Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

 
Nazorat savollari
 
1.
Abonent kirish pog’onasining qanday texnologiyalarini 
bilasiz? ularning vazifasi nimadan iborat? 
2.
Transport pog’onasining qanday texnologiyalarini bilasiz? 
ularning vazifasi nimadan iborat? 
3.
xDSL texnologiyalarining qanday turlari mavjud va ularning 
qo’llashdan maqsad nima? 
4.
Raqamli abonent liniyalarini tashkil etishdan maqsad nima va 
ularni tashkil etishda qanday texnologiyalardan foydalaniladi? 
5.
Simsiz ulanish deganda nimani tushunasiz va bunday 
tarmoqlarda qanday texnologiyalarni qo’llash mumkin? 
6.
Wi-Fi, WiMAX texnologiyalarini vazifasi nimadan iborat va 
ularning bir biridan farqi nimada? 
7.
Kirish texnologiyalarining qanday sinflarini bilasiz va ular 
qanday maqsadlarda qo’llaniladi? 
8.
FTTx ning qanday turlarini bilasiz, ularni qanday tashkil etish 
mumkin? 
9.
xWDM, SDH, ATM, DPT, Gigabit Ethernet texnologiyalari 
haqida qisqacha ma’lumot bering 

---

88 
10.
SDH texnologiyasining afzalligi nimada? 
11.
Nega POS texnologiyasi keng tarqalmagan? 
12.
MPLS transport tarmoqlari qanday tashkil etiladi? 

---

89 
4. YANGI AVLOD KONVERGENT TARMOQLARINING
ASOSIY PROTOKOLLARI
 
4.1.
 
NGN tarmoqlarini boshqarish protokollari
 
NGN tarmoqlarini turlicha mavjud bo’lgan (Internet va TfUF) 
tarmoqlariga xos bo’lgan fragmentlarini birlashtiruvchi tarmoq echimlari 
sifatida ko’rib chiqish mumkin. Shuningdek NGN tarmoqda Internet 
protokollari (masalan, IP, TCP, UDP, FTP. HTTP, SMTP) kabi, TfUF 
tarmog’i protokollari (masalan, OKS 7, EDSS1, V5 interfeys 
protokollari) qo’llaniladi. Bundan tashqari, NGN tarmog’ining ayrim 
protokollari multiservisli tarmoqni yaratish doirasida Internet va TfUF 
tarmoqlarining o’zaro ishlash prinsipiga bevosita yoki bilvosita bog’liq 
holda istiqbolli hisoblanadi [1]. NGN protokollari shartlilikning ayrim 
qismlari bilan quyidagicha tasniflash mumkin: 
-
Internet tarmog’ining tayanch protokollari: IP, ICMP, NCP, UDP; 
-
transport protokollari: RTP, RTCP; 
-
signal protokollari: SIP. H.323, SIGTRAN. MEGACO/H.248, 
MGCP. RSVP. SCTP. ISUP. BICC. SCCP. INAP; 
-
marshrutlash prokotokollari: RIP, IGRP. OSPF, IS-IS. EGP, 
BGP, [DRP. TRIP; 
-
axborot xizmatlari va boshqarish protokollari: SLP. OSP. LDAP. 
SNMP; 
-
xizmatlar protokoli: FTP. SMTP. HTTP, G.xxx kodeklar, H.xxx. 
faks T.37, T.38, IRP HTP. 
Ikkita tez moslashuvchan kommutatorlarning o’zaro bog’lanishi 

---

90 
uchun ikkita protokol qo’llanilishi mumkin, ulardan biri SIP (SIP-T) 
protokoli IETF qo’mitasi tomonidan ishlab chiqilgan, ikkinchisi BICC 
esa ITU-T orqali spetsifikatsiyalangan. Bugungi kunda o’zaro 
bog’lanish roliga BICC protokoli nafaqat OKS №7 signalizatsiyasi 
bilan, balki DSS1 signalizatsiya bilan ishlash imkoniyatiga ega bo’lsada 
SIP-T protokoli da’vogarlik qilmoqda. Ericson kompaniyasining 
ma’lum Engine echimida telefon serverlari (tez moslashuvchan 
kommutatorlar) orasidagi o’zaro bog’lanish IP-tarmoqlarda ishlash 
uchun mo’ljallangan, BICC CS-2 ga keyingi o’tishli ATM 
(AAL1/AAL2) transport ustida ishlatishga mo’ljallangan BICC CS-1 
protokoli bo’yicha amalga oshiriladi. 
Bundan xulosa qilish mumkinki, SIP-T va BICC hozir deyarli bir 
xil funksional imkoniyatlarga ega bo’lsada, ishlab chiqishda bo’lgan 
BICC CS-3 esa hatto SIP-T bilan o’zaro bog’lanish imkoniyatini ko’zda 
tutadi, umuman uning tez moslashuvchan kommutatorlar qurilmalariga 
amaliy 
joriy 
etilishi, 
odatda 
ATM-tarmoqda 
ishlash 
zarurati 
mulohazalaridan kelib chiqish bilan bo’lib o’tadi. SHu bilan birga, 
ATM-Forum materiallarida ta’kidlanadiki, yaqin kelajakda H.323, SIP, 
H.248 va BICC protokollari parallel mavjud bo’ladi, ITU-T va IETF 
protokollarning keyingi harakatlari NGN talablarini qoniqtirish uchun 
SIP va H.248 protokollarni takomillashtirishga qaratiladi. 
Tez moslashuvchan kommutatorlar asosidagi NGN tarmoqlarini 
yaratishda standart va samarador protokolning bo’lishi muammosi 
qoladi, lekin birinchi navbatda, aynan bu qurilmalarning bir-birlari bilan 
o’zaro bog’lanishi uchun bugungi kunda, asosan, tez moslashuvchan 
kommutatorlar 
orasida 
o’zaro 
bog’lanishi 
uchun 
SIP/SIP-T 

---

91 
protokollarini, 
tez 
moslashuvchan 
kommutatorlarning 
ularga 
bo’ysunadigan kommutatsion qurilmalar bilan o’zaro bog’lanishi uchun 
esa MGCP/MEGACO/H.248 standartining protokollarini ishlash taklif 
etiladi. U va bu protokollar IETF da ishlab chiqildi va shuning uchun 
dastlab IP-tarmoqlarga mo’ljallangan. Bu ularning mavjud Internet 
protokollari steklariga oson integratsiyalanishini bildiradi. 
4.1-rasmda 
tez 
moslashuvchan 
kommutatorning 
NGN 
tarmog’ining boshqa elementlari bilan o’zaro bog’lanish sxemasi 
keltirilgan. Ular orasidagi muqarrari, SIP protokoli hisoblanadi. 
SIP multimediali sessiyalarni o’rnatish, o’zgartirish va tugatishga 
imkon beradigan amaliy daraja protokoli hisoblanadi. Uning xabarlari 
matnli formati ularning kodlanishini, dekodlanishini va tahlil qilinishini 
sezilarli soddalashtiradi va bu istalgan dasturlashtirish tili asosidagi 
protokolni ishlatishga imkon beradi. 
SIP xabarlaridagi axborot maydonlarining soni atigi bir necha 
o’ntani (H.323 protokolida yuzlab bo’lganida) tashkil etadi. Tabiiyki, 
bunday protokol tezroq va samaraliroq ishlaydi, bu tez moslashuvchan 
kommutatorlar o’zaro bog’langanida juda muhim. Bundan tashqari, 
IETF modifikatsiyalangan SIP-T (SIP for Telephony) protokolini ishlab 
chiqdi. Asosan bu OKS №7 signalizatsiyasining SIP protokoli bilan 
integratsiyalanishi maqsadida amalga oshirilgan. 
SIP-tarmog’ining OKS №7 tarmog’i bilan o’zaro bog’lanish tuguni 
ISUP xabarlarini SIP-xabarlarga inkapsulyasiyalaydi va ularning 
tashishni ta’minlash uchun ISUP xabarlaridan ma’lumotlar qismini 
SIP-xabarlar sarlavhasiga translyasiyalaydi. 

---

92 
4.1-rasm. Tez moslashuvchan kommutatorning NGN tarmog’ining 
boshqa elementlari bilan o’zaro bog’lanish sxemasi