“Allah sizi qəsdiniz olmadan içdiyiniz andlara görə (onları pozmağa görə) cəzalandırmaz, lakin O, sizi qəsdlə içdiyiniz andlara görə cəzalandıracaqdır”. (əl-Maidə 89). Əgər şiddətli qəzəb anında küfr sözlərini söyləyən sözügedən şəxs nə dediyini bilməyibsə, bu halda onun sözləri heç bir hökm ifadə etmir və bu halda onun mürtəd olduğuna hökm verilə bilməz. Ona mürtəd hokmü verilmədiyindən zövcəsi ilə nikahına da xətm verilmir. Daha doğrusu zövcəsi hələ də onun nikahı altında qalır. Ancaq bildirmək istəyirəm ki, kimsə hirslənibsə bu qəzəbinin qarşısını Peyğəmbərin (Ona Allahın salavatı və salamı olsun) nəsihət etdiyi yollar ilə almağa çalışsın. Belə ki, bir kişi ondan: “Ey Allahın Rəsulu, mənə nəsihət et” deyə xahiş etdi. Peyğəmbər: “Hirslənmə”deyə cavab verdi. Peyğəmbər bunu bir neçə dəfə təkrarlayaraq “Hirslənmə”dedi. Odur ki, həmin şəxs də özünü ələ almalı və məlun şeytandan Allaha pənah aparmalıdır. Əgər ayaq üstə isə otursun, oturubsa uzansın. Əgər onun qəzəbi həddən artıq güclənirsə dəstəmaz alsın. Bütün bunlar onun qəzəbini sovuşduracaqdır. Nə qədər insan olub ki, qəzəbli halda ikən əməl etdiklərinə görə peşman olublar, lakin artıq iş işdən keçmişdir. “Fətvalar toplusu” 2/152.
235 Səhih Tirmizi 2623, Səhih İbn Məcə 891.
236 Əhməd «Musnəd» 2/429, H. 9532, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 5939.
237 Əbu Davud 3904, Beyhəqi 7/198, H. 13902.
238 Buxari, Müslim.
239 Msülim 65,66.
240 Tirmizi 1535, Əbu Davud 3251.
241 Buxari.
242 Müslim «İman».
243 Müslim 62.
244 Buxari.
245 Müslim.
246 Buxari.
247 Səhih Sünnən Əbu Davud, əl-Albani səhih.
248 Məcmuul Fətava 7/353.
249 Buxari, Müslim.
250 Buxari, Müslim Abdullah b. Amr – radıyallahu anhu – yolu ilə.
251 İbn Qeyyim «Namazı tərk edənin hökmü».
252 Buxari, Müslim.
253 İbn Qeyyim «Namazı tərk edənin hökmü».
254 İbn Qeyyim «Namazı tərk edənin hökmü».
255 Buxari 3166.
256 “Minhəcus Sunnə” 5/248.
257 Əhməd 5/223, İbn Məcə 2/896, əl-Albani “Səhih”.
258 “Sarimul Məslul” 95.
259 Buxari 357.
260 Əbu Davud 2751, İbn Məcəc 2685, əl-Albani “Səhih”.
261 AbdurRazzaq 5/219, Səid İbn Mənsur 2599.
262 “əl-İnsaf” 10/348, “Bəyanul Dəlil” 64.
263 “əl-İncad” 2/45.
264 “əl-Umm”. İbnul Covzi “Qavaninul Fiqhiyyə”.
265 Buxari 2731, 2732.
266 “Fəthul Bəri” 5/341, “Aunul Məbud” 7/318.
267 “əl-Məcmu” 6/51.
268 “əl-Muğni” 13/152.
269 “Fatava Ləcnə” 23/441.
270 Əbu Davud 3/437, Beyhəqi 9/205, əl-Albani “Səhih”.
271 “əl-Milyalu Nihal” 1/118.
272 “əl-İstizkar” 14/84.
273 Lisanul Arab 3/172, Mufrədat fi Ğaribil Quran s. 191, Nihayəi Ğaribil Quran 2/214.
274 “əl-Mubdi” 9/175.
275 “Fatava Subki” 2/586.
276 “Kəşf əl-Qinə” 6/167.
277 “əl-Umm” 3/363.
278 “Əhkəmul Sultaniyya” 92.
279 Buxari 6922.
280 “Feyzul Qadir” 11/59.
281 Müslim.
282 Müslim.
283 Məcmuu Fətava 7/679.
284 Durar əs-Səniyyə 8/244.
285 Seylul Cərrar 4/578.
286 Qurtubi «Təfsir» 7/6128, 16/203.
287 “Fatava əs-Subki” 2/578.
288 “Məcmuul Fətava” 10/32.
289 “Minhəc Sunnə” 5/250.
290 “Məcmuul Fətava” 35/99.
291 “Məcmuul Fətava” 10/372.
292 Əhməd “Zuhd” 365.
293 “əl-Lətaif” 41.
294 “Buqaya əl-Murtəd” 1/345.
295 “ər-Rasail Masail Nacdiyya” 3/20.
296 “əd-Dürər əs-Səniyyə” 10 cild səh 432, 433
297 Başqa rəvayətdə: Ona: “Ey zənci oğlu!”– deyə müraciət etdim.
298 Buxari 30.
299 Məkkə və Mədinə şəhərlərindəki toxunulmaz ərazi.
342 Məcmuul Fətava 3/229-231, əd-Durarus-Səniyyə 12/73-74, Əbu Muhəmməd İbn Həzm əl-Fisal kitabında 3/252 demişdir: “Bu insan ölənə kimi Allahın onun külünü cəm edə biləcyindən və onu dirildə biləcəyindən cahil oldu. Ona iqrarı, qorxusu və cahilliyi bağışlandı.”, Bax “Muxtələfil Hədis” səh 81, “İsar əl-Haqq” səh 394, “əl-İstiğasə firrədi Aləl Bəkri kitabı” 1/383.
343 “Mədəric əs-Səlikin” cild 1 səh 368.
344 “əl-Fisal” 3/251-253 də bu maneə üçün başqa 3 dəlil də zikr etmişdir. Həmçinin bax “Mİnhəc İbn Teymiyyə fitTəkfir” 1/243-249 da müəllif İbn Teymiyyədən bu maneə üçün doqquz dəlil nəql etmişdir. “əl-Qatu vəz Zan” 2/469-479, Alimlərin müəyyən bir şəxsin Təkfir edilməsinə maneə olan məsələr haqqındakı sözlərinə işarə edərkən qeyd edilən mənbələrdə bu maneəyə aid çoxlu dəlillər vardır.
345 Məcmuul Fətava 12/500-501.
346 Raddu aləl Bəkri səh 258-260.
347 “Məcmuul Fətava” 35/164-165.
348 “Məcmuul Fətava” 1/121, AbdurRazzaq İbn Əhməd Muaşir “Cəhlu Bil Məsələti Etiqadi və Hukmuhu” 203-204.
349 “Məcmuul Fətava” 2/41, 42, AbdurRazzaq İbn Əhməd Muaşir “Cəhlu Bil Məsələti Etiqadi və Hukmuhu” 206-207.
350 AbdurRazzaq İbn Əhməd Muaşir “Cəhlu Bil Məsələti Etiqadi və Hukmuhu” 506.
362 Diya əş-Şariq səh 372, Cəhlu bi Məsəili etiqadi və hukmuh səh 444.
363 Kitabu Tənbih Zəvil Əlbab əs-Səlimə Anil Vuqui Fil Əlfaz əl-Mubtədiətil Vaximə və Təbriətuş Şeyxeyn əl-İmameyn Min Təzvir Əhlil Kəzib vəl Meyn səh 122-123.
364 “əd-Durarus Səniyyə” 10 cu cil səh 433
365 “Fitvalar və Elmi Tədqiqatlar üzrə Daimi Heyətin fitvalar toplusu” 2/97, Fitva (11043)
366 “Nəvaqidil İman əl-Qovliyyə vəl əməliyyə” əl-Üzr bil Cəhl səh 59, 64. Bax: əl-Fisal 3/249, “əl-Muğni”Riddə kitabı 12/277, əş-Şifa 2/23, 524, 529, 530, “Minhəc əs-Sünnə” 5/88-125, “Müxtəsər Fətavə əl-Misriyyə” səh 247, 248, “ər-Rəd əlal Əxnai”səh 61, 62, “Məcmuul-Fətəva” 35/164,165, “əl-İstiğasə” 2/629, 630, “Mufid əl-Mustəfid fi kufri tərik ət-Tovhid”, “əd-Durarus-Səniyyə” 1/235, 236, 520, 521, və 10/368, 474, Məcmu ət-Tovhid 1/54, Şeyx Abdullah İbn ƏbdürRəhman Əbu Batinin “Müəyyən bir şəxsi Təkfir etmək” adlı risaləsi və Şeyx İshaq İbn ƏbdürRəhmanın “Müəyyən bir şəxsi Təkfir etməyin hökmü” risaləsi (hər ikisi “əd-Durarus-Səniyyənin” tərkibində 10/351-375 nəşr edilib), “Fətavə əl-Ləcnə əd-Dəimə” 2/96-100 fitva (11403), Şeyximiz ƏbdülƏziz İbn Bazın “Fitvalar toplusu” (ət-Tayarın cəm etdiyi 2/528-529) “Təkfirin düzgün qaydaları”, “Müyyən bir şəxsin Təkfiri”risaləsi , “Nəvaqidil İman əl-Qovliyyə vəl əməliyyə”, “əl-Üzr bil Cəhl risalasi”, “ət-Tibyan Şərh Nəvaqid əl-İslam” risaləsinin əlavəsi səh 75-76, Doktor Muhəmməd əl-Arusinin “Məsəil əl-MuştəRakə “səh 303 və davamı. Həmçinin bax: “ƏbdürRəzzaq Məaşin, Şeyximizi ƏbdüRrəhman İbn Nasir əl-Barrakın nəzarəti altında nəşr edilmiş “əl-Cəhl bi məsəil əl-Etiqad və hokmihi” kitabı, Muhəmməd əl-Vuheybinin “Nəvaqidul əl-İman əl-Etiqadiyyə və Dəvabit ət-Təkfir indəs Sələf” 1/225-301 bu kitablarda bu maneənin məsələləri haqda təfsilat vardır.
367 Müslim “İman” 240, (153).
368 Fətvalar və Risalələr toplusu kitabı 3/5-6, 2/222.
369 Şərhu Kəşfu Şubuhət.
370 Müslim 153.
371 “Muğni” 8/131.
372 “Şeyx Useyminin Fətvaları” 2/224.
373 Şərhu Kəşfu Şubuhət.
374 Şərhu Kəşfu Şubuhət.
375 “Zadul Məad” 5/33.
376 Əbu Davud 4420, əl-Albani “İrva” 7/354.
377 “Zədul Məad” 5/34.
378 İbn Həcər “Fəth” 4/207, Buxari 1834, Muslim 1111.
379 “Şərh Mumti” 6/417.
380 “Durarus Səniyyə” 10/136-137.
381 “Misbah əz-Zilam” 324.
382 Məkkədə verilən dərs və fətvalar 9-cu yazı, “A” üzü.
402 “Məcmuul Fətəva” (Fəhd əs-Suleymanın cəm etdiyi 2/134).
403 Əbu Davud 4391, 4402, İbn Məcə 2041, Darimi 2296, əl-Albani «İrvaul Ğəlil» 297.
404 “əl-Muğni” 12/266.
405 “Rovdatut Talibin” 1728.
406 “əl-İcma” 122.
407 Həkim 2/357, Beyhəqi 8/208, Təbəri 13/82, Nəsəi 8/111, Həkim 3/392, “Səhih Silsilə” 807.
408 “Məcmuul Fətava” 14/120.
409 “Təfsir əl-Qurtubi” 10/190.
410 “Muğni” 7/292, İbn Həzm “əl-Muhəllə” 8/330.
411 “Əhkəmul Quran” 5/13.
412 “Ravdatu Talibin” 8/58.
413 “əl-Muhəllə” 8/336.
414 “Təfsir əl-Həzn” 4/117.
415 “Fəthul Bəri” 2/313.
416 “Təfsir Bəğavi” 5/329.
417 İbn Macə 2045, Beyhəqi 7/356, əl-Albani «Mişkətul-Məsabih» 6293-cü hədis.
418 Buxari, Müslim.
419 “Savaiqul Mursələ” 2/515.
420 “İləmul Muvakkin” 3/63.
421 Buxari 6571, 7511, Müslim 314.
422 “Şərh Muslim” 3/40.
423 “əl-Muafaqat” 3/263.
424 Minhəc Sünnə Nəbəviyyə 5/239.
425 Fəthul Bəri 13/407.
426 Müslimin Şərhi 1/205.
427 Tariqul Hicrəteyn 412.
428 Şeyxulislam «əl-Fətva əl-Kubra» 2/41-42.
429 Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər doğulan təbiətinə görə (fitrət üzərə) doğular. Sonradan ata-anası onu Yəhudiləşdirər, Xristianlaşdırar, Atəşpərəstləşdirər…» Müslim 2658. Bu hədisdə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurmadı ki: Müsəlmanlaşdırar. Çünki hər doğulanın doğulduğu təbiəti İslamdır. Ayə: «(Ya Muhəmməd! Ümmətinlə birlikdə) batildən haqqa tapınaraq üzünü Allahın fitri olaraq insanlara verdiyi dinə (İslama) tərəf tut. Allahın dinini heç vəchlə dəyişdirmək olmaz. Doğru din budur, lakin insanların əksəriyyəti bilməz». (ər-Rum 30).
430 Təbərani 841, İbn Hibban 1827, Əhməd 4/24, əl-Albani “Səhih Silsilə” 1434, 2468.
447 Muəlləfəq Şeyx 5/220 səh, Durar əs-Səniyyə 10/69,70.
448 Məcmuətur Rəsail ən-Nəcdiyyə 5/638.
449 İmam Şafii – rahmətullahi aleyhi – «əl-Umm» 1/246-da deyir ki: «Mən qəbir üzərində məscid tikilməsini və ya düzəldilməmiş halda üzərində namaz qılınmasını, yaxud da qəbirə doğru namaz qılınmasını məkruh (haram) görürəm. Əgər bir kimsə qəbirə doğru namaz qılarsa namazını qılmış olur, lakin çox pis bir iş etmiş olur».
450 Təriqul Hicrəteyn 412-413.
451 əl-Kəbair 12, “Fatava Masail Şeyx Muhəmməd İbn AbdulVahhab” 11.
460 Bu hökm Ğulətul (həddi aşan) Cəhmiyyələrə aid deyildir. “Durərus Səniyyə” 10/374 İbn Qeyyim – rahmətullahi aleyhi – demişdir: “Amma Ğulətul Cəhmiyyə, həddi aşan Rafizilər kimidir. Onların İslamda heç bir payı yoxdur. Ona görə də bəzi sələflər onları yetmiş iki firqədən çıxarmış və: “Onlar millətdən ayrıdılar”. “Mənhəc İbn Teymiyyə Fit Təkfir” 1/197, 199.
463 “əl-İstiğasə” 1/383, 384, Məcmuul Fətəva 5/563 - də bəzi Cəhmiyyələrin iğtişaş və zəlalətini qeyd etdikdən sonra demişdir: “Lakin Onlar Peyğəmbərin – sallallahu aleyhi və səlləm – gətirdiyinin həqqiqətini bilmədilər. Ağıllarının onu dərk etməsində çaşqınlıq əmələ gəldi. Quran və Sünnədəki dəlilləri ağılın dərk etməsində naqislik yarandı. Baxmayaraq bu naqislik sahibinin sonuncu qüdrətinin bəhrəsidir, onu dəf etməyə o qadir deyildir. Bir insan lazımınca ictihad edərsə lakin aciz qalarsa bu acizliyi Allahın ona əzab verməməsi üçün üzrdür. Sələfərin və imamların rəyi budur. Kim Allahdan bacardığı qədər qorxarsa və haqqın bəzisini bilməkdə aciz olarsa buna görə əzab görməz”. “Məcmuul Fətava” 12/485, 489.
476 Buxari «Kitabul Əşribə» 5590, «Fəthul Bəri» 10/51, İbn Hibban 6754, Təbərani “Kəbir” 3417, əl-Albani “Silsilə Səhih” 1/140, İbn Qeyyim – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: “Hədisin zəif olduğunu İbn Həzmdən başqa heç kəs deməyib. O, da musiqi alətlərinin halal olması barəsində olan yalan fikirlərini təsdiq etmək üçün bunu etmişdir...”. “İğasətul Ləhfan” 1/259-260 , “Təqzib əs-Sunnə” 5/271-272. Həmçinin İbni Salah “Muqəddimə Ulumul Hədis” 72, İbn Teymiyyə “”İstiqamə” 1/294, Hafiz əl-İraki “Muğni Hamal əl-Asfar” 2/271, İbn Həcər “Taqliq” 5/22 hədisin səhih olduğunu söyləmişlər.
500 Şeyx Əbu Batini, İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi – nin hüccət çatdırana qədər müəyyən insana kafir deməyin qadağan olması haqda fətvasını nəql etməsi açıq-aşkar göstərir ki, Şeyx Əbu Batinin minhəcinə görə də müəyyən insana kafir demədən öncə hüccət qaldırılmalıdır. Durar Səniyyə 1/414, Sual vəl İcabə 372, «əl-İstiğasə əl-Kubra» 1/629, 2/731, Bu fikri dəstəkliyənlərdən: AbdurRahman əs-Sədi, Şeyx Useymin və həmçinin AbdulVahhab – Allah onlara rəhmət etsin – və s.
501 Şərhu Əqidətul Əsfəhaniyyə 211 səh.
502 Durar əs-Səniyyə 12/87-89.
503 Dəhlan «Siyanətul İnsan» 449, Fətava Məsəlul Şeyx AbdulVahhab 11 səh, «Minhəc Əhlil Həqq vəl İttibə» İbn Suhman səh 56.
504 Muəlləfət əş-Şeyx Muhəmməd İbn AbdulVahhab 6/12.
505 Muəlləfət əş-Şeyx Muhəmməd b. AbdulVahhab 6/25.