Soliq akademiyasi

Asosiy vositalarni hisobdan chiqarishda qo’shilgan qiymat solig’ini hisoblash uchun soliqqa tortiladigan bazani aniqlash xususiyatlari.

Hisobdan chiqarilish sababi.	Soliq hisoblash tartibi (asos bo’luvchi me’yoriy hujjat)
Asosiy vositalarni sotish va tekinga berish.	Asosiy vositalar sotilganda yoki tekinga berilganda soliqqa tortiladigin aylanma qo’shilgan qiymat solig’i qo’shilmagan, korxonada vujudga kelgan narxlar bilan aniqlanadi, lekin u asosiy vositalarning qoldiq qiymatidan past bo’lmasligi kerak. Asosiy vositalarni tekinga beruvchi korxona soliq to’lovchi bo’lib hisoblanadi.
Qurib bitgazilib, foydalanishga topshirilgan ob’ektlar, turar joylar va alohida xonadonlar sotilganda.	Qurib bitgazilgan ob’ektlar bo’yicha soliqqa tortiladigan aylanma shartnomaviy narxlar asosida ishlarni bajarish jarayonida butlovchi qismlar va xizmatlarning narxlari o’zgarishini hisobga olgan holda aniqlanadigan, bajarilgan ishlar uchun taqdim etiladigan hisob hujjatlaridagi qiymati miqdorida belgilanadi.

Asosiy vositalarni hisobdan chiqarishning moliyaviy natijasi №21 BHMS ga muvofiq 9310 –schyotda (foyda) yoki 9430 –schyotda (zarar) aks ettirilganligi bois, auditor Soliq kodeksiga muvofiq asosiy vositalar bilan bog’liq muomalalarni soliqqa tortish maqsadida buxgalterlik foydasini tuzatishning to’g’riligini ham tekshirishi lozim.

Lizing munosabatlari va ijara majburiyatlari auditi. Korxonadagi asosiy vositalar o’ziniki va lizing shartnomasi asosida olingan bo’lishi mumkin. O’z asosiy vositalari korxonaga tegishli bo’lib, lizinga olinganlari esa operativ (qisqa muddatli) va moliyalanadigan (uzoq muddatli) lizing sharti bilan olingan bo’ladi. Lizing oluvchi va lizing beruvchi o’rtasidagi o’zaro munosabatlar Fuqarolik Kodeksi, Lizing to’g’risidagi qonun va boshqa tegishli huquqiy-me’yoriy hujjatlar talablariga rioya qilingan holda, yozma ravishda tuzilgan ijara shartnomasiga muvofiq tartibga solib turiladi.
Operativ lizing bo’yicha olingan asosiy vositalarni tekshirishda, avvalo, ijara shartnomalarining mavjudligi, to’g’ri tuzilganligi, asosiy vositani qabul qilib olish hisobi va korxonada hisob yuritish tartibiga jiddiy e’tibor berish zarur.
Operativ lizing bo’yicha olingan asosiy vositalar hisobi balansdan tashqari 001 schyotda yuritilishi lozim. Lizing oluvchi korxonaning buxgalteriyasida lizingga olingan har bir ob’ektning lizing beruvchi korxonadagi inventar kartochkasi (AV-6 shakl) dan olingan nusxa bo’lishi kerak. Asosiy vositani lizinga qabul qilish ham AV-1 shakldagi dalolatnoma bilan rasmiylashtirilgan bo’lishi lozim.
Lizing beruvchi korxonalar operativ lizing bo’yicha berilgan asosiy vositalar uchun lizing oluvchi korxonadan olinishi lozim bo’lgan to’lovni (qo’shilgan qiymat solig’i bilan birga) operatsion daromadlar tarkibiga (Dt 4810 schyot Kt 9350) kiritadi. Lizingga berilgan mulkning eskirish summasini esa operatsion xarajatlar tarkibiga qo’shadilar (Dt 9350, Kt 0220) ya’ni olingan daromad eskirish summasiga kamaytiriladi. Bunda lizing beruvchi korxona byudjetga qo’shilgan qiymat solig’i (QQS) hisoblaydi (Dt 9350, Kt 6410) va to’laydi (Dt 6410, Kt 5110).
Lizing oluvchi korxonalar operativ (qisqa muddatli) lizing uchun to’lanadigan lizing to’lovi summalarini ishlab chiqarish xarajatlariga qo’shadilar (2010, 2310, 2310, 2710 schyotlar debeti va 6910-schyot «Тo’lanadigan qisqa muddatli ijara haqi» schyoti krediti) to’lanadigan qo’shilgan qiymat solig’i (QQS) summasi (4410 schyot debeti va 6910 schyotning krediti) aks ettiriladi. Ijaraga olingan asosiy vositalarni joriy ta’mirlash xarajatlari lizing oluvchi tomonidan qilinadi, kapital ta’mirlash esa shartnomadagi kelishuvga muvofiq lizing oluvchi yoki lizing beruvchi hisobidan amalga oshiriladi.
Auditor yuqorida ko’rsatilgan masalalarni tekshirib, o’rnatilgan talablar va qoidalarning buzilish hollarini o’zining ishchi hujjatlarida aks ettirishi lozim.