T. C. KİEv büYÜkelçİLİĞİ Tİcaret müŞAVİRLİĞİ

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
1.3. Yatırımlar
1.3.1. 2015 Yılı Sonu İtibariyle Türkiye'nin Ukrayna'daki Doğrudan Yatırımları
Ukrayna’daki firmalarımızın çoğunluğu KOBİ niteliğinde olup, ağırlıklı olarak hazır giyim, temizlik malzemeleri, orman ürünleri, maden ve metal, inşaat ve inşaat malzemeleri, gıda ve içecek alanlarında faaliyet göstermektedir. Ukrayna’daki bilinen büyük Türk yatırımları arasında aşağıdakiler yer almaktadır.

Kiev Uluslararası Havalimanı D Terminali İnşaatı (Japon kredisi ile Doğuş – Alarko - YDA konsorsiyumu) havalimanının yapılacağı bölgedeki yönetimin ortaya koyduğu sözleşme dışı bir takım talepler ve hakediş ödemelerindeki aksaklıklar nedeniyle son derece geç başlamış olup, idare tarafından oluşturulan sorunlar her geçen gün farklı boyutlar kazanmıştır. 2011 yılı itibariyle %60 oranında tamamlanmış olan inşaatın, idare tarafından yeni sorun ve talepler ortaya konmaması durumunda zamanında bitirileceği ifade edilmiştir. Keza, idare yönetiminde yapılan değişiklikler ve havalimanının bitirilmesinin Ukrayna yönetimi açısından bir prestij meselesi olması nedeniyle 2011 yılı ikinci yarısında ödemelerin bir bölümü yapılmaya başlanmış ve 28 Mayıs 2012 tarihinde Devlet Başkanının katıldığı bir törenle Kiev Borispol Uluslararası Havalimanı D Terminali hizmete açılmıştır. Maalesef mahkeme kararına rağmen firmamızın hakedişinin tamamı halen ödenmemiştir.

Efes Pilsen Bira Grubu 2001 yılının Şubat ayında, Ukrayna’nın Odesa şehrinde bulunan Chernomor Bira Fabrikası’nın %51 hissesini alarak bu fabrika ile ortak yatırım gerçekleştirmiştir. 2004 yılında Efes Ukrayna’daki pazar payını artırmak amacıyla yeni Ukrayna’lı ortak arayışı içine girmiş, ancak, daha sonra bu kararından vazgeçerek Ukrayna’daki üretimine son vermiştir. Ancak, Efes Pilsen Bira Grubu Ukrayna pazarına Rusya Federasyonu’ndaki fabrikasından ihracat yoluyla mal vermeye devam etmiştir. Daha sonra, 2011 yılının Ekim ayında Anadolu Grup ve SABMiller arasında Türkiye, Rusya ve Ukrayna'nın yanı sıra Ortadoğu, Orta Asya ve diğer Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerini de kapsayacak şekilde gerçekleştirilen stratejik birleşme çerçevesinde, 7 Mart 2012 tarihinde SABMiller Ukrayna ve Rusya’daki tüm bira faaliyetlerini Anadolu Efes’e devretmiştir. Buna karşılık, Anadolu Efes sermaye artırımı yoluyla % 24 hissesini SABMiller’e transfer etmiştir. Bunun sonucunda, Anadolu Efes, SABMiller ile stratejik birleşmesi kapsamındaki markalarını Ukrayna’da üretmek ve geliştirmek üzere yeniden bu ülkede çalışmalara başlamıştır. Önümüzdeki dönemde, Anadolu Efes tarafından önemli yatırımlar yapılması beklenmektedir.

Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayii A.Ş’nin Ukrayna’daki yatırımı Efes Ukrayna tarafından 2012 yılında % 34 oranında artırılan üretim kapasitesi ile Stary Melnik, Zhigulevskoye, Zolotaya Bochka, Velkopopovický Kozel, Amsterdam Navigator, Bely Medved, Kruzhka Svizhogo, Sarmat, Zhigulivske ve Dobry Shubin isimli markalar ile ürünlerini pazara sunmaktadır.

Turkcell 2003 yılı sonlarına doğru DCC isimli Ukrayna firmasının %51’ini 50 milyon ABD Dolarına satın alarak Ukrayna cep telefonu pazarına girmiş bulunmaktadır. 2004 yılı sonlarına doğru, “life:)” markasıyla Ukrayna’da GSM operatörü olarak hizmet vermeye başlamıştır. Ukrayna pazarındaki 3. büyük firma olan Life’ın pazar payı %18’i aşmış olup, 2014 yılı sonu itibariyle 13,9 milyon aboneye sahiptir.

Acil finansman ihtiyacı içinde olan Ukrayna hükümeti tarafından finansman temin etmek üzere telekomünikasyon alanında yıllardır gerçekleştirilemeyen 3G lisans ihalesine çıkılmıştır. 16 Şubat 2015 tarihinde açık artırma usulü ile yapılan 3G lisans ihalesinde ilk lisansı alma hakkını tamamıyla Turkcell sermayeli olan Lifecell Ukrayna'da “life:)” markasıyla faaliyet gösteren iştiraki Astelit firması, yatırıma ve üstün müşteri deneyimi sağlamaya en uygun frekans bandını içeren Lot 1'i 3,35 milyar Ukrayna Grivnası (ihalenin yapıldığı günün kuruyla yaklaşık 118,4 milyon ABD doları) teklif vererek almaya hak kazanmıştır. Temmuz 2015’te ise yerel ortağının yüzde 44.96 hissesini satın alarak “Life”’ın yüzde 100’üne sahip olan Turkcell, life:) markasını kendi renkleri olan mavi-sarıyla ana logosuna benzeterek “Lifecell” olarak hizmet vermeye başlamıştır.

Ülker Ukrayna, Ukrayna’nın başkenti Kiev de 2002 yılından bu yana KBF (Kiev Biskuvi Fabrikası) adı altında faaliyet göstermektedir. Bisküvi – kraker – kek ve çikolata kaplamalı ürünler üzerine toplam 9 üretim tesisi ile 200’e yakın ürün çeşidinin üretimini ve satışını yapmaktadır. Yurtiçi satışlarının yanı sıra, eski Sovyet ülkelerine (CIS), Balkanlara ve Körfez ülkelerine ihracat yapmaktadır. 250 Ukrayna vatandaşına iş imkânı sağlamaktadır. 66.000 m²’lik alan üzerinde, 11.300 m^2’ye üretim, hazır mamül depo, hammadde depo ve ofis binası olarak kurulmuştur.

Şişecam Topluluğu'nun cam ambalaj üreten kuruluşu “Anadolu Cam” 2011 yılının Şubat ayında 35 milyon Avro tutarında bir yatırım ile Ukrayna’nın Harkov şehrinde Merefa Cam Fabrikası’nda cam ambalaj üretimine başlamıştır. Söz konusu fabrikada BlowBlow (BB) ve NarrowNeckPress Blow (NNPB) teknolojisi ile kavanoz ve şişe üretimi yapılmaktadır. Günlük üretim kapasitesi 300 ton ve yıllık üretim kapasitesi 109.500 tondur. Fabrikada 360 kişi istihdam edilmektedir.

Boydak Dış Ticaret A.Ş., 2011 yılının Şubat ayında Polonya menşeli mobilya grubu FORTE’nin Donetsk’te bulunan fabrikasını satın alarak Ukrayna’da kanepe, yatak ve sandıklı baza üretimine başlamıştır. 9,87 milyon Avro sermayesi ve 139 çalışanı ile 19.200 m²’si kapalı toplam 42.000 m² kapalı alanda faaliyetlerini sürdürmektedir. Bugüne kadar geçen zaman zarfında, bir taraftan işletmenin modernizasyonu ve diğer taraftan marka tanıtım faaliyetleri kapsamında 102 satış noktasına mal ve hizmet verilmektedir. 2012 yılı Temmuz ayı itibarı ile faaliyete geçen 1.200 m² kapalı alana sahip, yay üretim ve dizgi hattı ile yatak ve kanepe ürün gurupları için bonel yay ihtiyacını karşılamaktadır. Ukrayna Devlet Enstitüsünden 2012 yılı en kaliteli mobilya üreticisi ödülü alınmıştır.

Ancak, 2013 yılının sonunda Ukrayna’da ortaya çıkan politik kriz, akabinde Kırım’ın ilhakı ve ülkenin doğusundaki Donbas bölgesinde bir süredir yaşanılan çatışmalara ilişkin sağlanan kırılgan ateşkes koşullarında, Boydak Dış Ticaret A.Ş.’nin Donetsk - Artemovsk şehrinde bulunan Forte Ukrayna fabrikasına hammadde tedarik edilemediğinden üretim faaliyetinin neredeyse durdurulması sonucu yaklaşık 2,5 milyon Avro’luk makine yatırımı atıl duruma düşmüştür.

Benzer şekilde, Efes Ukrayna firmasının fabrikası da Donetsk şehri yakınlarında bulunmaktadır. Son dönemlerde, satışa sunulacak ürünlerin Donbas bölgesinden Ukrayna’nın diğer yerlerine taşımacılığında ve aynı şekilde Donbas bölgesindeki fabrikaya hammadde sevkiyatında yaşanılan sıkıntılar nedeniyle Efes Ukrayna fabrikasında da üretim durma noktasına gelmiştir.

Ukrayna’da Türk firmaları tarafından üstlenilen belli başlı diğer projeler arasında; Kiev’de Dnipro nehri üzerinde bir köprünün inşası projesi (Doğuş Grubu), Donetsk şehrinde 400 milyon Dolar değerinde “Shakhtar Donetsk Stadyumu” inşaatı (ENKA), kilometrelerce yol inşaatı (Gülsan ile Onur) ile çeşitli otel, iş merkezi ve konut inşaatları yer almaktadır.

Ukrayna’daki Türk inşaat firmalarının faaliyetleri, Ukrayna’nın içinde bulunduğu sermaye yetersizliği nedeniyle istenilen düzeyin gerisinde kalmaktadır. Ukraynalı işverenlerin ödemeleri bazen geciktirmesi müteaahhit firmalarımız ile sorunlar yaşanmasına sebep olmaktadır. Ukrayna pazarına firmalarımızca yoğun ilgi duyulmasına karşın pazardaki sorunlar firmalarımızın çekimser durmasına neden olmaktadır. İnşaat konusunda, devlet projelerinde yaşanan en önemli sorun ise hakedişlerde ortaya çıkmaktadır. Birçok firmanın hakedişleri almada yaşadıkları sıkıntılar bilinmektedir.

Ukrayna’daki mevcut yatırımcıların karşısına çıkarılan sorunlar yeni yatırımcıları da ürkütmektedir. Bu durum doğal olarak, Ukrayna’ya yeni yatırımları da engelleyen bir faktördür. Zira bu tür zorluklar salt ülkemiz firmalarının değil, yabancı tüm yatırımcıların karşılaştığı ve Ukrayna devlet yetkililerince de yakinen bilinen sorunlardır. Ancak, sorunların çözümü yönünde bir mekanizma ne yazık ki henüz geliştirilmiş değildir.

Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre, 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle Ukrayna’daki Türk yatırımlarının tutarı 196,8 milyon ABD Dolarıdır. Ukrayna’ya direkt yatırımlarda bulunan 134 ülke arasında Türkiye 21 inci sırada yer almaktadır. Ancak, Türk firmalarının bir kısmı yatırımlarını üçüncü ülkeler üzerinden yaptıkları için fiiliyatta gerçekleşen yatırım miktarı kayıtların oldukça üzerindedir. Örneğin Astelit (Life) ve Credit Europe Hollanda üzerinden gelen yatırımlardır.

Aşağıdaki tabloda, Ukrayna’ya yapılan yatırımların sektörel dağılımı yer almaktadır.

	(Milyon ABD Doları)
	31.12.2015*	31.12.2014*
SEKTÖR ADI	TOPLAM YATIRIM HACMİ	TOPLAM YATIRIM HACMİ
UKRAYNA'YA GELEN DİREKT YATIRIM TOPLAMI:	43.371	48.522
TÜRKİYE'DEN GELEN YATIRIM TOPLAMI:	196,8	198,7
Tarım, Orman ve Hayvancılık	5,5	6,9
Sanayi	63,4	64,7
Maden Çıkarma Sanayi	14,6	11,9
İmalat sanayi:	46,7	49,1
Gıda Ürünlerin, İçeceklerin ve Tütün Ürünlerin İşleme Sanayi	15,4	16,9
Metalürji ve metal işleme sanayi	5,6	3,4
Kimya ve Petrokimya Sanayi	1,8	1,9
Makina İmalatı Sanayi	0,4	1,6
Ağaç İşleme Sanayi (mobilya hariç)	1,9	2,3
Maden Dışı Mineral Ürünler İşleme Sanayii	8,3	9,1
İnşaat	8,7	15,2
Toptan ve Perakende Tic., Ulaştırma Araçları Ticareti ve Onarımı	32,8	31,2
Bilgi ve İletişim	35,6	32,9
Taşınmaz Mal Hizmetleri	3,1	3,7