Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti Moliya va Buxgalteriya hisobi fakulteti

Ichki audit natijalaridan fovdalanish
Ishchanlik audit - korxona iclhda unhig faoliyatini tekshirish va sainaradorligini baholash uchun mustaqil bahodir. Ishchanlik audit uchun korxonaning o'zi yoki uning bo'limlaridan biri javob beradi: bu korxona ichidagi nazorat organidir. Ishchanlik auditning maqsadi - korxona xizniatchilariga o'zi vazifalarini yaxshi bajarishlariga yordam berishdan iborat. Buning uchiui ishchanlik audit ularga. tahlil. baholash ma'lumotlarini. tavsiyalar, maslahatlar va tekshirilayotgan ob'ektlar to'g'risida axborot beradi.
Ishchanlik auditning vazifalari:

• 
  korxona ishini ishchanlik nioliyaviy nazorat qilish:
  
• 
  iqtisodiy ko'rsatkichlar bo'yicha ishlab chiqarish faoliyati tiziniini tekshirish:
  
• 
  ishlab chiqarish va realizatsiyani boshqarish tizinii ishini tahlil qilish:
  
• 
  korxona omilkorlik faolligiga. mahsulotlari tez sotilishiga. rentabelligiga baho berish:
  
• 
  korxona yoki tashkilot ishini yaxshilashga doir tavsiyalarni islilab chiqish.
  

Korxona o'zining samarali isliidan va iqtisodiy ahvoli yaxshilanishidan manfaatdordir.
ishchanlik auditoming ishi awalo korxonaning o'zi uchun foydalidir. Ishchanlik auditor foydalanadigan tekshirish usullari lunimian tashqi audit usullariga o'xshashdir. Farqi tekshirish ob'ekti va hajmidadir. Chunonchi tashqi audit umunian hisob qanchalik to'g'ri )T.iritilayotganini. shimingdek koi-xona isliining huquqiy tomonini aniqlashdan iborat bo'ladi. Tekshirish asosan tanlov asosida o'tkaziladi.
Ishchanlik audit asosan nioddiy boyliklaming saqlanishi va foydalanilishini. hisoblaming to'g'riligini, nobudgarchilik va zararlar paydo bo'lishi sabablarini tahlil qilish uchun zarur. Ishchanlik audit korxonada uzluksiz bo'lishi tufayli yalpi tekshirish o'tkaziladi. Bunda ishchanlik audit korxona rahbariyati fikridan anclia kaniioq darajada mustaqil bo'ladi. lekin ishchanlik audit faoliyatining natijalarida eng qininiatlisi - bu koi-xona ishlab chiqarish faoliyatining o'ziga xos xususiyatlari bilishidir.
Ishchanlik audit faoliyatining ayrim turlari operatsion audit deb ataladi. Operatsion audit bu auditoming korxona resurslaridan samarali foydalanish. koi-xonaning nioliyaviy natijalariga samarali erishish yuzasidan tavsiya berish maqsadida iming moliyaviyxo'jalik faoliyatini tahlil qilishdii*. Operatsion auditning maqsadi bo shqa ru vchilarga vazifalarini bajarishlarida va korxona rentabelligini oshirishda yordam berishdir.
Operation audit faqat ishchanlik auditor tomonidan emas, tashqi auditor tomonidan ham amalga oshirilishi mumkin. Faqat farqi shundaki. ishchanlik auditor uchun operation audit ichki auditning ajralnias tarkibiy qismidir, tashqi (mustaqil) auditor, uchun esa operatsion audit niaslahat berish turidir, ya'ni auditorlik tashkiloti shartnoma bo'yicha ko'rsatadigan auditorlik xizniatining turlaridan biridir.
Mustaqillik ishchanlik auditor uchun ham. tashqi auditor uchim ham zarurdir. Ishchanlik auditorlikni ulanii ish beruvchilardan ajratib bo'lmasada. ular o'z faoliyatida mustaqildirlar. Ishchanlik auditorial- axborot to'plash chog'ida mustaqil bo'lishlari lozim. ya'ni korxona va tashkilot ko'rsatmalari va taqiqlashlaridan mustaqil bo'lishlari darkor. Bunday mustaqillik korxona yoki tashkilotda asosan ichki auditni tashkil etish shakli bilan ta'niinlanadi.
Ishchanlik audit quyidagi shakllarda tashkil etilishi mumkin:
a) aktsiyadorlaming yillik hisobotni tasdiqlaydigan yillik imiiuniy yig'ilishida saylanadigan doimiy ishlaydigan taftish komissiyasi shaklida. Taftish komissiyasining korxona yoki tashkilotning rahbariyatidan mustaqilligi u oliy organ tomonidan saylanislii va faqat unga hisob berishi bilan ta'minlanadi. Taftish komissiyasini saylash zarurligi korxona yoki tashkilotning nizomida aks ettiriladi. Lekin koi-xona ko'p hollarda nizonining bu bandini e'tiborga olmay va taftish komissiyasi saylamnaydi yoki nizonii rasmiyat uchun rioya qilinadi:
b) bevosita koi-xona yoki tashkilot rahbarlariga bo'ysunadigan maxsus ichki nazorattahliliy bo'lim shaklida;
c) ishchanlik auditni amalga oshirish uchun auditorlik fimiasi bilan shartnoma tiizish asosida. Bunday holatda inustaqillik auditorlik firmasining tekshiriladigan korxona yoki tashkilotdan mustaqilligi ta'niiiilanadi.
Ta'kidlash zainrki. agar auditor (auditorlik finiiasi) tekshirilayotgan iqtisodiy sub'ektga buxgalteriya hisobini tiklash va yuritish, maslahat audit tekshiruvi berish hamda moliyaviy hisobot tuzish yuzasidan xizinat qilgan bo'lsa. auditorlik faoliyati to'g'risidagi qonunda auditorlik tekshirishi o'tkazish va auditorlik xulosasi berishda cheklashlar ko'zda tutilgan. Agar auditor (auditorlik firmasi) niijozda ishchanlik auditni amalga oshirgan bo*lsa xulosa berishga cheklash bo'lmaydi.
Tashqi auditorial" axborot to'plashga doir ishlaniing ko'p qisniiiii mustaqil ravishda bajarishadi. Agar tekshirilayotgan korxonada ishchanlik audit tashkil etilgan va islilab turgan bo'lsa. tashqi auditor ishchanlik auditorlaming xizmatidan. shuningdek. boshqa mutaxassislarning tajribasidan foydalanishi munikin.
Ishchanlik auditor bilan hanikorlik qilinganda tashqi auditorlik fiiiiiasining saniarasi oshadi. Bundan tashqari mustaqil tashqi auditor ishchanlik auditor bilan nia'lum hamkorlikdan voz kecha olmaydi. chunki u ishchanlik nazoratning ahvoli to'g'risida o'z fikri bo'lishi shart.
Har yillik auditorlik tekshirishi davomida ishchanlik auditorial- tashqi auditorning nazorati ostida ayrim ishlarni bajarishlari munikin. Biroq shuni nazarda tutisli kerakki. tekshirish natijalari bo'yicha beriladigan xulosalar uchun rnas'uliyat to'la ravishda mustaqil auditorial* ziminasiga tushadi.