T. C. Harran üNİversitesi MÜhendiSLİk faküLtesi
Yüklə 1,51 Mb.
|
|
T.C. HARRAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ YAPI PLANLAMA VE ORGANİZASYONU DERS NOTLARI ŞANLIURFA 2009 1. YAPI İŞLETMESİYLE İLGİLİ TEMEL TANIMLAR
İnsanların yararı için yapılan bir işte, iş gücü ve malzemeyi kontrol etme sanatıdır. Yapı işletmesi, bir işin optimum sürede ve minimum maliyet ile bitirilebilmesi için gerekli yöntemleri inceleyen bir bilim dalıdır.
Yeraltında, üzerinde veya su içerisinde inşa edilmiş sürekli veya geçici özelliğe sahip hareketli veya sabit olabilen her türlü tesise “Yapı” denir. Her ne büyüklükte olursa olsun yapılar doğadaki malzeme ve insan fikrinin birleştirilmesiyle inşa edilir. Her yapının inşaat sahasına ise “Şantiye” adı verilmektedir.
Bir yapının inşası için kullanılan her türlü nesneye “Yapı malzemesi” denir.
Bir hizmet akdine dayalı olarak bir başkasının yararı için; bedenini, kafasını ve el becerisini kullanarak çalışan kişilere “İşçi” denir.
Bir yapının inşa edilmesinde işçileri ve ilgili ekipmanı belirli bir ücret karşılığında veya ihale yoluyla çalıştıran Gerçek veya Tüzel kişiye “İşveren” adı verilir. Tüzel kişiliğe sahip işveren kuruluşlara “İdare” denilmektedir.
Medeni kanuna göre, tüm medeni haklardan istifade eden ve kanunlar çerçevesinde haklara ve borçlara sahip olan her vatandaş “Gerçek Kişi” dir.
Belirli bir amacı gerçekleştirmek için bağımsız bir varlık halinde teşkilatlanmış hak ve fiil ehliyetine sahip şahıs veya mal topluluğuna denir.
Belirli kanun, yönetmelik veya sözleşmeler çerçevesinde gerçek veya tüzel bir kişinin bir işi, başka bir gerçek veya tüzel kişiye yaptırmasına denir.
Bir iş, işverenin kendi idaresi altında bulunan her türlü işçi, malzeme ve araçları kullanarak yapılıyorsa “Emanet Usulü İş” adını alır.
İdarenin ihale yolu ile yaptırdığı her hangi bir işi sözleşme ve eklerine uygun olarak, bizzat kendisi veya taşeronlara yaptıran gerçek veya tüzel kişiliğe sahip kişi veya kuruluşlardır.
Bir işin tamamını veya bir kısmını müteahhitten almak suretiyle sözleşmesine uygun olarak yapıp tekrar müteahhide teslim eden gerçek veya tüzel kişiliğe sahip kişi veya kuruluşlardır.
Mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinde idare ile yüklenici arasında yapılan yazılı anlaşmadır.
Belirli bir yapının kesin ihtiyaç programına göre gerekli arazi ve zemin şartları araştırılmadan hali hazır haritalar üzerinden alınan bilgiler ışığında çevresel etki değerlendirme ve fizibilite raporları dikkate alınarak hazırlanan projedir. Bu projeler genelde plan, kesit, görünüş ve birkaç çözüm önerisini içermektedir.
Uygulanacak projenin yapılacağı arazi ve zemin şartlarının, yapı elemanlarının ve inşaatta kullanılacak araç ve gereçlerin tam olarak belirlendiği onaylı projedir.
Yapının kabul edilip onaylanan Kesin projesi üzerinden uygulamada karşılaşılan tüm aksaklıkların giderildiği hesap, çizim ve detayların tamamının yapıldığı projedir. 2. İDARELERİN TEKNİK VE YÖNETİM TEŞKİLATLARI Devlet eliyle yapılan yapı işleri; A) Bayındırlık ve İskân Bakanlığı,
B) Ulaştırma Bakanlığı,
C) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,
D) Sanayi Bakanlığı, E) Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Diğer bakanlık ve kuruluşlardaki inşaat işlerini yürüten daire başkanlıkları ve şube müdürlükleri vardır. Özel sektörde ise bu sektöre bağlı İnşaat Müdürlükleri vardır. 2.1. Yapı İşleri Müdürlükleri Bu müdürlüklerin yönetim ve elemanları; a) İnşaat Müdürü ve Yardımcıları, b) Teknik Büro, c)Kontrol Amirliği, d) Kontrol Şefliği ve e) Hesap İşleri Müdürlüğü olmak üzere 5 kısımdan teşkil edilmiştir. a) İnşaat Müdürü ve Yardımcıları Bağlı bulundukları Bakanlık ve Genel Müdürlüklerle yapılacak işler konusunda karara varmak, alınan bu kararlara paralel olarak yapılacak işler için emrindeki büroları, uzmanlık alanlarına göre görevlendirmek ve bütün büroların koordineli halde çalışmalarını sağlamak. b) Teknik Büro Bu büroda her uzmanlık alanı için ayrı bir Büro Şefi ve teşkilatın büyüklüğüne bağlı olarak Mühendis, Mimar, Tekniker, Teknisyen ve Teknik Ressamlar görev almaktadır. Teknik Büroya bağlı Mimari, Statik, Tesisat, Keşif ve Metraj Büroları vardır.
Arazi, şehircilik konuları için etüd yapma ve mimari projeleri hazırlayıp maketleriyle birlikte detay projelerini hazırlama görevleri vardır.
Yapılacak yapıya etkiyecek tüm yüklemeler altında betonarme hesaplarını ve projelerini hazırlar.
Sıhhi tesisat, kalorifer tesisatı, asansör ve elektrik tesisatı işlerine ait proje ve hesapları hazırlar.
Yapının tahmini keşif, yaklaşık metraj, birinci keşif özeti, özel ve fenni şartnameler ile birlikte sözleşme taslağının hazırlanması ve ihale evraklarının düzenlenip ihaleye hazır hale getirilmesi görevleri vardır. c) Kontrol Amirliği Bu bölümde her uzmanlık dalı için mimar, mühendis ve bir kontrol amiri bulunur. Bu büro müteahhit ve şantiyeyle ilgili işlerle uğraşır. Bunlar: a) İşlerin ihaleye çıkarılması, b) müteahhitlerle sözleşme yapılması, c) müteahhitlere ait hak edişlerin tetkik ve vize edilmesi, ödettirilmesi, d) bu bölüme bağlı olarak şantiyelerde çalışan kontrol şeflikleri ile sürekli irtibat halinde bulunarak onların görevlerini dağıtmak ve denetlemek, e) kullanılacak malzemelerin kontrolünü yapmak, f) iş programlarının gerçeklenme durumunu kontrol etmek, gecikme varsa sebeplerini araştırıp çözüm yollarını üretmek, g) idare eliyle alınacak malzemenin seçimine yardımcı olmak, h) geçici ve kesin kabul heyetlerini teşkil etmek ve kabulleri yaptırmak, k) müteahhitlerle anlaşmazlıklar çıkması halinde teknik konularda hakemlik etmek gibi işler bu bölümün görevleridir. d) Kontrol Şefliği Şantiyede veya şantiyeye çok yakın bir yerde çalışan bu teşkilat, ya kontrol amirine veya doğrudan İnşaat Müdürüne bağlı olarak çalışır. Kadro olarak bir kontrol şefi, işin önemine göre kontrol şef yardımcısı, yine işin büyüklüğüne bağlı olarak birkaç kısım mühendisi, tesisat ve elektrik mühendisleri, yeteri kadar Sürveyan, sekreter ve odacıdan teşkil edilmiştir. Sürveyanlar görevlendirildikleri şantiyede; inşaat, tesisat ve her türlü yapım işinin istenen teknik şartnamelere uygunluğunu denetler ve eksiklik olması halinde kontrol şefine bildirir. e) Hesap İşleri Müdürlüğü Bu bölümde hesap işleri müdürü, işlerin büyüklüğüne göre bir veya birkaç muhasebe şefi, ambar şefi, personel şefi ve bu şefliklere bağlı memurlardan teşkil edilir. Bu kısmın görevi yapılacak yapıyla ilgili alım-satım işleri, hesap defterlerinin tutulması, müteahhitlerin hak ediş raporlarının incelenmesi ve hesaplarının tutulması, personele ait sigorta, ücret gibi mali işlerin yapılmasını sağlamak. 2.2. Müteahhidin Teknik ve İdari Teşkilatı a) Müteahhit Firma veya Kişi, b) Şantiye Şefliği ve c) Muhasebe Teşkilatı olmak üzere 3 kısımdan oluşturulur. a) Müteahhit Firma veya Kişi: Müteahhit; bir veya birkaç kişiden kurulu bir firma veya şirket olabilir. Yüklendiği işin hacmine, önemine göre teknik ve idari bir kadroyla işi yürütür. Kendisi mühendis veya mimar gibi bilgi ve tecrübeye sahip olan müteahhitler işin hacmine bağlı olarak şantiye şefliği görevini yapabilir. Ancak işin hacmi büyükse, teknik bir kadroyla işin yapılması için gerekli malzeme, ustabaşı, usta, kalfa ve işçileri temin eder. Hak edişlerin takibini, iş programının uygulama başarısını ve emrinde çalışan işçilerin her türlü emniyetini sağlamakla yükümlüdür. İnşaat mahallinde olabilecek her türlü kazadan birinci dereceden sorumludur. b) Şantiye Şefliği: Müteahhit adına, müteahhidin yüklendiği işin teknik olarak uygulanmasını ve işlerin idaresini sağlar. İşin büyüklüğüne bağlı olarak teknik kadrosu içerisinde, yeteri kadar inşaat mühendisi, mimar, makine ve elektrik mühendisleri ve uzmanlık alanlarına göre yeteri kadar sürveyan bulundurur. Kontrol şefliğiyle sürekli irtibat halinde olup tatbik edilecek projenin tüm detaylarını inceler uygunluğunu kontrol eder. Malzeme, işçilik durumunu, iş programını, şantiyenin kuruluşunu tespit eder. İşlerin teknik olarak uygulanmasını sürveyanlar vasıtasıyla sürekli kontrol eder ve gerekirse bizzat kendisi işin detayını usta, kalfa veya işçilere tarif eder. İşe başlarken, şantiyenin, işçi barakalarının, malzeme ambarlarının yerleri, yolların giriş çıkışları, bekçi kulübesinin yerini tespit eder. Tahta perde, veya tel örgü ile inşaat sınırının çevrilmesi, inşaata ait elektrik, su vb. işlerin planlı bir şekilde hazırlanmasını sağlar. c) Muhasebe Teşkilatı: Yüklenilmiş olan iş için gerekli bütün malzemenin alımı, işyerine taşınması, hesapların kontrolü ve temini, işçi sağlanması, işçilerin sigortası ve inşaata ait her türlü vergi işlerinin takibi konularıyla uğraşır. Bu kısmın kadrosunda, yine işin büyüklüğüne bağlı olarak bir muhasebeci, veznedar, alım-satım ve ambar memuru, gece ve gündüz bekçileri ve işçilerin yemek ihtiyaçları için aşçı ve yamakları vardır. 3. ARSA SEÇİMİ VE PROJE 3.1 Arsa Seçimi Gerek resmi gerekse özel sektörün ihtiyaç görünen herhangi bir yapıya karar vermesi sırasında bu yapıya uygun bir arsa teminine uğraşılır. Anlaşılacağı üzere yapının oturacağı araziye “Arsa” adı verilmektedir. Arsa seçimi önemli bir iştir. Zira her yapı gelişigüzel bir yerde yapılamaz yapılsa dahi istenen faydayı sağlamaz. Arsa seçiminde dikkat edilecek hususları şöyle sıralaya biliriz;
3.2. Projelerin Düzenlenmesi Yapılmasına karar verilip yeri beğenilerek arsası temin edilmiş bir yapının projelerinin hazırlanmasına geçilir. Proje için, ilgili kişiler tarafından bir ihtiyaç planı belirtilir ve bu ihtiyaca göre projede bulunacak mahaller belirlenir. Bu mahallerin ne gibi malzemelerle üretileceği ve ne miktar ödenekle yapılacağı proje mühendisi ve mimarına bildirilir. Proje mimarı, verilen bilgiler yardımıyla etüdlerini hazırlar ve uygun proje önerisini belirler. Bu proje önerisinin avan (ön) projesi hazırlanır. Kesin ve detay projeler ise mimari büro tarafından veya ihale usulü ile müteahhide veya başka proje bürolarına çizdirilip idareye onaylatılır. Mimari Kesin ve detay projeler hazırlandıktan sonra Statik büro projesi hazırlanan yapının tüm yükleme durumlarını dikkate alıp betonarme projelerini hazırlar veya ihale yoluyla proje bürolarına hazırlatıp idareye onaylatır. Tesisat projesi için mimari projenin bir kopyası Tesisat bürosuna teslim edilir ve tesisat proje ve detayları hazırlanır veya ihale yoluyla hazırlatılıp idareye onaylatılır. 3.3. Proje Dosyalarında Bulunması Gereken Paftalar Bina türü yapıların cinsine bağlı olarak değişebilen proje dosyalarında genelde şu paftalar bulunmaktadır;
Ölçek: Genel Vaziyet Planı 1/200 Bodrum Kat Planı 1/50, 1/100 Zemin Kat Planı 1/50, 1/100 Normal Kat Planı 1/50, 1/100 Çatı Katı Planı 1/50, 1/100 Dört Cephe Görünüşü 1/50, 1/100 İki Kesit (en, boy) 1/50, 1/100 Sistem Detayı 1/20, 1/10, 1/5 Kapı, Pencere, Çatı ve merdiven gibi detaylar 1/10, 1/5
Ölçek: Hesaplar --------- Temel Aplikasyon Planı 1/50, 1/100 Temel Kirişleri Açılım Planları 1/20 Bodrum Kat Kalıp Planı 1/50, 1/100 Zemin Kat Kalıp Planı 1/50, 1/100 Normal Kat Kalıp Planı 1/50, 1/100 Çatı Katı Kalıp Planı 1/50, 1/100 Kolon Aplikasyon Planı 1/50, 1/100 Kolon Yatay Düşey Enkesit Planları 1/20 Kiriş Detayları 1/20 Kolon-Kiriş Birleşim Bölgesi Detayları 1/20 Merdiven Detayları 1/20
Hesaplar, Pis su şebeke planı, Temiz su şebeke planları ve tevzi şemaları, Kolon şeması, Kalorifer tesisatı kolon şeması Kazan dairesi planı, Kazan planı, Yakıt tankları planı, İnsibat deposu planı, Eğer varsa hidrofor ve havagazı iletim planları.
Her kat için, lamba, priz, anahtar, buvat, sayaç, tablo vb. sorti ve şebekeyi gösterir planlar, İhtiyaca göre televizyon, paratoner şemaları, Dış aydınlatma ve Trafo planı.
Bu tesisata ait planlar Asansör Tesisat proje dosyasına konur. Bu dosyalar hazırlandıktan sonra tümü Keşif ve Metraj Bölümüne teslim edilir. 4. İNŞAAT METRAJ VE KEŞİF İŞLEMLERİ 4.1. Tahmini Bedel Bir yapının arsa dahil veya hariç gerçeğe yakın olarak tahmini bedellerini bazı pratik formüllerle hesaplamak mümkündür. Bu pratik formüller zamana bağlı olarak değişken olabilirler. Bir bölge içerisinde bir veya birkaç yapının kesin inşa maliyetleri çıkarılıp tüm inşaat alanına oranlanmasıyla o yapının 1m2 maliyet bedeli çıkarılabilir. Bu bedellerin ortalaması alındığında o bölgeye ait 1m2’lik ortalama inşaat bedeli elde edilmiş olur. ÖRNEK-4.1: Bir semtte 2006 yılında inşaatı tamamlanmış 5 ayrı konut vardır. Binaların malzeme ve üretim karakterleri ortalama olarak bir birbirlerine yakındır. Bu binalara ait özellikler aşağıda verildiğine göre bu binaların ortalama 1m2 inşaat bedelini hesaplayınız.
ÇÖZÜM-4.1:
Ortalama Bina İnşaatının 1m2 Bedeli =1634,623/5=326,925 YTL/m2 Eğer binanın arsa sahibinin hissesine % 35 verilmişse binanın ortalama 1 m2 bina maliyeti ise; 326,925*1.35=441,348 YTL/m2 olmaktadır. Böylece o bölgede inşa edilmesi planlan bir binanın 190 m2 lik bir dairesinin maliyeti ise; 83.856,120 YTL olmaktadır. 4.2. Metraj ve Keşif Hazırlanması 4.2.1 Metraj Bir yapıyı meydana getirecek elemanların ve malzemelerin m, m2, m3, kg ve adet gibi birimlerle miktarlarının tespit edilmesi işlemine “Metraj” adı verilir. Birinci keşfe esas teşkil edecek olan ilk metrajda hassas bir hesap yapılmaz ve hesapların çoğunluğu yaklaşıktır. Örneğin, betonarme projesi hazırlanmamış bir binanın yaklaşık olarak demir miktarı 1m3 beton için 80-120 kg arasında kabul edilip 1. keşfe esas demir ağırlığı olarak hesaba katılabilir. Her idarenin kendine göre ölçü tarzı olup bu şartnameye göre hesaplar yapılmaktadır. 4.2.2.Keşif: Bir yapının mimari, betonarme ve tesisat projeleri üzerinden maliyetinin ne kadar olacağının belirlenmesine keşif adı verilir. 4.2.2.a. I. Keşif Yapıya başlamadan önce yapının ön veya kesin projeleri üzerinden yapılan keşfe denir. Proje üzerinden hesaplandığı için yaklaşıktır. 4.2.2.b. II. Keşif İnşaatı tamamlanmış bir yapının kesin maliyetinin ne kadar olduğunun belirlendiği keşfe denir. Bu keşif yapının uygulama projeleri ve yapım sırasında tutulmuş ataşman ve tutanaklar üzerinden yapıldığı için kesinlik bildirir ve değişmez. 4.3. Yapı Keşiflerinin Hazırlanması Bir yapının keşfi genelde;
olmak üzere 3 aşamada hazırlanır. 4.4. Metraj ve Keşif Düzenlenmesinde Önemli Noktalar
4.5. Birim Fiyat Tarifleri, Fenni Şartname ve Birim Fiyat Analizi Yapılacak olan bir imalata ait malzeme, işçilik, her türlü araç, ekipman ve müteahhitlik kârı dahil olmak üzere birim maliyetinin belirtildiği tariflere “Birim Fiyat Tarifi” denir. Bu tarifler birçok devlet kuruluşu için Fenni Şartname başlığı altında verilmekte olup isimleri de poz numaralarıyla belirtilmektedir (Örneğin, Bayındırlık Bakanlığı Fenni Şartnamesi; İller Bankası; Devlet Su İşleri; Vakıflar Genel Müdürlüğü; Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanları, Karayolları Genel Müdürlüğü, Kültür Bakanlığı Birim Fiyat Tarifleri vs.). Birim fiyat tariflerinin malzeme, işçilik, ekipman ve müteahhitlik kârının sayısal olarak detaylarının belirtildiği analizlere “Birim Fiyat Analizi” denir. Bu analizler her geçen yıl ülkenin bulunduğu mali durum, yeni makine ve aletlerin ortaya çıkmasıyla değiştirilebilir. Bu nedenle birim fiyat analizlerinin detaylarında “Birim fiyat rayiçleri” belirtilir. Bu rayiçler üzerinden her sene için yeni değerlerde Birim Fiyat Analizlerinin birim maliyetleri değiştirilerek yeni değerler belirlenir. ÖRNEK 4.2 Bayındırlık bakanlığı fenni şartnamesine ait bazı birim fiyat tarif ve analizleri; 200 Dozlu Demirsiz Beton (Birim Fiyat No:16.002) 0.500 m³ elenmiş kum (Poz. No: ...), 0.750 m³ elenmiş çakıl (Poz. No: ...), 0.150 m³ su (Poz. No: ...) ve 200 Kg. çimentonun el ya da betoniyer ile karıştırılması, sıkıştırılması, gerektiğinde sulanması, soğuk ve sıcaktan korunması, inşaat yerindeki yükleme, yatay ve düşey taşıma, boşaltma, her türlü malzeme ve zayiatı, işçilik, araç ve gereç giderleri, müteahhit kârı ve genel giderler dahil 1 m³ 200 dozlu demirsiz beton fiyatı: Ö L Ç Ü: Projedeki boyutlar üzerinden hesaplanır (Birimi m3 tür). Birim Fiyat Analizi
2006 yılı için bedeli: 74.80 YTL/m3 tür. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||