T. C. Adnan menderes üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İŞletme anabiLİm dali

6.6. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerine Yönelik Yardım ve Destekler

SDŞ statüsü oluşturmanın en büyük amacı KOBİ’lerin ihracat sektörü içerisinde tam olarak desteklenmesini sağlamaktır. Buradan hareketle teknolojinin hızla yenilendiği, uluslararası pazarlamanın elektronik ortamda yapıldığı, bankacılık hizmetlerinin bireyselleştiği, ekonomilerin küreselleştiği 20’nci yüzyılın son çeyreğinde, ihracatçılarımızın dünya pazarlarında geri kalmamaları ve rekabet edilmelerini teminen devlet tarafından bazı desteklerin verilmesi konusu ekonominin gündeminde öncelikli olarak yer almıştır.

AB ve GATT normlarına uygun olarak 1 Haziran 1995 tarih ve 22300 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Fransa’da örneği görülen ve ana sanayi-yan sanayi, diğer bir deyişle, büyük firma-küçük firmalar arası ilişkileri geliştirmeyi amaçlayan ve ana hatlarıyla aşağıda belirtilecek olan, bölgeler arası farklılıklardan kaynaklanan ekonomik ve sosyal dengesizliklerin ortadan kaldırılmasına, yeni eğitim fırsatlarının sağlanarak istihdamın artırılmasına, özellikle yeni ürün, üretim sistemi ve teknoloji kullanan sektörlerde araştırma ve geliştirme programlarının uygulanmasına, aynı üretim dalında faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli işletmelerin örgütlenmelerine, çevre sorunlarının önlenmesi için sanayinin yeniden yapılanmasına, tarım ürünlerimizin desteklenmesine, ürünlerimizin uluslararası alanlarda tanıtımına ve pazarlanmasına ilişkin “İhracatta Devlet Yardımları” şu şekildedir (kobinet.org.tr, 2003):

6.6.1. Araştırma-Geliştirme Yardımları

Bir taraftan dünyada meydana gelen teknolojik gelişmeler, diğer taraftan küreselleşmenin etkisiyle rekabetin ulusal sınırların dışına taşması, işletmelerin sürekli olarak yenilikler yapma çabası içine girmelerine neden olmuştur. Dünyanın bir çok yerinde üretimini ve kalitesini artırmak isteyen işletmeler araştırma-geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerine daha fazla zaman ve para ayırmaktadırlar. Yine teknolojinin merkezi olarak bilinen pek çok ülke Ar-Ge faaliyetlerine gayri safi milli hasılasından önemli bir bölüm ayırarak bu duruma geldiklerini sürekli olarak dile getirmektedirler. Ülkemizde ise son zamanlarda meydana gelen bu değişme ve gelişmeler ile KOBİ’lerin bazı istisnalar dışında Ar-Ge faaliyetlerinin henüz yok denecek kadar az olması ilgili kuruluşları harekete geçirmiş ve “Küçük ve Orta Boy İşletme (KOBİ) Yatırımlarında Devlet Yardımları” kapsamında Kobi’lere Ar-Ge desteği de verilmesi karara bağlanarak, onların bu gelişmeleri yakından takip edebilme güçlerinin artırılmasına çalışılmıştır.

AR-GE Faaliyetlerinde Bulunan Kuruluşların Proje Bazında Desteklenmesi: Buradaki amaç AR-GE kapsamına giren her türlü, laboratuvar çalışmaları, tasarım ve çizim çalışmaları, prototip üretimi, deneme üretimi, pilot tesisin kurulması, patent ve lisans çalışmaları, satış sonrası sorunların giderilmesi gibi faaliyetlerin desteklenmesi amaç edinilmiştir.

Kuruluşlar Ar-Ge harcamalarına ilişkin hazırlanan belgelerle, altışar aylık dönemler itibariyle doğrudan TÜBİTAK’ a müracat ederler. Şirketlerin Ar- Ge harcamalarının en çok 3 yıl süreyle yüzde 50’si geri ödenir.

Ürün Geliştirme ve Stratejik Odak Konuları Projelerine Sermaye Desteği:

Ürün Geliştirme Projelerine Sermaye Desteği: Yeni ürün geliştirilmesi veya mevcut ürünlerin rekabet gücünün yükseltilmesine ya da bu amaçla üretim yöntemi, sistemi ve tekniklerinin araştırılmasına ve geliştirilmesine yönelik Ar-Ge projelerine sermaye desteği verilmesidir. Bu desteğin miktarı azami 1 milyon ABD doları olmak üzere ve iki yıl süreyle yüzde 50 oranında olup, müracat edilecek yer Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) dır.

Stratejik Odak Konuları Projelerine Sermaye Desteği: Hangi alanlarda teknolojik projeler yürütülmesinde yarar bulunduğunu veya Ar-Ge faaliyetlerinin ülkemizde gelişip yaygınlaşması için alınması gereken önlemleri tespit eden projelerdir. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı ve Dış Ticaret Müşteşarlığı tarafından yapılan incelemeler sonucu desteklenmesine karar verilen projeler:

• 
  Kavram geliştirme,
  
• 
  Teknolojik/Teknik ve Ekonomik yapılabilirlik etüdü,
  
• 
  Geliştirilen kavramdan tasarıma geçiş sürecinde yer alan laboratuvar çalışmaları v.b çalışmalar,
  
• 
  Tasarım ve çizim çalışmaları,
  
• 
  Pilot tesisin kurulması,
  
• 
  Deneme üretimi,
  
• 
  Patent ve lisans çalışmaları,
  
• 
  Satış sonrası sorun giderme hizmetleri’ni kapsamaktadır.
  

Bu projelerin bir yıl süreyle azami destek miktarı 100 bin ABD doları olup, projenin tüm giderleri sağlanacak destekle karşılanır.

6.6.2. Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi

Ulusal ve uluslararası çevre korunması mevzuatlarının neden olduğu,

• 
  Çevre standartlarına uygunluk belgesi ve logosu almak için yaptıkları harcamalar ile, ürünün ve ambalajının çevre standartlarına uygunluğunun kontrolü için yaptırılması gerekli laboratuvar testlerine ilişkin harcamaların 1000 ABD doları olmak üzere yüzde 50’sinin,
  
• 
  Çevre korunmasına yönelik tesisleri bulunan organize sanayi bölgelerinde üretimde bulunan firmalar ile hassas eko sistemlerinin bulunduğu bölgelerde atık kontrolüne yönelik kamu yönetimindeki ortak tesislerden yararlanan işletmelerin bu tesislerden yararlanmaları ile ilgili belgelendirilmiş harcamaların firma başına yıllık 2000 ABD doları geçmemek kaydıyla yüzde 25’inin, bu karar kapsamında desteklenmesi öngörülür.
  

Bu konudaki başvurular işletmelerin bulunduğu ihracatçı birliklerine yapılır. İhracatçı birlikleri uygun gördükleri başvuruları ve bunların destek miktarlarını Dış Ticaret Müsteşarlığı’na bildirirler. Dış Ticaret Müsteşarlığı da uygun gördüğü başvurular hakkında gerekli çalışmaların yapılması konusunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na talimat vererek işletmelerin desteklenmesi sağlanır ve işletmeler bu şekilde talep ettikleri yardımları alabilirler.

6.6.3. Pazar Araştırması Desteği

Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın belirlediği hedef pazarlarda ürün ve firma tanıtımını gerçekleştirmek üzere, pazar araştırması desteği KOBİ’ler ve SDŞ’lerin tanıtım faaliyeti için yapacakları harcamaların;

• 
  En fazla 500 ABD Doları olmak üzere, ilgili firma temsilcisinin gidiş dönüş uçak bileti ,
  
• 
  Tanıtım faaliyetinde bulunulacak ülkede basın ve reklam araçlarında yer alacak 3000 ABD Dolarını geçmemek üzere tanıtım harcamaları,
  
• 
  İlgili ülkeye götürülecek olan numune ürünün uçakla yapılacak taşıma masrafının 500 ABD Dolarını geçmemek üzere yüzde 50’sinin desteklenmesini kapsamaktadır.
  

Firmaların pazar araştırması desteğinden yararlanabilmesi için, yapılan faaliyetlerle ilgili gidiş-dönüş uçak biletini, tanıtım yaptıkları ülkelerdeki basın-reklam harcamalarının ve ilgili ülkeye götürülen numune ürünün uçakla taşıma masrafının belgelerini bölgede bulunan İhracatçı Birliklerine vermeleri yeterlidir. İncelemeler sonunda durumu uygun görülen firmaların ödemeleri DTM’nın talimatı ile Merkez Bankasınca yerine getirilir.

6.6.4. Yurt Dışı Ofis Ve Mağaza İşletme Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi

Yurt dışında ofis ve mağaza açacak firmaların,

• 
  İki yıl süreyle ve 500 ABD Dolarını geçmemek şartıyla, Türkiye dışında ofis ve mağaza açılması esnasında varlıkların bir kereye mahsus alımlarından doğacak masraflarının yüzde 10’u,
  
• 
  İki yıl süreyle ve 10.000 ABD Dolarını geçmemek şartıyla Türkiye dışında kiralanacak ofis ve mağazanın kira masrafının yüzde 50’si,
  
• 
  İki yıl süreyle ve 10.000 ABD Dolarını geçmemek şartıyla, Türkiye dışında ofis ve mağazası olan firmaların reklam masraflarının yüzde 20’si desteklenmektedir.
  

Bu konudaki uygulama bölgede bulunan İhracatçı Birlikleri tarafından yürütülür.

6.6.5. Yurt Dışında Düzenlenen Fuar ve Sergilere Milli Düzeyde Veya Bireysel Katılımın Desteklenmesi

Burada, yurt dışında düzenlenen fuar ve sergilere bireysel veya organizatör firmaların organizasyonuyla katılacak firmaların katılımı desteklenmektedir.

• 
  Milli katılımlarda iştirakçi firmaların desteklenmesi,
  
• 
  Fuara katılacak olan firmaların, organizatör firmaya metrekare üzerinden ödeyecekleri katılım ücretinin 30 metrekareyi geçmemesi ve ödenecek miktarın da firma başına en fazla 5000 ABD dolarını aşmaması şartıyla yüzde 40’ı,
  
• 
  Yurt dışında bireysel olarak katılan firmaların, organizatör kuruluşa ödeyeceği yer kirası, stand inşaası ile dekorasyona ilişkin giderlerinin 30 metrekareye kadar yüzde 40’ı,
  
• 
  Fuar mallarının nakliyesine ilişkin olarak her bir metrekare için 75 kg. veya 1/4 metre küpü geçmeyecek şekilde hesaplanacak nakliye giderlerinin yüzde 40’ı karşılanır. Ödenecek miktar firma başına en fazla 6000 ABD Dolarıdır.
  

Bu uygulama için müracaat bölgede bulunan İhracatçı Birlikleridir. Desteklenecek olan firmalar Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca belirlenir. Bir firmaya aynı fuar için üç defadan fazla destek verilmemektedir.

6.6.6. Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi

Türkiye’de Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca belirlenen kriterlere uygun fuar süresince gerçekleştirecekleri;

• 
  5000 ABD Dolarını aşmamak şartıyla fuarın içeriği ile ilgili seminer, konferans, panel ve ödüllü yarışmalara ilişkin giderlerin yüzde 50’si,
  
• 
  25.000 ABD Dolarını aşmamak şartıyla, tanıtım ve promosyon faaliyetlerinin yüzde 50’si,
  
• 
  15.000 ABD Dolarını aşmamak şartıyla, Ticaret Müşavirliklerince uygun görülerek organizatör firma tarafından önerilen fuara davet edilen önemli yabancı müşterilerin ulaşım giderlerinin yüzde 50’si, desteklenecektir. Bu uygulama bölgedeki İhracatçı Birlikleri aracılığıyla yürütülür.
  

Bu karar tasarılarıyla planlanan düzenlemeler ise;

• 
  KOBİ, SDŞ ve Üretici Derneklerine Yönelik Pazar Araştırması Desteği ile, potansiyel pazarlar hakkında bilgi sağlanması,
  
• 
  Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi ile KOBİ’lerin ISO 9000, 14000 serisi, CE işareti ve uluslararası diğer belgeler için yapılan belgelendirme masraflarının desteklenmesi,
  
• 
  Eğitim Desteği ile KOBİ ve SDŞ’lerin eğitim faaliyetlerinin desteklenmesi,
  
• 
  İstihdam Artırıcı Çabaların Desteklenmesi ile 1-50 arasında işçi çalıştıran Küçük İşletmelerin bünyelerinde bulunmayan işletmeci ve mühendis veya üretim konusu gereği spesifik alanda uzman eleman ihtiyacının karşılanması,
  
• 
  Yurt Dışı Ofis-Mağaza Desteği ile mevcut destek miktarlarının yükseltilmesi ve SDŞ’lere yeni ek imkanların sağlanması,
  
• 
  Patent, Faydalı Model ve Endüstriyel Tasarım Tescili Desteği ile gerçek kişilerce yapılan söz konusu faaliyetlerin desteklenmesi, şeklinde özetlenebilir (Yalçın, foreigntrade.gov.tr, 28.8.2000).