Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

AYDOĞDU Sultan Aslı ,

Danışman : Yad.Doç.Dr. İpek Müge Özgüç ERDÖNMEZ

Anabilim Dalı : Peyzaj Mimarlığı

Programı (Varsa) :

Mezuniyet Yılı : 2007

Tez Savunma Jürisi :Yad.Doç.Dr. İpek Müge Özgüç ERDÖNMEZ (Danışman)

: Prof.Dr. Hakan ALTINÇEKİÇ

: Prof.Dr. Adnan UZUN

: Prof.Dr. Aytuğ AKESEN

: Prof.Dr. Yahya AYAŞLIGİL

Cumhuriyet Dönemi Kentsel Açık Alanlarının Sanat Akımları Açısından İncelenmesi Üzerine Bir

Araştırma, İstanbul Örneği

Kentsel mekânı biçimlendiren temel öğelerden biri olan Kentsel Açık Alanlar, içinde barındırdığı sanat objeleri ve peyzaj öğeleriyle Kentsel tasarımın birim elemanlarını oluşturmaktadır. Ortaya atılan yeni anlayışlar ve akımlar, bu sanat objelerini ve peyzaj öğelerini biçimlendirerek, kentsel açık alanların genel tasarım anlayışına yansımakta ve bu da kentsel mekânlara kimlik kazandırmaktadır.

Kentsel açık alan tasarımı, tarihsel süreç içinde insanın ilk kez toplumsallaşmaya çalıştığı Paleolitik dönemden, günümüze kadar değişim gösteren sanatsal yaklaşımlar ve bunların sonucu ortaya çıkan üsluplar ile açık alan kullanımlarına paralel olarak gelişim göstermektedir.

Bu araştırmanın amacı, İstanbul’da Cumhuriyet Döneminde yapılan kamu kullanımlı kentsel açık alanlarına ve bu alanlarda bulunan peyzaj öğelerine ve sanat objelerine yönelik bir araştırma yapılarak, bu alanların tasarım ve planlama sürecinde sanatla etkileşiminin nasıl olduğunun belirlenmesi ve sanat akımlarının bu içinde yaşadığımız alanları ne şekilde etkilediğinin değerlendirmesinin yapılmasıdır. Bu doğrultuda yedi bölümden oluşan araştırmanın kapsamı aşağıdaki gibidir:

Birinci ve ikinci bölümler: Temel kavramlar üzerinde durulmuş, kent, kentsel açık alan, sanat kavramları irdelenerek bu üç öğenin birbiri ile ilişkileri sorgulanmıştır.

Üçüncü Bölüm: Her tarihsel dönemde yaşam biçimini yansıtan kentsel açık alanlarda tasarımı etkileyen sanat akımları ile bunlardan etkilenen peyzaj öğeleri ve sanatsal objeler dünyadan örneklerle anlatılmaya çalışılmıştır.

Dördüncü Bölüm: Bütün dünyada etkili olan bu sanatsal yaklaşımların Türkiye’deki yansımaları hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Özellikle Cumhuriyet Türkiye’sinde kentsel açık alanlarda yaşanan gelişmeler ve bu alanların tasarımında etkili olan sanatsal yaklaşımlar ve mimari stiller bu tez kapsamında belirlenmeye çalışılmıştır.

Beşinci bölüm: Materyal ve metod belirlenmiştir. Materyal olarak İstanbul’da Cumhuriyet döneminde çeşitli tarihlerde yenilenmiş ya da yapılmış beş adet kentsel açık alan örneği seçilmiştir. Tez çalışması için üç farklı yöntem belirlenmiştir. Birinci yöntem literatür araştırması, ikinci yöntem belirlenen örnek alanlara ait arazi çalışması ve üçüncü yöntem ise araştırma konusuyla ilgili uzman görüşünün alınması amacıyla yapılan anket çalışmasıdır.

Altıncı bölüm: Bulgular kısmıdır. Bu bölümde ilk kısımda, çeşitli kriterlere göre belirlenen beş adet araştırma alanının tarihsel süreçte üstlendikleri işlevler, tasarımsal özellikleri ve bu tasarımları oluşturan peyzaj öğeleri ile sanatsal objeler belirlenmiş ve böylece etkilendikleri sanat akımları belirlenmeye çalışılmıştır. İkinci kısımda ise, uzmanlara yönelik yapılan anket çalışması sonucu ortaya çıkan verilerin araştırma konusu içinde değerlendirilmesi yapılmıştır.

Yedinci bölüm: Tartışma ve sonuç kısmıdır. Bu bölümde ortaya çıkan sonuçlardan biri şudur; dünyadaki kentsel açık alan tasarımlarına bakıldığında belirli bir sanatsal yaklaşımın etkisiyle şekillendikleri ve sanat olgusunun tasarımla beraber düşünüldüğü görülmektedir. Bununla birlikte, İstanbul örneğinde Cumhuriyet dönemi kentsel açık alanlarının tasarımlarına bakıldığında ise, Batı’da çoğunlukla ortamın gereksinimlerinden, belirli bir felsefe ile doğan sanat akımlarının, ülkemize taklit ve yeni teknolojilerin kullanımı ile geldiği görülmektedir. Özellikle Erken Cumhuriyet Döneminden sonra kentsel açık alanlarda yaşanan değişimlerle farklı sanat akımları ortaya çıkmışsa da çalışmaları tamamen belirli bir sanatsal eğilimde değerlendirmek doğru olmamaktadır. Şöyle ki bir kentsel açık alan belirli özelliklerinden dolayı bir akımı simgelerken, aynı özellik başka uzmanlar tarafında başka bir akım olarak değerlendirilebilir. Dolayısıyla sanat akımlarını kentsel mekânlarda sadece biçimsel ve renk açısından uygulamak yerine, sanatsal yaklaşımın felsefi ve ideolojik yönüne inilerek işlenmesi, daha başarılı örneklerin ortaya çıkmasına sebep olacaktır.