina o‘quv jarayonining tashkilotchisi sifatida emas, balki nufuzli bilimlar manbaiga aylanib qolganligi. Pedagogik texnologiyasi yuqorida sanab o‘tilgan shartlarni barcha talablariga javob beradigan pedagogikiy tadbirdir. Pedagogikni texnologiyalashtirishning asosini, pedagogik jarayonini, uning samaradorligini oshirish va pedagogik oluvchilarni, berilgan sharoitlarda va ajratilgan vaqt ichida loyihalashtirilayotgan o‘quv natijalarga erishishlarini kafolatlash maqsadida to‘liq boshqarish g‘oyasi tashkil etadi. Bunday yondoshishning mohiyati, pedagogik jarayonini tizimlashtirishdan - uni, aniq rasmiylashtirilgan va detallari bo‘yicha aniq elementlarga bo‘lib tashlash yordamida maksimal shakllashtirishdan iborat. 2. Pedagogik texnologiyaning predmeti - pedagogik tizimini konseptual asoslariga dalil keltirishdan, maqsadlarni qo‘yishdan, natijalarni shakllantirishdan, o‘quv materialini tanlash va strukturalashtirishdan, pedagogik modelini tanlashdan, to ularni amalga oshirishgacha, ularning muqobillik va samaradorlik darajasini baholashgacha loyihalashtirishdan tarkib topadi. Pedagogika fani va amaliyotida, «pedagogik texnologiya», «pedagogik texnologiyasi», «o‘qitish texnologiyasi» kabi atamalardan keng foydalanilmoqda. 7. Texnologiyasi va tizim tushunchalari Dastlab «texnologiya» tushunchasiga aniqlik kiritaylik. Bu so‘z texnikaviy taraqqiyot bilan bog‘liq holda fanga 1872 yilda kirib keldi va yunoncha ikki so‘zdan – «texnos» (techne)- mahorat, san’at va «logos» (logos) – fan, pedagogikot so‘zlaridan tashkil topgan. Bu ifoda zamonaviy texnologiya jarayonini to‘liq tavsiflab berolmaydi. Texnologik jarayon har doim zaruriy vositalar va sharoitlardan foydalangan holda amallarni muayyan ketma-ketlikda bajarishni ko‘zda tutadi. 8. «Pedagogik texnologiya» nazariyasininig shakllanish bosqichlari NBosqichlar Yillar Pedagogik texnologiya 1. I- bosqich XX asrning 30 TT Pedagogik texnika-o‘quv mashg‘ulotlarini aniq va yillari samarali tashkil etishga ko‘maklashuvchi usul va vositalar yig‘indisidir. 2. II- bosqich XX asrning 50 TT PTQpedagogik jarayonida texnik vositalarni yillari qo‘llash, ularning imkoniyatlarini takomillashtirish, axborot sig‘imini kengaytirish, axborotlarni uzatish xizmatini sifatli tashkil etish, o‘quvchi faoliyatini individuallashtirish 3. III- bosqich XX asrning 60-80 TT Pt TV dasturiy pedagogik. Dasturiy pedagogik- yillari tarbiya maqsadlarini aniqlanishi, pedagogik jarayonini umumiy loyihalash, o‘quvchilar tomonidan nazariy bilimlarning o‘zlashtirilishi ehtimolini oldindan tashxislash, pedagogik maqsadining natijalanganligini o‘rganish, faoliyat natijalarini tahlil etish
4. IV-bosqich Mustaqillik yillari Pedagogikni texnologiyalashtirishning asosini, pedagogik jarayonini, uning samaradorligini oshirish va pedagogik oluvchilarni, berilgan sharoitlarda va ajratilgan vaqt ichida loyihalashtirilayotgan o‘quv natijalarga erishishlarini kafolatlash maqsadida to‘liq boshqarish g‘oyasi tashkil etadi V.P.Bespalkoning o‘zbekistonlik shogirdlaridan N.Sayidaxmedov va A.Ochilovlarning fikricha, pedagogik texnologiya-bu o‘qituvchi (tarbiyachi)ning o‘qitish vositalari yordamida tahsil oluvchilarga muayyan sharoitda ta’sir ko‘rsatishi va bu faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan belgilangan shaxs sifatlarining jadal shakllanishini kafolatlaydigan jarayonidir. O‘zbekistonlik pedagog olim B.L.Farberman pedagogik texnologiyaga quyidagicha ta’rif beradi: «Pedagogik texnologiya- pedagogik jarayoniga yangicha yondoshuv bo‘lib, pedagogikada ijtimoiy-muhandislik ong ifodasidir. U pedagogik jarayonni texnika imkoniyatlari va insonning texnikaviy tafakkuri asosida standart holga solib, uning optimal loyihasini tuzib chiqish bilan bog‘liq ijtimoiy hodisadir». Pedagogik adabiyotlarda pedagogik texnologiyaga berilgan boshqa ta’riflar ham keltiriladi, bizningcha, eng maqbuli YUNESKO ta’rifidir. «Pedagogik texnologiya – o‘z oldiga pedagogik shakllarini muqobillashtirish vazifasini qo‘yuvchi, texnik hamda shaxs resurslari va ularning o‘zaro faoliyatini hisobga olib, pedagogik berish va tahsil olish jarayonini yaratish, qo‘llash va belgilashning tizimli metodidir». «Pedagogik texnologiyasi» – pedagogik modellarini optimallashtirish maqsadida, inson va texnika resurslari va ularning o‘zaro ta’sirini hisobga olgan holda butun o‘qitish va bilimlarni o‘zlashtirish jarayonini yaratish, qo‘llash va aniqlash tizimidir» Pedagogik texnologiya elementlari Pedagogik texnologiyalari quyidagi elementlar majmuasidan tashkil topgan: pedagogik beruvchi, pedagogik oluvchi, pedagogik maqsadi va kutilayotgan natija, pedagogik mazmuni, pedagogik metodlari, pedagogik shakllari, pedagogik vositalari, natijalarni baholash va tahlil etish. Ushbu elementlar ma’lum bir ketma-ketlikda joylashgan, mantiqqan o‘zaro uzviy bog‘langan va birgalikda pedagogik-tarbiya jarayonini samarali tashkil etish va uni sifatini oshirishga xizmat qiladi. Pedagogik texnologiyalarda tahsil oluvchi shaxsi pedagogik jarayoni markaziga qo‘yiladi, uning rivojlanishiga va tabiiy imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishga qulay shart- sharoitlar yaratadi. Bizga ma’lumki, Kadrlar tayyorlash milliy dasturida O‘zbekiston Respublikasidagi pedagogik tizimining milliy modeliga alohida e’tibor qaratilgan. Bu model besh tarkibiy qismdan iborat: shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz pedagogik, fan, ishlab chiqarish. Bu erda pedagogik milliy modelining asosiy tarkibiy qismi «shaxs» birinchi o‘rinda turadi. Boshqacha qilib aytganda butun pedagogik tizimi, shu jumladan o‘qitish shaxsga yo‘naltirilgan bo‘lishi lozim. SHuning uchun zamonaviy pedagogik texnologiyalardan pedagogik jarayoni, o‘qitishning shaxsga yo‘naltirilgan texnologiyalari asosida amalga oshirilishi lozim. SHaxsga yangicha qarash quyidagilardan iborat bo‘ladi: • Pedagogik jarayonida shaxs ob’ekt emas, sub’ekt hisoblanadi; • har bir tahsil oluvchi qobiliyat egasi, ko‘pchilik esa iste’dod egasi hisoblanadi; • yuqori etik qadriyatlar (saxiylik, muhabbat, mehnatsevarlik, vijdon va boshqalar) shaxsning ustuvor xislatlari hisoblanadi. Munosabatlarda demokratlashtirish quyidagilarni o‘z ichiga oladi: • tahsil oluvchi va pedagogik beruvchi huquqlarini tenglashtirish: • tahsil oluvchining erkin tanlab olish huquqi; • xatoga yo‘l qo‘yish huquqi; • o‘z nuqtai nazariga ega bo‘lish huquqi; • tahsil oluvchi va pedagogik beruvchi munosabati zayli: ta’qiqlamaslik; boshqarish emas, birgalikda boshqarish; majburlash emas, ishontirish; buyurish emas, tashkil etish; chegaralash emas, erkin tanlab olishga imkon berish. YAngi munosabatlarning asosiy mazmuni, hozirgi zamon sharoitida samarali natija bermaydigan va noinsoniy hisoblanadigan zo‘ravonlik pedagogikasidan voz kechishdir. Pedagogik texnologiyaning an’anaviy ta’limdan afzalligi, u pedagogik jarayonini bir butunlikda ko‘rib, pedagogik maqsadi, kutiladigan natijalari, uning mazmuni, pedagogik metodlari, shakllari va vositalari, hamda tahsil oluvchi va pedagogik beruvchilarning faoliyatlarini tizimga keltirib, pedagogik bosqichlarini loyihalab, pedagogik jarayonini nazorat qilish va pedagogik natijalarini baholash kabi elementlarini o‘zaro uzviy bog‘lab tizimga keltirib turib uning loyihasini tuzishidadir. Pedagogik texnologiyasining an’anaviy pedagogikdan keyingi farqi, u tahsil oluvchilarning o‘zlariga berilgan bilimni yodlab olib aytib berishiga emas, balki pedagogik va tarbiya jarayonining yakunida amaliy ishlarni bajarishiga yo‘naltirilganligidadir. Pedagogik texnologiya asosan o‘z ichiga quyidagi omillarni oladi: -pedagogikda umumiy maqsadning qo‘yilishi; -tuzilgan umumiy maqsaddan aniq maqsadga o‘tish; -nazorat topshiriqlarini ishlab chiqish; -o‘quvchilarning bilim darajalarini dastlabki (tashxisli) baholash; -bajariladigan o‘quv tadbirlari majmuasi (bu bosqichda o‘quvchilar bilan muloqot asosida pedagogikga joriy tuzatishlar kiritilishi lozim); natijani baholash. Kasb-hunar kollejlarida ma’lum o‘quv predmetining biror bo‘limini yoki mavzusini pedagogik texnologiya asosida loyihalashtirayotganda, avvalo pedagogik mazmuniga e’tibor berilishi lozim bo‘ladi: ushbu predmet bo‘yicha pedagogik mazmunini o‘z ichiga olgan darsliklarning va o‘quv qo‘llanmalarning mazmuni, ma’lumotnomalar va boshqa axborot manbalari o‘quv axborotlarining mazmuni bo‘lib xizmat qiladi. 9. Faol o‘qitish metodlarini tanlash Jamiyatimizning har bir fuqarosi XXI asr bo‘sag‘asida turar ekanmiz, ortda qolgan yillar qadrini baholashga va kelajak hayotining turli jabhalarini belgilab olishga urinishi tabiydir. Jumladan, o‘rta maxsus, kasb-hunar pedagogiki sohasida faoliyat ko‘rsatayotganlar ham bundan mustasno emas. Respublikamiz Prezidenti I.A.Karimov pedagogik tushunchasiga milliy didaktik nuqtai nazardan yondashib quyidagicha ta’riflaydi: «Pedagogik O‘zbekiston xalqi ma’naviyatiga yaratuvchilik faolligini baxsh etadi. O‘sib kelayotgan avlodnin barcha eng yaxshi imkoniyatlari unda namoyon bo‘ladi, kasb-kor, mahorati uzluksiz takomillashadi., katta avlodlarning dono tajribasi anglab olinadi. Va yosh avlodga o‘tadi».Ta’kidlangan maqsadni amalga oshirish uchun pedagogikning yangi modelini yaratishni taqazo qiladi. Modelni amaliyotga tadbiq etish o‘quv jarayonini texnologiyalashtirish bilan uziy bog‘liqdir. Kadrlar tayyorlash milliy dasturida «o‘quv- tarbiyaviy jarayonini yangi pedagogik texnologiyalari balan ta’minlash» uning ikkinchi va uchinchi bosqichlarida bajariladigan jiddiy vazifalaridan biri sifatida belgilangan. Bugungi kunda pedagogik texnologiyalarni shartli ravishda ikki turga ajratish mumkin: ? An’anaviy ? Noan’anaviy An’anaviy pedagogik texnologiya– muayyan muddatga mo‘ljallangan, pedagogik jarayoni ko‘proq o‘qituvchi shaxsiga qaratilgan bo‘lib, o‘qitishning an’anaviy shakli, metodi va pedagogik vositalarining majmuidan foydalanib pedagogik-tarbiya mAqsadiga erishishdir. Noan’anaviy pedagogik texnologiya-muayyan muddatga mo‘ljallangan, pedagogik jarayoni markazida o‘quvchi shaxsi bo‘lib, o‘qitishning zamonaviy shakli, faol o‘qitish metodlari va zamonaviy didaktik vositalarning majmuini pedagogik-tarbiya ishidan ko‘zlangan maqsad va kafolatlangan natijaga erishishga yo‘naltirishdir. Noan’anaviy pedagogik texnologiyasi an’anaviy pedagogik texnologiyasidan farq qilib, o‘quvchilarning bilish imkoniyatlarini rivojlanishiga sharoit yaratadi, mustaqil ishlashlariga alohida e’tibor beriladi, bilish faoliyatlari izlanuvchan va ijodiy xarakterga ega bo‘ladi. Dars tuzilmasi o‘zgaruvchan bo‘ladi. Noan’anaviy pedagogik texnologiyasini o‘z navbatida uchga bo‘linadi: • Hamkorlikda o‘rganish • Modellashtirish • Tadqiqot( Loyiha)
mustahkamlash bo‘yicha reproduktiv faoliyatini ta’minlovchi, mahorat va malakani ketma-ketlik bo‘yicha o‘quvchining bevosita boshchiligida ishga solishni tashkil etishga asoslangan o‘qitish va bilim olishdir. U o‘quvchilarning mustaqil guruhlarda ishlashi evaziga pedagogik olishini ko‘zda tutadigan metodlardan iborat. Bularga kitob bilan ishlash, o‘quv suhbati, davra suhbati, aqliy hujum, kichik guruhlarda ishlash, bahs-munozara kabi metodlarni kiritish mumkin. Modellashtirish–real hayotda va jamiyatda yuz beradigan hodisa va jarayonlarning ixchamlashtirilgan va soddalashtirilgan ko‘rinishini sinfxonada yaratish va ularda o‘quvchilarning shaxsan qatnashishi va faoliyat evaziga pedagogik olishini ko‘zda tutadi. Uning asosiy maqsadi o‘quvchilarning faqat tinglashi emas, balki bilimlarni o‘zlashtirishda bevosita ishtirokini ta’minlash orqali pedagogik jarayoni samaradorligini oshirishga qaratilgan. Tadqiqot– o‘quvchilar tomonidan muammoni tushunish va echish, mustaqil bilim olishni kuchaytiradigan va shunga undaydigan usullar yig‘indisidan iboratdir. Tadqiqotning maqsadi dars jarayonida o‘quvchilarda savol qo‘yish va ularga javob izlashida qiziqishini uyg‘otishga qaratilgandir. Unda o‘qitish o‘quvchilarni amaliy izlanish jarayonida bevosita qatnashishini ta’minlaydi. Bularga muammoli vaziyat, loyihalash metodi, mustaqil izlanish, yo‘naltiruvchi matn kabi metodlar kiradi Quyida pedagogik texnologiyalarga oid ayrim metodlarga to‘xtalib o‘tamiz. 10. «AQLIY HUJUM» metodi Aqliy hujum -g‘oyalarni generatsiya (ishlab chiqish) qilish metodidir. «Aqliy hujum» metodi biror muammoni echishda o‘quvchilar tomonidan bildirilgan erkin fikr va mulohazalarni to‘plab, ular orqali ma’lum bir echimga kelinadigan eng samarali metoddir. Aqliy hujum metodining yozma va og‘zaki shakllari mavjud. Og‘zaki shaklida o‘qituvchi tomonidan berilgan savolga o‘quvchilarning har biri o‘z fikrini og‘zaki bildiradi. O‘quvchilar o‘z javoblarini aniq va qisqa tarzda bayon etadilar. YOzma shaklida esa berilgan savolga o‘quvchilar o‘z javoblarini qog‘oz kartochkalarga qisqa va barchaga ko‘rinarli tarzda yozadilar. Javoblar doskaga (magnitlar yordamida) yoki «pinbord» doskasiga (ignalar yordamida) mahkamlanadi. «Aqliy hujum» metodining yozma shaklida javoblarni ma’lum belgilar bo‘yicha guruhlab chiqish imkoniyati mavjuddir. Ushbu metod to‘g‘ri va ijobiy qo‘llanilganda shaxsni erkin, ijodiy va nostandart fikrlashga o‘rgatadi. Aqliy hujum metodidan foydalanilganda o‘quvchilarning barchasini jalb etish imkoniyati bo‘ladi, shu jumladan o‘quvchilarda muloqot qilish va munozara olib borish madaniyati shakllanadi. O‘quvchilar o‘z fikrini faqat og‘zaki emas, balki yozma ravishda bayon etish mahorati, mantiqiy va tizimli fikr yuritish ko‘nikmasi rivojlanadi. Bildirilgan fikrlar baholanmasligi o‘quvchilarda turli g‘oyalar shakllanishiga olib keladi. Bu metod o‘quvchilarda ijodiy tafakkurni rivojlantirish uchun xizmat qiladi. «Aqliy hujum» metodining tarkibiy tuzilmasi Муаммоли савол берилади Фикр ва ?оялар билдирилади Фикр ва ?оялар тыпланади «Aqliy hujum» metodining bosqichlari: «Aqliy hujum» metodi o‘qituvchi tomonidan qo‘yilgan maqsadga qarab amalga oshiriladi: Ани ва тў?ри жавоб танлаб Фикр ва ?оялар гурущланади олинади
Yüklə 3,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|