TüBİtak-mam esçAE

* Bölgeden alınan bilgilerden yararlanılarak atık miktarı civcicivden kesime hazır hale gelene kadar ortalama üretim sürecinde 30 g/tavuk-gün (altlık ve gübre) olarak alınmıştır.

Manyas’ta bulunan büyükbaş ve küçükbaş hayvan çiftlikleri ile bunların barındırdıkları hayvan sayıları ise Tablo 3.10’da gösterilmektedir. Bu Tablo’ da yer alan çiftliklerin haricinde ayrıca bölgede çiftlik olarak nitelendirilmeyen yaklaşık 35 kadar küçük üretici bulunmaktadır.

Bu veriler çerçevesinde bölgeden yaklaşık 16 t/gün tavuk gübresi ile 7 t/gün büyükbaş ve küçükbaş hayvan gübresi kaynaklandığı hesaplanmıştır.

Tablo 3.10. Manyas bölgesi mevcut büyükbaş ve küçükbaş hayvan çiftlikleri

İşletme sahibinin adı soyadı	Adresi	hayvan sayısı	katı atık miktarı, kg/gün	mevcut bertaraf yöntemi
Nurhayat Bilten (Biltenler Çiftliği)	Kızıksu kasabası mevkiinde	60 sığır	1200	Gübre veya tezek
Osman Ördekçi (Ördekçi Çiftliği)	Kızıksu kasabası mevkiinde	50 sığır	1000	Olarak kullanılmak
İsmail Cem Çoker(Münip Çoker) Çiftliği		50 sığır 750 koyun	3400	Üzere satılır
Ahmet Koyuncu (Koyuncu Çiftliği)	Kocagöl köyü	35 sığır	700
Cevdet Özçakır (Özçakırlar) Çiftliği	Kocagöl köyü	200 koyun	640
Toplam		195 sığır, 950 koyun	6940

* literatür verileri (Hart, 1960; TÜBİTAK-MAM Kümes ve Ahır Gübrelerinin Geri Kazanılması ve Bertarafı

Projesi-Başlangıç Raporu, Mayıs 2001) ve bölgeden alınan bilgilerden yararlanılarak atık miktarı sığırlar için 20 kg/sığır-gün ve koyunlar için 3.2 kg/koyun-gün olarak alınmıştır.

3.3.2. Hayvan Atıkları Özellikleri
Manyas’ta yaygın olarak yapılan et üretimi amaçlı tavukçuluk kapalı hacimlerde civciv halinde alınan tavukların beslenerek kesime hazır hale getirilmesi şeklinde uygulanmaktadır. Bu süreç yaklaşık 45 günde tamamlanmaktadır. Tavuklar 4-5 cm kalınlığında hazırlanan çeltik tabanlık üzerinde yaşamlarını sürdürmektedir. Her 45 günlük besleme dönemi sonunda tavuk atıkları ile çeltik rulo yapılarak karışık halde uzaklaştırılmaktadır. Bu atığın uzaklaştırılması traktörle taşıma ve boş alanlara boşaltma şeklinde yapılmaktadır. Söz konusu uzaklaştırma şekli Kuş gölü ekosistemi dolayısıyla önemli çevre sorunlarına sebep olmaktadır. Atığın uzaklaştırılması için genelde traktör sahiplerine üretici tarafından para ödenmektedir.
Büyükbaş hayvan yetiştirilen ahırlarda ise genelde saman altlık kullanılmaktadır. Dolayısıyla hayvan atıkları bir miktar saman ile karışık durumdadır. Bu atıklar 1-2 haftalık periyotlarda yine bölgede gübre olarak kullanılmak ve tezek yapımı amacıyla satılmaktadır.
Bölgede, etlik piliç üretimi ile büyükbaş hayvan çiftliklerinden katı atık örnekleri alınmıştır. Bu örnekler üzerinde uygulanan analizler ve sonuçları Tablo 3.11’de özetlenmiştir. Ayrıca, TÜBİTAK-MAM Enerji Sistemleri ve Çevre Araştırma Enstitüsü tarafından konu ile ilgili olarak daha önce yapılan bir çalışma sırasında yine bölgedeki tavuk kesimhaneleri için etlik piliç üretimi yapan kümeslerden alınan atık örneklerinin analiz sonuçları Tablo 3.12’de verilmiştir.
Tablo 3.11 Manyas bölgesindeki küçük ve büyük baş hayvan atıkları analiz sonuçları

(örnekleme tarihi: 20.06.2001)

Parametre	örnek	nem (%)	kül (%)	uçucu madde(%)	sabit C(%)	top. S(%)	C (%)	H (%)	N (%)	P (g/kg)	ısıl değeri (kJ/kg)
etlik piliç	orijinal	26.2	11	53	9.7	0.4	-	-	-	-	14311
çeltik altlık-gübre	kuru	-	15	72	13.2	0.6	40.5	5.6	4.1	12.1	17364
büyükbaş hayvan