Tillar va adabiyot kafedrasi

maqollar
hisoblanadi. 
Masalan: 
Shamol bo‘lmasa, daraxtning shoxi qimirlamaydi. Bolta tushguncha, to‘nka 
dam oladi
. 
Maqollar xalqning hayotiy tajribasi, donishmandligi natijasida maydonga 
keladi. Ular nutq jarayoniga qadar tilda tayyor holda barqaror birikma sifatida 
mavjud bo‘ladi. So‘zlovchi bunday birikmalarni yaxlit holda nutqiga olib kiradi.
Maqollar fikrni ta’sirchan, buyoqdor qilib ifodalovchi qudratli vositadir. 
Nutqda maqollardan o‘rinli foydalanish so‘zlovchining mahorati sanaladi.
Ignadek teshikdan tuyadek sovuq kiradi.
Bu maqolni to‘g‘ridan to‘g‘ri shu 
ma’noda ham, majozan “
Ozgina, kichkina kamchilikni, xavf-xatarni nazar pisand 
qilmay yurma, shundan senga katta ziyon-zahmat yetishi mumkin, ehtiyot bo‘l
”, 
degan ma’noda ham qo‘llaydilar. Shuningdek, keyingi ma’noda “yolg‘iz baloga 
indamasang, ko‘payadi”, degan maqol ham foydalaniladi. 

---

37 
Grammatik jihatdan gap holida shakllangan, to‘g‘ri ma’noda qo‘llaniladigan, 
xalq donishmandligi natijasida vujudga kelgan barqaror birikmalar 
matallar
deyiladi.
Masalan: 
Yaxshidan bog‘ qoladi, yomondan dog‘
. 
Qimirlagan qir oshar.
Matallar ham xuddi maqollar singari xalqning hayotini uzoq davrlar 
mobaynida kuzatish orqali hosil qilingan hayotiy tajribasining ixcham shaklida ifoda 
topishidir.
Avval o‘yla, keyin so‘yla.
Aytadigan har bir so‘z(gap)ni avval o‘ylab olishi, 
so‘ngra so‘zlashi lozim. O‘ylanmay aytilgan so‘z kishini ko‘pchilik oldida uyalib 
qolishga, hatto fojeaviy ahvolga tushishiga sabab bo‘lishi mumkin. “
So‘zni ko‘ngilda 
pishirmaguncha, tilga kelturma va har nekim ko‘ngilda bor tilga surma” (Navoiy). 
Variantlari: “O‘ylamaguncha so‘ylama”, “Ko‘p o‘yla, oz so‘yla”, “O‘n qatim o‘yla, 
bir qatim so‘yla”, “Dilda pishir, tilda gapir”, “O‘ynab gapirsang ham o‘ylab 
gapir”, “Tez so‘zlagan tez pushaymon bo‘lar”
va hokazo.