Tog‘ jinslariga naml

TASHQI MAYDONLARNING O‘ZGARUVCHANLIGIGA ASOSAN

_USUSIYATLARINING BOG‘LIQLIGI TO‘G‘RISIDA
TUSHUNCHALAR BERING.
Er shari quruqlik va okean dengizlari tubi har xil tog’ jinslaridan tashkil
topgan. Tog’ jinsi deb bir yoki bir necha menerallardan tashkil topgan va tosh
qotgan organik qoldiqlarni o’zida saqlagan birikmaga aytiladi. Tog’ jinslari hosil
bo’lish sharoiti va tarkibiga ko’ra uch guruxga bo’linadi.


TOG‘ JINSLARI X
1. Magmatik. 2. Metamorfik. 3. Cho’kindi.
Magmatik tog’ jinslari o’z navbatida er po’stida qotgan intruziv va er yuzasida hosil bo’lgan vulqan jinslarga bo’linadi. Ularning ikkalasi ham magmaning qotishidan paydo bo’ladi.
Cho’kindi jinslar qayd etilgan jinslarning turli agentlar ta’sirida emirilib to’planishidan vujudga keladi
Magmatik tog’ jinslari magmaning er satxiga vulqon bo’lib otilib chiqishi yoki er po’stida kristallanib qotishidan hosil bo’ladi. Magmatik tog’ jinslari hosil bo’lish sharoitiga ko’ra asosan ikkita katta guruxga bo’linadi.
Agar erigan magma er po’sitini yorib, er yuzasiga ko’tarilib chiqsa, otilish xodisasi yuz beradi. Er yuzasidan qotgan magmadan hosil bo’lgan jinslar efriziv yoki vulkanik jinslar deyiladi.
Magma xodisalari er yuzasiga chiqmasdan er ichida chuqurda yuz bersa bu magmaning ko’pincha katta bosim ostida asta sekin sovushidan paydo bo’lgan jinslar chuqurdagi jinslar ya’ni intruziv yoki plutonik jinslar deb ataladi.
Effiziv va intruziv jinslar bir kategoriyadagi magmatik jinslardir. Ular tuzilishi jixatidan farq qiladi. Intruziv jinslar magma er po’stining uch klometrdan o’n kilometr chuqurligida kristallanib sovub qotib qolishidan paydo bo’ladi. Er yuzasiga quyilgan magmaning qotishidan hosil bo’lgan jinslar vulkanik jinslar.

Metamorfik tog’ jinslari magmatik vulkanik va cho’kindi jinslarning er po’stining chuqur zo’nalarida yuqori temparatura va bosim tasirida (eritmaga o’tmagan xolatda) tubdan o’zgarishi natijasida hosil bo’ladi. Magmatik tog’ jisnalidan hosil bo’lganlarini orto jinslar, cho’kindilardan hosil bo’lganlarini para jinslarini deyiladi. Tog’ jinslari metamorfizmining asosiy sabablari yuqori bosim, yuqori temperatura, moddalarni olib kelinishi va olib ketilishi.

Metamorfik tog’ jinslarining muxum hususiyatlari tog’ jinsi yaratuvchi menirallarga dala shpatlari, slyuda, amfibollar, piroksenlar, xlorid, talk, serpentin, anor toshlar (granatlar) kalsid, dalamid, kvars, grafid va boshqalar...
Cho’kindi tog’ jinslari er po’stining ustki qismida okean, dengiz, ko’l, daryo, botqoqlik tublarida va quruqlikda turli mineral moddalarning to’planishi natijasida (egzogen sharoitda) hosil bo’ladi
Cho’kindi tog’ jinslari uch turli bo’ladi.
1. Siniq jinslar. 2. Ximik. 3. Oragnik.
Cho’kindi jinslar mexanik, ximik va organik emirilish natijasida vujudga keladi. Er po’stining katta qismi 95% magmatik jinslardan iborat.
Cho’kindi jinslar ikkilamchi jinslar deb yuritilib, magmatik jinslar emirilishidan vujudga keladi.
Cho’kindi brekchiyalar hech qanday strukturaga ega bo’lmagan, asosan mayda sililqlangan va o’tkir burchakli oxaktosh, kvarsit va boshqa jinslarning bo’laklaridan tashkil topgan massadir.
Ularning qalinligi 100 metr va undan ham ko’p bo’lishi mumkin va ular gorizont bo’lib yotadi. Cho’kindi birikchiyalar asosan ko’tarilayotgan balandliklarning yon bag’rilarida hosil bo’ladi.
Ularning qalinligi 100 metr va undan ham ko’p bo’lishi mumkin va ular gorizont bo’lib yotadi. Cho’kindi birikchiyalar asosan ko’tarilayotgan balandliklarning yon bag’rilarida hosil bo’ladi

Foydalangan Adabiyodlar